گزارش «جام‌جم» درباره فیلم‌هایی که با موضوع عملیات‌های دوران دفاع‌مقدس ساخته‌شده است
رمز عملیات بر پرده‌سینما
طبق آمار جنگ هشت‌ساله تحمیلی ایران و عراق، رزمندگان در بیش از ۲۰۰ عملیات بزرگ و کوچک حضور داشتند؛ عملیات‌هایی که هرکدام ترکیبی بود از مقاومت، مجاهدت، خطرات بسیار، جانفشانی، شکست و پیروزی و انبوهی از شهید، جانباز، اسیر و جاویدالاثر اما سینمای ایران و خاصه سینمای جنگ و دفاع‌مقدس از سال ۱۳۶۰ که نخستین قدم را در زمینه ثبت این مقاومت گذاشت، چه مقدار از ظرفیت عظیم این نبردهای جانانه بهره گرفت و آنها را در قالب فیلم منعکس کرد.
می‌توان معادل و مابه ازای خیل عظیم رزمندگانی که در این عملیات‌های پرشمار حضور داشتند، قصه‌ای درباره دفاع از میهن و این آب و خاک روایت کرد هرچند تنها با مرور ساده فهرست عملیات‌ها به سهم اندک سینما در این زمینه پی می‌بریم و چه بسیار نبردهایی که فیلمسازان هنوز برای روایت سراغ آنها نرفتند. البته ما به امید بیدارشدن غیرت سینمای ایران برای جبران غفلت‌ها، اینجا بیشتر نیمه پرلیوان را دیده‌ایم و با واکاوی تاریخ سینمای دفاع‌مقدس و مرور فیلم‌ها (حتی بررسی تیتراژها) و شناسنامه آثار، هرنام و نشانی را که از عملیات‌های جنگ تحمیلی پیدا کردیم، اینجا با شما به اشتراک گذاشته‌ایم. برخی عملیات‌ها حضور پررنگ و محوری در فیلم‌ها داشتند و در بعضی دیگر تنها به سکانس‌ها و اشاراتی در قصه‌ها بسنده شده‌است. یا در نمونه‌هایی چون شکست حصر آبادان (عملیات ثامن‌الائمه) و آزادسازی خرمشهر (عملیات بیت‌المقدس) هم که سینمای ایران تاکنون نمونه‌های کامل و محوری درباره آنها نساخته، به ناچار به فیلم‌هایی که مقاومت مردم و رزمندگان را در آبادان و خرمشهر محاصره شده و در آستانه سقوط به تصویرکشیدند هم اشاره کردیم تا از طریق فرامتن، خط و ربطی میان این مقاومت و پیروزی‌های تاریخی بعدی در عملیات‌های یادشده، ایجاد کنیم.
عملیات والفجر مقدماتی
۱۷ تا ۲۱ بهمن ۱۳۶۱: عملیاتی در منطفه فکه و چذابه برای تصرف شهر عماره عراق.
پرواز در شب ساخته رسول ملاقلی‌پور۱۳۶۵ به نوعی روایتگر عملیات والفجر مقدماتی است. گردان کمیل یکی از گردان‌هایی بود که در جریان عملیات والفجر مقدماتی از ۱۷تا۲۱بهمن۱۳۶۱ در کانال‌دوم فکه در محاصره کامل قرار گرفت و آب، غذا و امکانات رزمنده‌ها در چنین وضعیتی با کمبود شدید مواجه شد.
عملیات والفجر ۴
۲۷ مهر تا ۳۰ آبان ۱۳۶۲: با انجام این عملیات که با مشارکت سپاه پاسداران و ارتش و با همکاری پیشمرگه‌های کُرد انجام شد، نیروهای ایرانی توانستند بخش کوچکی از خاک عراق را به تصرف خود درآورند.
۵۰ قدم آخر ساخته کیومرث پوراحمد و محصول سال ۱۳۹۲ سرگذشت واقعی یکی از نیروهای اطلاعات لشکر زرهی نجف اشرف در عملیات والفجر ۴ را روایت می‌کند که برای شناسایی به یک منطقه مین‌گذاری شده در خاک عراق می‌رود.
شیار۱۴۳ ساخته نرگس آبیار و محصول سال ۱۳۹۲ قصه زندگی مادری به نام الفت را روایت می‌کند که ۲۰سال، انتظار پسر اسیرش یونس را می‌کشد. با این‌که آبیار فیلمنامه شیار۱۴۳ را براساس خاطره‌ای از کتاب «تفحص» نوشته حمید داوودآبادی به نگارش درآورد اما جالب است بدانید که سرگذشت مادر جهادگر شهید داوود عبداللهی هم نقش مهمی در خلق شخصیت الفت داشت. داوود عبداللهی ۱۲ آذرماه ۶۲ در عملیات والفجر ۴ به درجه رفیع شهادت نائل شد.
عملیات والفجر ۸
۲۰ بهمن ۱۳۶۴ تا ۲۹ فروردین ۱۳۶۵: آزادسازی فاو توسط ایران.
دیدهبان به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا محصول سال ۱۳۶۷ گرچه به‌طور مستقیم از عملیاتی اسم نمی‌برد اما عارفی، قهرمان فیلم با الهام از واقعیت خلق شده است. شهید اکبر عارفی دیدهبان یگان توپخانه ذوالفقار لشکر ۲۷ محمدرسول‌ا...(ص) که در جریان عملیات والفجر ۸ وقتی مطلع شد واحدهای مسلح بعثی قصد رخنه به پشت خاکریز مقدم همرزمانش در حوالی کارخانه نمک فاو را دارند، در اقدامی شهادت‌طلبانه، گِرای محل استقرار خودش را به توپخانه خودی داد و تعداد زیادی از نیروهای دشمن را از بین برد. آن‌طور که ایسنا در گزارشی در سال ۹۷ منتشر کرد، فیلم دیدهبان درعین حال یادآور عمل قهرمانانه شهید عبدالحمید انشایی، دیدهبان ارتشی و شهادت‌طلب هم است که گرای محل خودش را به نیروهای خودی می‌دهد تا دشمن را از بین ببرد.
سفر به چزابه ساخته رسول ملاقلی‌پور، محصول سال ۱۳۷۴ ربط مستقیمی به عملیات والفجر ۸ ندارد اما جالب است بدانید که به درخواست شهید حسن شوکت‌پور ساخته و فیلم هم به او تقدیم شد. شهید حسن شوکت‌پور از فرماندهان دوران دفاع‌مقدس بود که منش و رفتار رسول ملاقلی‌پور را تحت تاثیر قرار داد و ایشان هدف و انگیزه خود از ساخت فیلم سفر به چزابه را براساس درخواست شهید حسن شوکت‌پور عنوان کرده بود. گویا شهید به ملاقلی‌پور گفته بود: «بیا مردانگی کن و درباره تنگه چزابه فیلم بساز.» شهید شوکت‌پور در عملیات والفجر۸ در فاو براثر اصابت ترکش توپ از ناحیه کمر قطع‌نخاع شد و سرانجام در ۲۹ مرداد ۱۳۶۸ به فیض شهادت نائل آمد.
شمارش معکوس به کارگردانی اکبر حر و محصول سال ۱۳۷۶ فیلمی است که تقدیم به شهدای مظلوم و گمنام غواص دفاع‌مقدس شده است. نریشن پایانی که از زبان گزارشگر رادیوتلویزیون بیان می‌شود، اشاره به ثمربخشی عملیات والفجر ۸ دارد: «من ازساحل فاو با شما صحبت می‌کنم. سرانجام رزمندگان دلیر و غیورمندان غواص و خط‌شکن سد بزرگ اروندرود را پشت‌سر گذاردند و موفق شدند با عبور از موانع ۱۳۰۰متری اروندرود به ساحل فاو برسند و در جزیره مستقر شوند.»
گلوگاه شیطان به کارگردانی حمید بهمنی و محصول سال ۱۳۸۹ قصه گروهی از مأموران شناسایی ایران در سال ۱۳۶۴ را روایت می‌کند که برای شناسایی منطقه‌ای از رودخانه اروند دچار سختی‌های فراوانی می‌شوند اما سرانجام منطقه شناسایی شده و عملیات والفجر ۸ انجام می‌شود.
پاداش سکوت ساخته مازیار میری و محصول سال۱۳۸۵ به عملیات خاصی اشاره ندارد اما سردار مرتضی قربانی، از فرماندهان دوران دفاع‌مقدس سال۸۵ و در جلسه نقد و بررسی پاداش سکوت که در قالب سلسله‌نشست‌های سینما، جنگ و دفاع‌مقدس برگزار شد، با اشاره به خاطراتی شبیه داستان فیلم پاداش سکوت در دوران دفاع‌مقدس پرداخت و گفت: «زمان عملیات آزادسازی فاو، فرمانده لشکر ۲۵ کربلا بودم. می‌خواستیم از بین ۱۰هزار نفر، هزار غواص را انتخاب کنیم و برای حفظ موقعیت امنیتی به آنها گفتیم که می‌خواهیم بغداد را فتح کنیم و به این ترتیب گروه را از میان رزمندگانی از مازندران و گیلان انتخاب کردیم. چند روز قبل از عملیات آزادسازی فاو این گروه غواص را در مسجدی جمع کردیم و اهداف عملیات را تشریح کردیم که اگر کسی جلوی سنگر عراقی‌ها و قبل از شروع عملیات تیر خورد و برای لو نرفتن عملیات چه کاری باید انجام داد؟ که در این هنگام یکی از فرماندهان گفت، اگر من تیر خوردم، بغل‌دستی من برای جلوگیری از سروصدا حق دارد سر من را زیرآب کند. دراین هنگام تمامی جمعیت حاضر درمسجد یکصدا تکبیر گفتند و حرف این رزمنده را تایید کردند.»
عملیات کربلای یک
۹ تا ۱۹ تیر ۱۳۶۵: این عملیات با پیروزی نیروهای ایرانی و بازپسگیری شهر مهران به پایان رسید.
حماسه مهران ساخته حمید طاهریان و محصول سال ۱۳۶۳ اشاره به آزادسازی شهر مهران و عملیات کربلای یک دارد. در شروع داستان شهر مهران زیر آتش توپخانه دوربرد ارتش دشمن قرار می‌گیرد اما پس از مقاومت مردم و مبارزه نیروهای ایرانی، فیلم درنهایت با آزادسازی مهران به پایان می‌رسد.
عملیات والفجر ۱۰
۲۴ تا ۲۹ اسفند ۱۳۶۶: پیروزی ایران و تصرف ۱۲۰۰ کیلومترمربع از خاک عراق و آزادی شهرهای حلبچه، خرمال، بیاره و طویله از سوی نیروهای ایرانی.
عروس حلبچه به کارگردانی حسن کاربخش و محصول سال۱۳۶۹ربط مستقیمی به عملیات ندارد اما بمباران شیمیایی حلبچه همزمان با یکی از عملیات‌های جنگ تحمیلی بود.
حکایت عاشقی ساخته احمد رمضان‌زاده و محصول سال۱۳۹۳ هم سراغ روایت عملیات والفجر۱۰ نمی‌رود اما قصه ارتباطی تنگاتنگ با واقعه مقارن آن یعنی موضوع بمباران شیمیایی حلبچه دارد و داستان یک عکاس جنگ را روایت می‌کند که به‌عنوان اولین نفر بعد از بمباران به این منطقه وارد می‌شود.
عملیات کربلای ۳
۱۱ شهریور ۱۳۶۵: یکی از عملیات‌های موفق ایران در جنگ ایران و عراق بود که دو روز به طول انجامید و با هدف انهدام سکوهای نفتی البکر و الامیه و کاهش توان اقتصادی و نظامی عراق انجام شد.
افق ساخته رسول ملاقلی‌پور، محصول سال ۱۳۶۷ براساس عملیات کربلای ۳ ساخته شد و داستان عملیات شناسایی غواصان غیور ایرانی و حمله به اسکله راداری الامیه عراق را به تصویر می‌کشد. البته گاهی در بحث‌های مربوط به شهادت غواصان در عملیات کربلای ۴ به فیلم افق هم اشاره می‌شود و حضور محوری غواصان و لحظات عزاداری آنها در شب عملیات با آهنگ «بمیرید بمیرید در این عشق بمیرید» به این تصور و ادای دین به شهدای غواص کربلای ۴ دامن می‌زند.
عملیات کربلای ۴
۳ تا ۵ دی ۱۳۶۵: این عملیات با هدف آماده‌سازی مقدمات فتح بصره، توسط نیروهای مسلح ایران آغاز شد و در پی لورفتن طرح عملیات و با تحمل تلفات بالای انسانی با عقب‌نشینی نیروهای ایرانی و شهادت مظلومانه غواصان پایان یافت.
بوی پیراهن یوسف ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا محصول سال ۱۳۷۴ هم اشاره مستقیمی به عملیات کربلای ۴ نمی‌کند اما شخصیت‌های یوسف و اصغر غواص بودند و در نوار ویدئو تمرینات غواصی آنها برای یک عملیات را می‌بینیم. به‌جز این، حضورغواصان و بعدهم کشف پلاک‌شان درساحل، نمادها وارجاعاتی درارتباط با شهدای‌غواص کربلای۴ محسوب می‌شود.
اشنوگل به کارگردانی علی سلیمانی و هادی حاجتمند و محصول سال ۱۳۹۵ با محوریت شهدای غواص کربلای ۴ روایت می‌شود. فیلم، قصه یونس به‌عنوان فرمانده گردان غواصان را روایت می‌کند که سه شب قبل از عملیات درحالی‌که درصدد حفر تونلی در منطقه عملیاتی بوده، مفقودالاثر شده است. حالا پس از ۳۰ سال اطلاعاتی به‌دست‌می‌آید که نشان می‌دهد احتمالا یونس زنده است.
اروند به کارگردانی پوریا آذربایجانی و محصول سال ۱۳۹۴ هم از جمله آثاری است که با موضوع شهدای غواص عملیات کربلای ۴ ساخته شده. فیلم، قصه یونس جانباز اعصاب و روان را روایت می‌کند که ۲۷ سال پس از پایان جنگ هنوز هم با خاطره همرزمانش روزگار می‌گذراند.
ویلایی‌ها ساخته منیر قیدی و محصول سال ۱۳۹۵ قصه‌اش را در سال ۱۳۶۵ و در زمان وقوع جنگ به تصویر می‌کشد. کارگردان، این فیلم را براساس قصه زندگی خانواده‌های رزمندگان سپاه و ارتش در زمان عملیات‌های کربلای ۴ و ۵ روایت کرده است.
عملیات کربلای ۷
۱۳ تا ۱۷ اسفند ۱۳۶۵: تصرف حاج‌عمران توسط ایران.
حماسه ۲۵۱۹ به کارگردانی کامران ملکی و محصول سال ۱۳۷۶ است و به عملیات کربلای ۷ می‌پردازد. در پی حمله نیروهای عراقی، ارتفاعات استراتژیک حاج‌عمران در شمال‌غرب ایران موسوم به ۲۵۱۹ به تصرف عراق درمی‌آید و شهرهای این منطقه ازجمله ارومیه دائم زیر آتش توپخانه دشمن قرار می‌گیرد اما ارتش ایران تصمیم می‌گیرد به تنهایی ارتفاعات تصرف شده را آزاد کند.
عملیات فتح ۱ (عملیات وحدت)
۱۹ مهر ۱۳۶۵: در این عملیات که به‌صورت غافلگیرانه و پارتیزانی انجام می‌شد، تأسیسات نفتی جنوب کرکوک، پالایشگاه کرکوک و نیروگاه این شهر به همراه یک پادگان نظامی توسط نیروهای سپاه و پیشمرگه‌های کردستان عراق مورد حمله قرار گرفت و بخش‌های زیادی از این تأسیسات تخریب شد.
عملیات کرکوک ساخته جمال شورجه و محصول سال ۱۳۷۰ با نگاهی به عملیات فتح ۱ یا عملیات وحدت ساخته شد. به‌منظور مقابله با تبلیغات نیروهای دشمن مبنی بر بی‌تحرکی نیروهای ایرانی، یک گروه از رزمندگان جنگ‌های نامنظم مأموریت می‌یابند طی عملیاتی در درون خاک دشمن، پالایشگاه شهر کرکوک را به آتش بکشند.
جنگ نفتکشها
۲ مرداد ۱۳۶۶: جنگ نفتکشها به مجموعه عملیات نظامی (هوا- دریا) بین سال‌های ۱۹۸۵ تا ۱۹۸۸ در خلیج‌فارس و در طول جنگ ایران و عراق گویند.
جنگ نفتکشها به کارگردانی محمد بزرگ‌نیا و محصول سال ۱۳۷۲ براساس واقعه جنگ نفتکشها ساخته شده است و داستان ناخدای جوانی را روایت می‌کند که تصمیم به عبور کشتی نفتکش از تنگه هرمز می‌گیرد و برای این کار از ناخدایی بازنشسته اما باتجربه کمک می‌خواهد.
عملیات بدر
۱۹ تا ۲۹ اسفند ۱۳۶۳: نیروهای ایرانی در پیشروی از جزایر مجنون، موفق به گرفتن پاسگاه ترابه و تسخیر بخشی از بغداد- بصره شدند.
موقعیت مهدی ساخته هادی حجازی‌فر و محصول سال ۱۴۰۱ قصه زندگی برادران شهید مهدی و حمید باکری را به تصویر می‌کشد و در خلال بازنمایی شخصیت آنها، بخش‌هایی از دو عملیات بدر و خیبر را هم روایت می‌کند. شهید مهدی باکری موقع اجرای عملیات بدر به شهادت رسید.
یوسف هور ساخته علی‌اصغر شادروان و محصول سال ۹۱ به بخش‌هایی از زندگی و مبارزات شهید علی هاشمی در منطقه هور می‌پردازد. از او به عنوان طراح اصلی عملیات خیبر و عملیات بدر یاد می‌شود. هاشمی در سال ۶۷ پس از انجام مأموریت تخلیه جزیره مجنون به شهادت رسید.
عملیات فتح‌المبین
۲ تا ۱۰ فروردین ۱۳۶۱: بازپسگیری اطراف شوش- دهلران.
دلتنگی‌های عاشقانه ساخته رضا اعظمیان و محصول سال۹۱ به زندگی شهید منوچهر مدق می‌پردازد. شهیدی که در عملیات‌های فتح‌المبین، بیت‌المقدس، کربلای۵ و والفجر۸ حضور داشت.
عملیات بیت‌المقدس (آزادسازی خرمشهر)
۱۰اردیبهشت تا ۳خرداد۱۳۶۱: عملیاتی در غرب کارون و جنوب‌غربی‌اهواز و شمال‌خرمشهر با هدف آزادسازی خرمشهر
سرزمین خورشید
سرزمین خورشید ساخته احمدرضا درویش محصول سال۱۳۷۵ داستان سرنشینان یک آمبولانس در آبادان در محاصره را روایت می‌کند. سرگردانی و تلاش‌های آنها برای مقاومت در شرایط جنگی، درنهایت با خبر آزادسازی خرمشهر به پایانی می‌رسد؛ خبر خوشی برآمده از دلاوری رزمنده‌ها در عملیات بیت‌المقدس. جایی که صدای محمود کریمی علویجه از رادیو می‌گوید: «شنوندگان عزیز! توجه فرمایید. شنوندگان عزیز! توجه فرمایید؛ خونین‌شهر، شهر خون آزاد شد».
۵۷۸ روز انتظار
۵۷۸ روز انتظار ساخته احمد عبداللهیان محصول سال۱۳۹۰ هم ازجمله فیلم‌هایی است که در رابطه با عملیات بیت‌المقدس و فتح خرمشهر ساخته شده و ماجراهای قبل و زمان آزادسازی این شهر را به تصویر می‌کشد.
ایستاده در غبار
ایستاده در غبار ساخته محمدحسین مهدویان محصول سال۱۳۹۴ گرچه بیشتر فیلمی پرتره درباره جاویدالاثر احمد متوسلیان است اما در بخشی از فیلم به ماجرای عملیات بیت‌المقدس و شب آزادسازی خرمشهر هم اشاره می‌شود.
۲۳ نفر
۲۳ نفر ساخته مهدی جعفری محصول سال۱۳۹۷ که براساس کتابی اثر یوسف احمدزاده به نام «آن بیست‌و‌سه نفر» نوشته شده، درباره ۲۳رزمنده نوجوان است که بین ۱۳ تا ۱۷ سال داشتند و در جریان جنگ ایران و عراق در اردیبهشت ۱۳۶۱ در مرحله مقدماتی عملیات بیت‌المقدس در مناطق مختلف جبهه به اسارت نیروهای عراقی درآمدند.
دسته دختران
دسته دختران ساخته منیر قیدی محصول سال ۱۴۰۰ راوی مقاومت و ایثار زنان در روزهای پرتلاطم ابتدایی جنگ است و با بازسازی تصاویر زنده و مستند از نبرد خانه به خانه خرمشهر، اولین تصویر سینمایی با نگاه زنانه از آن مقاومت را خلق کرده است. گرچه فیلم با سقوط شهر به پایان می‌رسد اما خوشبینانه و با مدد گرفتن از واقعیت تاریخی، می‌توانیم همین حضور پررنگ زنان و همراهی آنها با مردان مبارز را مقدمه‌ای برای آزادسازی خرمشهر (عملیات بیت‌المقدس) بپنداریم.
عملیات ثامن‌الائمه (شکست حصر آبادان)
۵ مهر ۱۳۶۰: شکسته شدن حصرآبادان با رمز نصر من‌ا... و فتح قریب
پرچمدار
پرچمدار به کارگردانی شهریار بحرانی محصول سال۱۳۶۳ از جمله فیلم‌هایی است که در آن صحبت از شکست حصر آبادان به میان می‌آید. بااین‌که پرچمدار به نبرد میان نیروهای ایرانی و گروهک تروریستی منافقین می‌پردازد، در سکانس نمایشگاه جنگ، به شکست حصر آبادان اشاره می‌شود. راهنما در یکی از غرفه‌ها با نشان دادن ماکت منطقه آبادان و خرمشهر، درباره بازسازی عملیات شکست حصر آبادان می‌گوید: «در این قسمت شهر خرمشهر رو ملاحظه می‌کنید و خط مقدم نیروهای ایرانی و عراقی مشخص شده که نیروهای ایران تونستن این خط عراق رو که آبادان رو در محاصره داشتن، بشکنن و آبادان رو به کلی از محاصره آزاد کنن.»
پایگاه جهنمی
پایگاه جهنمی ساخته علی اکبر صادقی محصول سال۱۳۶۳ هم از مشتقات عملیات ثامن‌الائمه و شکست حصر آبادان در قصه خود بهره می‌برد. این فیلم بر اساس یک داستان واقعی از یکی از مهمترین عملیات‌های کماندویی ارتش جمهوری اسلامی ایران در زمان جنگ تحمیلی، به نام «چشم دشمن» ساخته شده که اجرا و فرماندهی عملیات بر عهده تیمسار دریادار عیسی حسینی بای از کماندوهای زبده نیروی دریایی بوده‌‌است. البته در صفحه دریادار دوم تکاور نیروی دریایی ارتش ایران زنده‌یاد داریوش ضرغامی در ویکی‌پدیا هم اشاره به عملیات چشم دشمن شده‌است. برای شکستن حصر آبادان ضرغامی و صمدی با فرماندهان ارتش و سپاه وارد شور شدند و حمله پارتیزانی و شناسایی وظیفه تکاوران دریایی شد. ناخدا ضرغامی و ناخدا صمدی، یکی ارشد و دیگری معاون، به کار فرماندهی تکاوران مشغول شدند. پنج عملیات نفوذ در خاک عراق با رمز «چشم دشمن» برای شناسایی مواضع موشکی مأموریتی بود که تکاوران زیر نظر ناخدا ضرغامی به اجرا درآوردند.
مقاومت
مقاومت به کارگردانی احمد نیک‌آذر محصول سال ۱۳۶۵ هم نشانه‌هایی از عملیات ثامن‌الائمه و شکست حصر آبادان را دارد. با آغاز جنگ، یک گروه داوطلب و بسیجی قصد رفتن به آبادان را دارند تا در شکستن محاصره شهر سهیم باشند. تصاویر مستند اولیه و پایانی فیلم، به ترتیب درباره محاصره آبادان و پیروزی رزمنده‌ها و شکست حصر آبادان است.
کوسه‌ها
کوسه‌ها به کارگردانی حمیدرضا آشتیانی‌پور محصول سال۱۳۷۳ اگرچه به‌طور مستقیم درباره عملیات ثامن‌الائمه نیست اما از آنجا که روایتگر مقاومت‌مردمی در آبادان و جنوب کشور است، نشانی‌هایی از شکست حصرآبادان در آینده داستان را می‌دهد.
دکل
دکل ساخته عبدالحسن برزیده محصول سال ۱۳۷۴هم یادآور عملیات ثامن‌الائمه و شکست حصر آبادان است. آبادان در محاصره دشمن و زیر آتش مداوم قرار گرفته‌‌است. گروهی از نوجوانان بسیجی تحت فرمان حمید، تصمیم به نابود کردن دکلی می‌گیرند که شهر را مورد حمله‌های پیاپی قرار می‌دهد.
شوخی‌های خدا
شوخی‌های خدا، اپیزود دوم «روایت سه‌گانه» ساخته عبدالحسن برزیده محصول سال۱۳۸۲ هم تداعی‌کننده شکست حصر آبادان است و قصه یک دید‌بان را روایت می‌کند که از یک سو در زمان حصر آبادان با دشمنان مبارزه می‌کند و از سوی دیگر به مقابله با دزدی که به خانه‌اش آمده می‌پردازد.
شب واقعه
شب واقعه ساخته شهرام اسدی محصول سال۱۳۸۷ قصه چهلمین روز آغاز جنگ ایران و عراق را روایت می‌کند، جایی که دریاقلی سورانی پس از آن که خانواده‌اش را از شهر آبادان راهی می‌کند، به اوراق فروشی خود در حاشیه بهمنشیر برمی‌گردد اما متوجه حمله عراق به ایران و نفوذ غافلگیرانه عراقی‌ها از رودخانه بهمنشیر می‌شود، به همین دلیل مسافت ۹ کیلومتری را از گورستان خودروهای فرسوده در کوی ذوالفقاری تا نیروهای خودی را با دوچرخه طی می‌کند تا نیروهای خودی را از یورش عراقی‌ها آگاه کند. بله، خبری از عملیات ثامن‌الائمه نیست اما باز از عمل قهرمانانه دریاقلی و مقاومت مردم، شکست حصر آبادان در ذهن تداعی می‌شود.
ملکه
ملکه ساخته محمدعلی باشه‌آهنگر محصول سال۱۳۹۰ شکست حصرآبادان را روایت نمی‌کند اما مقاومت نیروهای دید‌بانی در این شهر، نشانه‌هایی از پیروزی در آینده می‌دهد.
آبادان یازده ۶۰
آبادان یازده ۶۰ ساخته مهرداد خوشبخت محصول سال۱۳۹۸ هم با این‌که با فراخوان کوی ذوالفقاری از رادیو نفت آبادان درباره سقوط این شهر به پایان می‌رسد اما آن مجاهدت گروهی از کارکنان رادیو برای حفظ رادیو و مخابره اخبار به منظور مقاومت مردم در برابر نیروهای عراقی، نوید شکست حصر آبادان را در ادامه قصه می‌دهد.
یدو
یدو ساخته مهدی جعفری و محصول سال۱۳۹۹ هم درباره ماه‌های آغازین جنگ تحمیلی است. دورانی که خانواده‌های شهرهای مختلف آبادان به ناچار خانه، کاشانه و همه دلبستگی خود را رها کردند و به شهرهای دیگر پناه بردند تا جان خود را نجات دهند. با این حال اصرار مادر خانواده برای ماندن و ترک نکردن خانه و بعد هم تصمیم یدو پسر نوجوان خانواده، حاوی پیام‌هایی است که پایانش می‌شود شکست حصر آبادان و بازگشت شهروندان به خانه.
گلهای باوارده
گلهای باوارده ساخته مهرداد خوشبخت محصول سال۱۴۰۱ هم تنها به دلیل روایت مقاومت آبادان در روزهای آغازین جنگ، یادآور شکست حصر آبادان است. قصه فیلم در سال۱۳۵۹ همزمان با جنگ تحمیلی رخ می‌دهد، جایی که تعدادی از مهندسین پالایشگاه نفت آبادان در تلاش هستند با امکانات و تجهیزاتی که درداخل انبارهای آن است، پالایشگاه‌های دیگر را ترمیم کنند.
سینمامتروپل
سینمامتروپل به کارگردانی محمدعلی باشه‌آهنگر محصول سال ۱۴۰۱ هم سراغ شکست حصرآبادان و عملیات ثامن‌الائمه نمی‌رود اما از منظری سینمایی، مقاومت مردم آبادان را در روزهای جنگ تحمیلی و محاصره این شهر به تصویر می‌کشد.
پاتک سنگین به منافقین در عملیات مرصاد
۴ تا ۸ مرداد ۱۳۶۷: عملیات مرصاد پاتکی بود که نیروهای جمهوری اسلامی ایران به فرماندهی شهید علی صیاد شیرازی به عملیات فروغ جاویدان زدند و باعث شکست مجاهدین خلق و انحلال نیروی نظامی آنها شدند.
ماجرای نیمروز: رد خون ساخته محمدحسین مهدویان و محصول سال ۹۷ روایتگر اتفاقات بعد از پایان جنگ ایران و عراق در سال ۶۷ و عملیات فروغ جاویدان/ عملیات مرصاد است. در قصه فیلم، نیروهای امنیتی ایران متوجه حضور نفوذی‌های سازمان مجاهدین خلق پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ توسط ایران در جبهه می‌شوند. به همین دلیل دو مأمور امنیتی را به بغداد می‌فرستند تا قبل از شروع عملیات فروغ جاویدان، عباس زریباف فرمانده این عملیات را ترور کنند.
اتاقک گلی ساخته محمد عسگری و محصول سال ۱۴۰۱ هم روایتی از عملیات مرصاد در سال ۶۷ است. در فیلم، یک دسته از رزمندگان لشکر ۲۷ محمد رسول‌ا... برای حفاظت از ساکنان روستای شیان کردستان در مقابل حمله منافقین به کشور، عازم این منطقه می‌شوند. اتاقک گلی به عنوان نخستین ساخته سینمایی عسگری،جایزه بهترین فیلم اول و جایزه ویژه هیات داوران را در چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر دریافت کرد.
لرزه عملیات بغداد بر تن صدام
۳۰ تیرماه ۱۳۶۱: بمباران پالایشگاه الدوره و لغو اجلاس سران جنبش عدم‌تعهد در بغداد.
عبورازخط‌سرخ به کارگردانی جمال شورجه و محصول سال۱۳۷۴براساس عملیات‌بغداد ساخته شده است. در۳۰تیرماه۱۳۶۱عباس دوران به همراه منصور کاظمیان در فانتوم لیدر و محمود اسکندری و ناصر باقری در فانتوم شماره دو به‌منظور ناامن جلوه دادن شهر بغداد پایتخت عراق، به این شهر یورش بردند. در این عملیات که به جهنم بغداد مشهور شد، دو جنگنده ایرانی به‌رغم پدافند چند لایه و موشک‌های رولند، سام۲، سام۳ و سام ۶ موفق شدند پالایشگاه الدوره را بمباران کنند؛ سپس عباس دوران هواپیمای در حال سقوطش را به مرکز شهر بغداد هدایت و منفجر کرد تا برخلاف خواسته صدام، اجلاس جنبش عدم تعهد در بغداد برگزار نشود و محل اجلاس به دهلی‌نو تغییر یابد.
خلبان ساخته جمال شورجه و محصول سال۷۶ هم باز به نوعی به همین عملیات بغداد اشاره دارد و قصه دیگری از شهید عباس دوران را در این زمینه روایت می‌کند.
۲۸۸۸ به کارگردانی کیوان علی‌محمدی و علی‌اکبر حیدری و محصول سال۱۴۰۰، از جمله فیلم‌هایی است که عملیات بغداد را روایت می‌کند، منتها با ساختاری تجربه‌گرایانه و متفاوت از شیوه داستانی مرسوم.
عملیات نصر
۱۵ تا ۱۸ دی ۱۳۵۹: عملیات نصر به‌عنوان بزرگ‌ترین نبرد موتوریزه نیروهای مسلح ایران در طول جنگ با عراق محسوب می‌شود. این عملیات به عنوان یکی از نخستین تلاش‌ها برای آزادسازی مناطق تصرف‌شده ایران انجام شد.
زیباتر از زندگی ساخته انسیه شاه‌حسینی و محصول سال ۱۳۸۹ روایتگر قصه زندگی و فرماندهی شهید سیدحسین علم‌الهدی فرمانده سپاه هویزه است که همراه نیروهای مردمی به کمک مردم روستاها می‌شتابند. شهادت علم‌الهدی در عملیات نصر پایان‌بخش فیلم است.
عملیات طریق‌القدس
۸ تا ۱۵ آذر ۱۳۶۰: این عملیات با هدف بازپسگیری شهر بُستان و روستاهای همجوار آن انجام شد.
انسان و اسلحه به کارگردانی مجتبی راعی و محصول ۱۳۶۷ با الهام از عملیات طریق‌القدس ساخته شد. نیروهای شناسایی یکی از تیپ‌های سپاه جهت حمله به مواضع و آزادسازی مناطقی از خاک کشور مشغول شناسایی می‌شوند.عملیات مزبور توسط نیروهای نفوذی و ستون پنجم دشمن لو رفته و حمله آنها جهت تخمین امکانات و نفرات نیروهای ایرانی و همچنین به‌منظور متوقف کردن پیشروی سپاه ایران صورت می‌گیرد. نیروهای دشمن پس از وارد آوردن خسارت به مواضع ایران و به گمان ازبین رفتن فرمانده آنها عقب‌نشینی می‌کنند؛ در حالی‌که مصطفی فرمانده نیروهای ایرانی در جریان حمله عراقی‌ها زخمی و به بیمارستان منتقل می‌شود ولی با توجه به موقعیت حساس و نیاز مبرم به انجام عملیات، بیمارستان را ترک گفته و حمله در سطح وسیع آغاز می‌شود. با شروع حمله ناگهانی ایران، دشمن غافلگیرشده و عملیات نیروهای ایرانی با موفقیت به پایان می‌رسد. انسان و اسلحه نخستین فیلم سینمایی مجتبی راعی بود و تهیه کنندگی آن را هم راعی و فرج ا... سلحشور برعهده داشتند.
عملیات اچ۳
۱۵فروردین۱۳۶۰: از این عملیات به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین و بزرگ‌ترین عملیات‌های هوایی دنیا که به نام فانتوم‌ها ثبت شده است، یاد می‌شود. طی این عملیات، فانتوم‌های نیروی هوایی ارتش ایران پایگاه‌های هوایی اچ۳ را در عمق ۱۰۰۰ کیلومتری عراق و در غربی‌ترین نقطه عراق، در مرز مشترک عراق و اردن بمباران کردند و آنها را منهدم ساختند.
حمله به اچ۳ به کارگردانی شهریار بحرانی و محصول سال ۷۳ با الهام از عملیات اچ۳، ساخته شد. ستاد نیروهای هوایی عراق که برتری نیروی هوایی ایران را حس کرده است و شکست حصر آبادان را نزدیک می‌بیند جهت حفاظت از هواپیماهای استراتژیک خود در برابر حملات ایران، آنها را به سه پایگاه دورافتاده در نزدیک مرز اردن منتقل می‌کند. در مقابل ستاد نیروهای هوایی ایران نیز برای بمباران این سه پایگاه که به نام پایگاه‌های اچ۳ معروفند طرحی در‌نظر گرفت.
عملیات کربلای ۵
۱۹ دی ۱۳۶۵ تا ۶ فروردین ۱۳۶۶: آزادسازی ۱۵۰ کیلومتر مربع از خاک ایران و تلاش برای فتح بصره.
سجاده آتش به کارگردانی احمد مرادپور و محصول ۱۳۷۲ به عملیات کربلای ۵ در جنگ ایران و عراق می‌پردازد. هنگام عملیات کربلای ۵ رزمندگان دو گردان مالک و حبیب با ماشین نظامی دشمن درگیر می‌شوند. شرایط نابرابر این نبرد و خصوصیات خاص مهدی و عباس (فرماندهان بسیجی) حالات و اتفاقاتی، خارج از انتظارات و پیش‌بینی‌های معمول جنگ‌ها را رقم می‌زند.
سرو زیر آب ساخته محمدعلی باشه‌آهنگر و محصول سال ۱۳۹۶ با این‌که روی بحث تفحص و موضوع شهدای گمنام اقلیت مذهبی تمرکز کرده است اما کارگردان فیلم در گفت‌وگویی اشاره کرد که قصه فیلم در بحبوحه عملیات کربلای ۵ و در سال ۶۶ رخ داد. این فیلم با بازی بابک حمیدیان جایزه بهترین فیلم با نگاه ملی را در جشنواره فیلم فجر به خود اختصاص داد.
عملیات خیبر
۳ تا ۲۲ اسفند ۱۳۶۲: این عملیات که بصورت مشترک توسط سپاه و ارتش انجام شد، پس از ۲۰ روز نبرد خونین با اشغال جزیره مجنون توسط ایران به پایان رسید.
به کبودی یاس ساخته جواد اردکانی و محصول سال ۱۳۸۷ قصه فرمانده شهید عبدالحسین برونسی را به تصویر می‌کشد که از جبهه به شهر می‌آید تا همرزمان عملیات خیبر را جمع کند که برای عملیات بدر به جبهه بروند.
تک‌تیرانداز ساخته علی غفاری و محصول سال ۱۳۹۹ قصه شهید عبدالرسول زرین، تک‌تیرانداز برجسته ایرانی و مشهور به «گردان تک‌نفره» را روایت می‌کند. رزمنده‌ای که بعثی‌ها به شدت دنبال حذف و شهادت او بودند، چون در طول جنگ و در عملیات‌های مختلف از جمله رمضان و خیبر، عراقی‌های بسیاری را با شلیک‌های مرگبار خود از پا درآورده بود. شهید زرین در مرحله دوم عملیات خیبر به شهادت رسید.
موقعیت مهدی ساخته هادی حجازی‌فر و محصول سال ۱۴۰۱ قصه زندگی برادران شهید مهدی و حمید باکری را به تصویر می‌کشد و در خلال بازنمایی شخصیت آنها، بخش‌هایی از دو عملیات خیبر و بدر را هم روایت می‌کند. حمید باکری در اسفند ۶۲ حین انجام عملیات خیبر در جزیره مجنون به شهادت رسید.
عملیات تنگه ابوقریب
۲۱ تیر ۱۳۶۷: نبرد گردان عمار لشکر ۲۷ محمد رسول‌ا... با لشکر زرهی عراق در آخرین روزهای جنگ کشور عراق علیه ایران.
تنگه ابوقریب به کارگردانی بهرام توکلی و محصول سال۹۶ براساس واقعه دفاع گردان عمار یاسر لشکر ۲۷ محمد رسول‌ا... در برابر لشکرکشی رژیم بعث در موقعیت تنگه استراتژیک ابوقریب دهلران ساخته شد. روزی که با مقاومت و رشادت جانانه رزمنده‌های ایران، یکی از مهمترین و سرنوشت‌سازترین حماسه‌های دوران دفاع مقدس را رقم زد.
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
لزوم کامل‌تر شدن حکم قابل تحسین دادگاه لاهه
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
تکرار اتهامات واهی علیه ایران
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
بازی اروپا در پازل اسرائیل | رای شجاعانه دادگاه کیفری بین‌المللی
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
قطعنامه اتحادیه اروپا دست ایران را باز کرد
گفت و گو
در گفتوگو با امین شفیعی، دبیر جشنواره «امضای کری تضمین است» بررسی شد