آفت دلالان برجان خرمای بوشهر

بوشهر حدود ۲۰درصد خرمایش را به خارج از کشور صادر می‌کند که عمده‌ترین بازارهای هدف، کشورهای حوزه خلیج‌فارس، اوراسیا و جنوب‌شرقی آسیا هستند. با این اوصاف طی سال‌های اخیر و به‌خاطر رفع‌نشدن مشکلات باغداران، می‌رود که بوشهر جایگاه خود را در بازارهای جهانی از دست بدهد و با پایین‌آمدن کیفیت خرمایش شاید ایرانی‌ها هم رغبتی برای خرید آن نداشته باشند. به‌طوری‌که درحال‌حاضر و با پایان‌یافتن فصل برداشت خرما هنوز ۵۰۰۰ تن خرمای سال گذشته بدون مشتری در انبارهای این استان باقی مانده است.خرمای بوشهر در شهرستان‌های دشتستان، تنگستان، دشتی و جم تولید می‌شود که باغدارانش با چالش‌هایی همچون نبود بازار ثابت، مشکلات تجارت خارجی، پدیده ریزگردها، نبود آب کافی، عدم گسترش صنایع تبدیلی و بسته‌بندی در سطح مناطق خرماخیز، تسلط دلالان و واسطه‌بر بازار، رشد سرسام آور قیمت تجهیزات کشاورزی و قیمت مواد مصرفی همچون کود و سم، افزایش دستمزد و اجرت کارگران، حمایت ضعیف دولت در خرید تضمینی محصول خرما و همچنین حمایت نکردن دستگاه‌های اجرایی و صنایع نفت و گاز مواجه و دست به گریبان هستند.این مشکلات در حالی بدون درمان قطعی همچنان تن و روح باغداران و فعالان زحمتکش استان بوشهر را می‌رنجاند و روزها و سال‌های سختی برای‌شان رقم زده که در یک جمله باید گفت: «هرسال دریغ از پارسال.» چراکه با شروع فصل برداشت خرما دغدغه فروش‌نرفتن و باقی‌ماندن محصول خرما در انبارها به کابوس هرساله باغداران تبدیل شده است. براساس آمارهای موجود حدود ۵۰۰۰ تن خرمای سال گذشته در انبارها بدون مشتری باقی مانده و این درحالی‌است که فصل برداشت خرمای امسال به‌تازگی به پایان رسیده است.
     
ماموریت سخت برای صادرات 
رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان بوشهر در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به این‌که مشکل عمده‌ای که دامنگیر این محصول باارزش غذایی بالا شده، عدم تقاضای کافی در داخل نسبت به میزان تولید آن است و این موضوع ضرورت صادرات را نمایان‌تر می‌کند، صادراتی که اقتصاد نخل به آن وابسته است، می‌گوید: «مشکلات عمده‌ای این محصول استراتژیک، صادرات‌گرا و پراهمیت استان را تهدید می‌کند و انجام بهینه این ماموریت را با سختی‌هایی مواجه کرده است. کیفیت پایین بسته‌بندی که بی‌توجهی به آن تاکنون خسارات فراوانی را به خرما در بازارهای هدف ــ به‌دلیل توجه ویژه دیگر رقبا به این مقوله ــ وارد کرده است همواره نقطه‌ضعف مشهود این محصول بوده. باید تغییراتی بنیادین صورت پذیرد و براساس استانداردهای جهانی، الزامات بهداشتی و مطابق با سلیقه و فرهنگ بازارهای هدف، بسته‌بندی ویژه این محصول طراحی و تولید شود.»خورشید گزدرازی اضافه می‌کند: «استفاده از شیره صنعتی نبات که بدون پروانه بهره‌برداری تولید و برای براق‌کردن خرما و محافظت از بافت آن به ‌کار می‌رود نیز از موجبات تهدید تجارت داخلی و خارجی این محصول در درازمدت خواهد بود. 

افول صادرات کبکاب 
دبیر انجمن ملی خرمای استان بوشهر با اشاره به پنجمین نمایشگاه بین‌المللی خرما و صنایع وابسته که از ۲۳ تا ۲۶ آبان‌ماه در بوشهر برگزار خواهد شد به جام‌جم می‌گوید: «در سال‌های گذشته متاسفانه در حق خرمای بوشهر اجحاف شده و افول صادرات محصول خرمای کبکاب را در پی داشت. بنابراین در نمایشگاه پنجم خرما به‌دنبال بازگشت خرمای غالب استان که کبکاب است به جایگاه واقعی خود در صادرات و گسترش این محصول در بازارهای خارجی هستیم.»ندیر پورجم ادامه می‌دهد: «برگزاری این نمایشگاه با برپایی رویداد‌های میز ملی خرما و همایش خرما که بیشتر در مبحث فنی و تکنیکال است همراه خواهد بود. در این رویدادها به بررسی بازارهای صادراتی خرمای کبکاب با احیای مشوق‌های صادراتی پرداخته می‌شود. این درحالی‌است که در چند سال اخیر مشوق‌های صادراتی دولت در بخش انرژی و حمل‌ونقل به‌نوعی حذف شده است.»به گفته این مسئول، یکی از مطالبات انجمن خرمای بوشهر، طرح تحول نخلستان بود که از طریق شورای خصوصی استان پیگیری و دنبال و سه پایلوت چهاربرج، سعدآباد و شبانکاره اجرا شد. مجری این طرح جهادکشاورزی است و انجمن ملی خرمای استان هم مطالبه و پایش را انجام می‌دهد.دبیر انجمن ملی خرمای بوشهر می‌گوید: «در سنوات گذشته خرمای کبکاب در مقایسه با سایر ارقام از شناخت بهتر و بیشتری در سطح کشور برخوردار بود که متاسفانه به‌دلیل حجم تولید بسیار بالای آن در بوشهر و مشکلاتی که باغداران از نظر هزینه اقتصادی با آن مواجه بودند موجب تنزل کیفیت محصول کبکاب شد. بنابراین راهکار برای حل این مشکل همان درجه‌بندی خرما براساس شاخص بهره‌وری در ابعاد کیفی و کمی و استقرار استانداردهای بین‌المللی IFR،BRC،HACCP در واحدهای تولیدی و مزارع خواهد بود.

بیمه باغداران انجام می‌شود
نماینده مردم دشتستان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به این‌که هزاران تن از خرمای مردم دشتستان و استان بوشهر از سال گذشته در انبارها و سردخانه‌ها باقی مانده است و هیچ فریادرسی هم نیست می‌گوید: متأسفانه دولت نسبت به مطالبات مردم بی‌توجه است.
ابراهیم رضایی اضافه می‌کند: به هر دستگاهی مراجعه کردیم و سراغ هرمسئولی رفتیم اما کاری نکردند و مشکل مردم همچنان حل نشده است. گناه این کشاورزان چیست؟ کشاورزان هم خرج دارند. برخی مسئولان هر روز مصاحبه می‌کنند که درآمد کشور چنین و چنان است. اگر این‌طور است چرا مطالبات کشاورزان را نمی‌دهید و مسأله آنها را حل نمی‌کنید؟ 
وی تصریح می‌کند: چرا بعد از سال‌ها مطالبات گندمکاران، پول بازنشستگان و فرهنگیان را پرداخت نمی‌کنید؟ شما که بلدید مجلس را دور بزنید و هرچیزی را به سران قوا ببرید، این مسأله کشاورزان و گندمکاران و بازنشستگان و مشکل مردم را حل کنید. متأسفانه مردم ما بی‌پناه هستند. البته یکی از چالش‌های اساسی باغداران و کارگرانی که در نخلستان‌ها مشغول به کار هستند عدم حمایت و پوشش بیمه‌ای آنها بود که با رایزنی و پیگیری‌های فراوان اتاق بازرگانی و انجمن خرمای بوشهر براساس تفاهم‌نامه منعقدشده با اداره کل فنی و حرفه‌ای استان، کارگران فصلی پس از کسب مهارت و دریافت گواهینامه حرفه‌ای تحت پوشش بیمه روستایی قرار می‌گیرند و در صورت بروز حادثه می‌توانند از مزایای آن استفاده کنند. 

خیز عراق برای افزایش نخل
درحال‌حاضر بیش از یک‌میلیارد و ۳۵۳هزارهکتار نخلستان در دنیا وجود دارد که سالانه حدود هشت‌میلیارد و ۴۶۰هزار تن خرما از این نخلستان‌ها برداشت و روانه بازارهای متعدد می‌شود و این درحالی‌است که میانگین تولید خرما در جهان ۶۲۵۲ کیلوگرم در هر هکتار است اما با استفاده از روش‌های نوین تعدادی از کشورها نظیر مصر توانسته‌اند میزان تولید خرمای خود را از هر هکتار به حدود شش‌برابر میانگین جهانی برسانند. در ایران نیز حدود ۴۰۰رقم خرما تولید می‌شود که از مهم‌ترین آنها می‌توان به استعمران، مضافتی، کبکاب، شاهانی، زاهدی، کلوته، ربی و خضراوی اشاره کرد.آمارهای سازمان خواربار جهانی نشان می‌دهد تولید این محصول در ایران طی سال‌های گذشته بین یک‌میلیون و ۲۰۰هزارتن تا یک‌میلیون و ۳۰۰هزار تن بوده است. ایران پس از مصر و عربستان سومین تولیدکننده بزرگ خرما در جهان است و از نظر ارزش صادراتی محصول خرما، بعد از کشورهای تونس، امارات، پاکستان و عراق در رتبه پنجم جهانی قرار دارد. اما خوب است بدانیم وزارت کشاورزی عراق اعلام کرده طرحی کامل برای توسعه نخلستان‌ها تدارک دیده و ازجمله در پی افزایش نخل‌های نادری است که فقط در عراق یافت می‌شوند.هم‌اکنون تعداد نخل‌های این کشور حدود ۱۷میلیون نخل است که تا سال ۲۰۲۷ با استفاده از فناوری‌های نوین کشاورزی به ۲۵میلیون نخل خواهد رسید.تعداد نخل‌های عراق در میانه دهه ۱۹۷۰ بیش از ۳۳میلیون بود که بیش از یک‌سوم آنها در استان بصره بود.