جای خالی شیر ایرانی و گوزن زرد در دشت ارژن

 به گزارش جام جم آنلاین ،در سال‌های گذشته شاهد تخریب جنگل‌ها و از بین رفتن دریاچه‌ها به علل گوناگون بوده‌ایم و علی‌رغم هشدارها و تلاش‌هایی که از سوی فعالان محیط زیست انجام شده‌ است، هنوز به نقطه مطلوبی در این زمینه نرسیده‌ایم.

یکی از جنگل‌هایی که به‌شدت دچار آسیب شده است و بخش زیادی از آن به ورطه نابودی کشیده شد، جنگل‌ دشت ارژن بود.

یکی از فعالان حوزه محیط زیست گفت: دو دلیل باعث تخریب جنگل‌های بلوط ما شد. یکی آفت مگس سابقه‌خوار و دیگری هم گال. البته فصل زمستان برای مقابله با این آفات خیلی خوب است. سرما خیلی از آفت‌ها را از بین می‌برد. البته در جنگل‌های دشت ارژن، نباید به بلوط بسنده کنیم. اینجا ۱۵ تا ۲۰ گونه درختی، درختچه‌ای و حتی کف‌زی وجود دارد. اگر این منطقه قرق و احیا شود، می‌تواند زیستگاه خیلی از جانوران باشد.

فرشاد مولازاده افزود: ما ۱۰ سال قبل علم این را نداشتیم که دور بلوط باید سنگ‌چین شود تا رطوبتش حفظ شود، اما چون روز به روز علاقه‌مندان و متخصصان به این زمینه وارد شدند و تجربه بالا رفت، میزان ضریب خطا در رویشگاه‌ها پایین آمد. چه در زمینه کاشت، چه در زمینه داشت و نگهداری.

وی در ادامه به نکته جالبی اشاره کرد و گفت: ورود گراز به منطقه دشت ارژن، تاثیر بسیار مثبتی در حفظ درختان این منطقه دارد. گزار پایین درخت را شخم زده و علف‌ها را حذف می‌کند. یک جورهایی نقش باغبان را بازی می‌کند و هیچ آسیبی هم به درخت نمی‌رساند. هزار سال است که این درخت و حیوان با یکدیگر هماهنگ شده‌اند، اما شاید شتر نتواند اینجا دوام بیاورد. اینجا مختص گونه حیوانی مخصوص خودش است.

این کارشناس محیط زیست افزود: خدا کند روزی بشود که بتوانیم شیر ایرانی را در دشت ارژن ببینیم. دشت ارژن روزگاری مامن شیر ایرانی بوده است. شاهان هخامنشی و ساسانی از این منطقه به عنوان شکارگاه استفاده می‌کردند. جایی که نماد ملی ما، درخت بلوط و حیوان ملی‌مان، شیر در بیشه‌هایش بوده است. گوزن زرد داشته‌ایم که خوشبختانه شنیده‌ام دوباره به این منطقه وارد شده است.

مولازاده با بیان اینکه جنگل‌ها سرمایه ملی ما هستند و تک تک ما وظیفه داریم برای حفظ آن.ها زحمت بکشیم، اظهار کرد: نباید بگوییم وظیفه من نیست و توپ را در زمین منابع طبیعی یا محیط زیست، بیندازیم. اگر این جنگل‌ها نباشند، اگر دریاچه‌ها نباشند، محیط زندگی ما هم تحت تاثیر قرار می‌گیرد. همان اتفاقی که برای دریاچه ارومیه افتاده‌ است و روی کل مناطق اطرافش تاثیر منفی گذاشته است. همین دریاچه کنار دشت ارژن که حالا خشک شده، اطرافش صدها گونه گیاهی وجود داشته است که دیگر نیست.

وی در ادامه به بیان یکی دیگر از عواقب تخریب محیط زیست پرداخت و گفت: اگر دریاچه پریشان و بختگان خشک شوند، تولید ریزگرد و آلاینده‌های سنگینی که صورت می‌گیرد، بدون دریاچه باعث مشکل خواهد شد. به‌خاطر گرد وغباری که از کشورهای دیگر وارد کشورمان می‌شود، کشور ما چوب کارهایی را می‌خورد که خودش در آن مقصر نبوده است. اگر می‌خواهیم مشکلات از منطقه ما هم بلند نشود و به شیراز و اصفهان سرایت نکند، باید امروز قدم برداریم، شاید فردا دیر باشد.

این فعال حوزه محیط زیست همچنین به لزوم استفاده از درختان بومی کشور در فضاهای شهری پرداخت و گفت: شاید خیلی‌ها نمی‌دانند که درخت افرا یا درخت ون(همان زبان گنجشک) بومی کشور ما و در فضاهای شهری قابل استفاده هستند. به همین علت در خیابان‌هایمان اوکالیپتوس و سرو نقره‌ای و کاج تهران می‌کاریم، در حالی‌که ون و افرا نسبت به کم‌آبی مقاوم بوده و مناسب شرایط فعلی کشورمان هستند. بیماری خاصی هم ندارند و به همه این‌ها باید این نکته مهم را اضافه کنیم که این درختان، درخت‌های ملی ما هم هستند.

مولازاده با بیان اینکه استفاده از درختان بومی در فضای سبز شهری خیلی به ندرت دیده می‌شود، افزود: مثلا درخت چنار دیگر قابلیت مناسبی برای کاشت در کشور ما را ندارد و باید خیلی کم استفاده شود. فقط جاهایی که آب ساری و جاری داریم، باید این درخت را استفاده کنیم. اگر جای دیگری بکاریم، هم نهال را از دست می‌دهیم و هم اینکه هزینه و آب زیادی صرف آن می‌شود. یا حتی بلوط! ما خیلی کم می‌بینیم که در فضای سبز شهری از این درخت بومی استفاده شود.

وی ادامه داد: درخت ون توان بازیابی بالایی دارد. عمر زیادی می‌کند. یا بلوط شاید تا ۱۵۰۰ یا ۲۰۰۰ هزار رشد کرده و عمر کند. می‌توانیم آن را در معابرمان بکاریم، به جای نارنج و اوکالیپتوس. شاید در ابتدا نگهداری آن‌ها در فضای شهری کمی سخت باشد اما می‌توان در جای دیگر آن‌ها را پروش داد تا به حدود یک متر برسد، سپس در فضای شهری آن‌ها را مورد استفاده قرار داد و تا سالیان بسیار طولانی از آن لذت برد. در حالی‌که درختی مثل اوکلایپتوس با یک سرمای بالا از بین می‌رود.

این فعال حوزه محیط زیست با اشاره به اینکه درختان بومی ما نیاز چندانی به نگهداری ندارند، گفت: در عوض درختی مثل اقاقیا که بومی ما نیست، خیلی نگهداری و دردسر می‌خواهد. وجود برخی درختان غیربومی حتی می‌تواند برای محیط ما آسیب‌زا هم باشد.

وی افزود: حتی کشورهای غربی هم در فضای شهرهایشان از گونه‌های گیاهی کشور ما استفاده می‌کنند، مثلا درخت انجیلی یا درخت آهن، از قدیمی‌ترین درختانی هستند که در جنگل‌های هیرکانی شمال کشورمان داریم. غربی‌ها این درختان را به کشورهای خودشان منتقل کرده‌اند و دارند از آن‌ها در فضای سبز شهری استفاده می‌کنند، اما خودمان این کار را انجام نمی‌دهیم!

مولازاده افزود: هجده مدل درخت افرا داریم که دو مدل آن فقط در منطقه دشت ارژن وجود دارد. افراهایی داریم که فقط در آذربایجان غربی و فقط در یک پهنه صدهکتاری موجود است. این‌ها برای ما مهمند. همان‌طور که یوز ایرانی برای ما مهم است، چون در زنجیره شکار و تنوع زیستی ما قرار می‌گیرد، گیاهان هم برای ما مهم هستند. از گیاهان یک ساله علفی گرفته تا درختان چندصد ساله و بالای هزارسال.

این کارشناس حوزه محیط زیست افزود: در تهران، تعدادی بلوط زاگرس را در حاشیه اتوبان همت دیده‌ایم که کاشته شده و موفق هم بوده است. این درختان شاید ۱۰ یا ۱۵ سال دیرتر از آن درخت صنوبر رشد کند، اما هزار سال زنده می‌ماند. در حالی‌که صنوبر بعد از دو یا سه سال، وقتی به دو متر رسید ممکن است با یک آفت کرم چوب‌خوار یا آفت‌های دیگری که به آن حمله کنند، نابود شود، اما آفت بلوط خیلی کم است و به ندرت اتفاق می‌افتد که اثر منفی خاصی روی آن بگذارد.

این دوستدار طبیعت در پایان صحبت‌هایش تاکید کرد: امکان احیای جنگل‌ها و دریاچه‌ها هنوز وجود دارد اما اگر حالا این کار را شروع نکنیم، ۱۰ سال آینده فرزندانمان ما را به‌خاطر بلایی که سر میراثشان آورده‌ایم، بازخواست می‌کنند.