آیین‌نامه جدید اکران و مشکلات پیش روی سینما
عقبگرد یا عدالت‌گستری در نمایش فیلم‌ها؟
امسال به نسبت سال‌های گذشته، سینما با رشد فروش و مخاطبان خوبی روبهرو بود. رکوردهایی که امسال شکست، قابل مقایسه با یک دهه گذشته سینما است و از همین رو باید این روند به‌عنوان الگویی برای جذب مخاطب و اقتصاد سینما قرار بگیرد اما در کمال تعجب،شورای صنفی نمایش در تلاش است مصوبه‌ای را تصویب کندکه به‌طورکلی در نقطه مقابل این جریان قرارگرفته است وماهیت سینما وگردش مالی آن را زیرسؤال می‌برد.
بازی کهنه با قانون‌های جدید
به‌تازگی اخباری به گوش می‌رسد که قرار است مصوبه‌ای جدید در جهت حمایت از سینما و اکران به تصویب برسد اما ماجرا از این قرار است که شورای صنفی نمایش و سازمان سینمایی در حال تهیه آیین‌نامه اکران سینماها در سال آینده هستند. براساس این آیین‌نامه که تکرار نظام‌نامه‌های گذشته سینما در دهه ۹۰ محسوب می‌شود، طول زمان قرارداد اکران یک فیلم در سینمای سرگروه، حداقل دو هفته و تداوم آن با رعایت قاعده کف‌فروش است. براساس این آیین‌نامه سینمای سرگروه مختار است که قرارداد اکران فیلم را با مدت زمان ثابت یا مشروط به محاسبه کف فروش منعقد کند. همچنین استمرار نمایش براساس قرارداد یا کف فروش است. یکی از بندهای این آیین‌نامه نیز این بود که چنانچه کف فروش هفتگی هر فیلم در هر سالن کمتر از رقم سال گذشته آن سالن باشد، سینما مجاز به تعویض فیلم است. همچنین اگر فروش فیلم در دو روز اول نمایش در غیر سرگروه کمتر از ۵ درصد ظرفیت سالن باشد، سینمادار می‌تواند به اکران فیلم پایان دهد. اما این قانون سقف فروش که سال‌ها پیش نتوانست راهگشای سینما باشد و حتی اقتصاد سینما را دچار مشکل کرد، قرار است به شکل تازه‌ای خودنمایی کند. به طور مثال در سال ۹۳ هم قانون ۱۰هفته فروش برای اکران اعمال شد؛ این قانون که قرار بود فیلم‌های بسیاری که در انتظار اکران مانده را نجات دهد، به شکل معکوس عمل کرد و بسیاری از فیلم‌های پر فروش را هم از اکران خارج کرد. فیلم «معراجی‌ها» مسعود ده‌نمکی و «چ» ابراهیم حاتمی‌کیا از جمله این فیلم‌ها بود که قانون سقف فروش جلوی اکران بیشتر آنها را گرفت و حتی اعتراض حاتمی‌کیا را نیز به همراه داشت.
چرا یک جریان موفق الگو نمی‌شود
به‌طور کلی سینما در سال ۱۴۰۲ باوجود فشارهای سیاسی جریان اغتشاش با فروش بیش از ۱۱۳۰ میلیارد تومان برای اکران ۵۵ فیلم توانست تمام رکوردهای تاریخی را جا‌به‌جا کند. برای همین بهتر است با بررسی دستاوردهای این سال سینمایی، الگویی برای اکران سال آینده در نظر گرفته شود. به خودی خود این رونق نشان می‌دهد پیوند تماشاگران با سینما که در سال‌های پیش به دلیل مشکلات اقتصادی ناشی از شیوع کرونا و دیگر مسائل اجتماعی قطع شده بود، دوباره با سینما برقرار شد و از این منظر نیز می‌تواند مورد بازخوانی قرار گیرد.
تنبیه پیروز
به طور مثال در حالی که اکران نوروزی سال ۱۴۰۱ تحت‌تاثیر التهاب‌های پاییز بود و برخی تهیه‌کنندگان به دلیل اتفاقات مختلف سیاسی و اجتماعی که موجب التهاب در بدنه جامعه شد، مایل به اکران فیلم‌شان نبودند. در این زمان سید ابراهیم عامریان با توجه به شناسایی آن مقطع به اکران فیلم فسیل پرداخت و سازمان سینمایی هم از این روند حمایت کرد. این موضوع باعث شد تا یک شگفتی در سینمای ایران رقم بخورد و بعد از سه دهه یک فیلم پرفروش با تعداد قابل توجهی مخاطب راهی سینما شود. این در حالی بود که فیلم فسیل از جریان کمدی سخیف هم که برای فروش بیشتر، فرهنگ ایرانی را هدف قرار داده‌اند، پیروی نمی‌کرد و به عنوان یک کمدی شریف توانست رکوردهای سینمایی را یکی یکی بشکند. اکران فیلم فسیل و البته استقبال مخاطبان از آن نشان داد که یک کمدی با داستانگویی درست و بجا و مقدمه و مؤخره قابل درک، فارغ از شوخی‌های زننده، می‌تواند راوی بخشی از تاریخ‌باشد.
درسی که فراموش می‌شود
البته سازمان سینمایی هم با حمایت از فیلم فسیل توانست خارج از قانون‌های غیراصولی شورای صنفی به یک رکورد سینمایی دست پیدا کند و عملا این فیلم توانست از فروش کل سینما درسال جاری بیش از۳۰درصد را به خود اختصاص دهد که تاکنون در سینمای ایران کم‌سابقه بوده است. حتی محمد خزاعی، رئیس سازمان سینمایی نیز در این باره گفته بود: «برخی معتقد بودند مخاطبان در شرایط سیاسی کشور به سینما نمی‌آیند و برخی دیگر هم می‌گفتند اگر فیلم‌مان را اکران کنیم، با هجمه برخی از گروه‌ها در درون خانواده سینما روبهرو می‌شود. شورای صنفی اکران تقریبا نا‌امید شده بود و در جلساتی هم که با سینماداران داشتم، صحبت از ورشکستگی کامل سینما می‌کردند. برخی هم معتقد بودند به دلیل همزمانی با ماه رمضان، با مشکل روبهرو می‌شویم و خیلی‌ها حاضر به اکران فیلم‌های‌شان نبودند، اما خوشبختانه این اتفاق نیفتاد.»
چرا و به چه علت؟
اما با توجه به همه اخبار امیدبخشی که از رونق فروش و افزایش مخاطبان سینما در سال جاری که رو به پایان است، حکایت دارد، این روزها خبری غیررسمی از تدوین آیین‌نامه جدید شورای صنفی نمایش مثل این است که می‌خواهد میخ تابوت سینمایی شود که تازه رونق گرفته بود. البته در ظاهر این خبر چندان هم دور از واقعیت به‌نظر نمی‌رسید؛ چرا که روح‌ا... سهرابی، مدیرکل اداره نظارت بر نمایش فیلم درباره اکران نوروزی فیلم‌ها یادآوری کرده بود که اکران دوم عید نوروز دوباره با توجه به شرایط فروش و کف فروش فیلم‌ها تعیین خواهد شد و چنانچه فیلمی در مدت زمان مشخص‌شده، حد‌نصاب لازم در جذب مخاطبان را نداشته باشد، مطابق با آیین‌نامه تصمیم‌گیری خواهد کرد.
بازی با واژه عدالت
برای اطلاع دقیق از این موضوع به سراغ مسئولان سازمان سینمایی رفتیم و یکی از مدیران این سینما در گفت‌وگو با «جام‌جم» ضمن تایید مصوبه جدید شورای اکران گفت: آیین‌نامه صنفی اکران در حال اصلاح شدن و تغییر است و قواعدی به آن اضافه یا کم می‌شود، اما این‌که چند هفته باشد، هنوز درباره جزئیات آن به قطعیت نرسیدیم و تازه جلسات آن برگزار شده است. ممکن است سازمان سینمایی با رویکرد عدالت‌محوری فرهنگی تغییراتی در آیین‌نامه ایجاد کند و مثلا این‌گونه نباشد که یک فیلم یک سال در اکران قرار داشته باشد. این دیدگاه برای ایجاد محدودیت یا محدودمحور نیست، بلکه برای کمک به همه سینماست؛ از سینمای فرهنگی تا کمدی و دفاع‌مقدس و فیلم‌های اجتماعی؛ بنابراین به‌طور طبیعی این به‌روزرسانی اتفاق می‌افتد. در حالی این مدیر سازمان سینمایی موضوع عدالت‌محوری را مبنا قرار می‌دهد که بیشتر به نظر می‌رسد با کلمه عدالت قرار است بخشی از سینما قربانی تنگ‌نظری برخی اهالی سینما شود؛ زیرا وقتی یک فیلم با استقبال مخاطب روبهرو است و می‌تواند مخاطبان را راضی به پرداخت هزینه کند تا وارد سینما شود، حذف آنها از اکران با قانون ۱۰ هفته و ۷ هفته نشان‌دهنده عدالت‌محوری نیست.
چراغ خاموش!
محمد احمدی، تهیه‌کننده وعضو شورای صنفی نمایش واکران نیزدراین رابطه به جام‌جم گفت: هنوزبه ما درباره این موضوع که برای فیلم‌ها سقف فروش در نظر می‌گیرند یا خیر، چیزی اعلام نکرده‌اند و شورای صنفی نمایش درحال تدوین آییننامهای با انجمن سینماداران، کانون پخش و شورای عالی تهیه‌کنندگان است تا سازمان سینمایی درباره آن نظر بدهد اما از باقی ماجرا خبر ندارم. این موضوع نشان می‌دهد که سازمان سینمایی که سال پیش یک تجربه موفق داشته، حالا در اقدامی معکوس به روندی بازمی‌گردد که طی یک دهه هیچ کمکی به سینما نکرد وعملا به ورشکستگی سینما منتهی شد.درواقع این آیین‌نامه اکران، فیلم‌های پرفروش را محدود می‌کند و قرار است سقف هفت هفته اکران را برای آن در نظر بگیرد.
چرا فیلم‌های کمدی هدف قرار گرفته‌اند؟
تدوین چنین آییننامهای در واقع نوعی گل به خودی برای مدیریت سینما محسوب می‌شود؛ چراکه مشخص نیست تکلیف فیلمی که همچنان بعد از هفت هفته یا پایان مدت‌زمان معین اکران، همچنان خوب می‌فروشد، چه می‌شود. نوک پیکان این آیین‌نامه در صورت تصویب متوجه فیلم‌های کمدی پرفروشی مانند «فسیل» و «شهر هرت» است که همچنان با وجود گذشت یک سال از زمان نمایش و محدود شدن سینماهای نمایش‌دهنده، خوب می‌فروشند. اگر توجه داشته باشیم که میزان فروش فیلم‌های کمدی فسیل، هتل و شهر هرت بیش از ۶۷۰ میلیارد تومان، یعنی نیمی از کل فروش سال گذشته است؛ با خارج‌کردن چنین جریانی چه افق تاریکی پیش روی سینمای ایران در سال آینده قرار خواهد گرفت.از طرفی اگر چنین آییننامهای نهایی شود، به نظر می‌رسد با بازگشت به گذشته قرار است این فرصت فروش فیلم‌ها و استقبال مخاطبان به تهدید تبدیل شود و بر ضد فروش فیلم‌ها و حتی اقتصاد فیلم‌ها به بهانه عدالت‌گستری باشد. آمار و ارقام به ما می‌گوید که تماشاگران امروز به دلایل مختلف اجتماعی و اقتصادی که درباره علت دقیق آن باید پژوهش‌های بیشتری صورت بگیرد، تمایل بیشتری به تماشای فیلم‌های کمدی دارند؛ چراکه فروش و مخاطبان این فیلم‌ها هنوز بعد از یک سال برای دیدن آنها به سینماها مراجعه می‌کنند.
به‌تازگی اخباری به گوش می‌رسد که قرار است مصوبه‌ای جدید در جهت حمایت از سینما و اکران به تصویب برسد اما ماجرا از این قرار است که شورای صنفی نمایش و سازمان سینمایی در حال تهیه آیین‌نامه اکران سینماها در سال آینده هستند. براساس این آیین‌نامه که تکرار نظام‌نامه‌های گذشته سینما در دهه ۹۰ محسوب می‌شود، طول زمان قرارداد اکران یک فیلم در سینمای سرگروه، حداقل دو هفته و تداوم آن با رعایت قاعده کف‌فروش است. براساس این آیین‌نامه سینمای سرگروه مختار است که قرارداد اکران فیلم را با مدت زمان ثابت یا مشروط به محاسبه کف فروش منعقد کند. همچنین استمرار نمایش براساس قرارداد یا کف فروش است. یکی از بندهای این آیین‌نامه نیز این بود که چنانچه کف فروش هفتگی هر فیلم در هر سالن کمتر از رقم سال گذشته آن سالن باشد، سینما مجاز به تعویض فیلم است. همچنین اگر فروش فیلم در دو روز اول نمایش در غیر سرگروه کمتر از ۵ درصد ظرفیت سالن باشد، سینمادار می‌تواند به اکران فیلم پایان دهد. اما این قانون سقف فروش که سال‌ها پیش نتوانست راهگشای سینما باشد و حتی اقتصاد سینما را دچار مشکل کرد، قرار است به شکل تازه‌ای خودنمایی کند. به طور مثال در سال ۹۳ هم قانون ۱۰هفته فروش برای اکران اعمال شد؛ این قانون که قرار بود فیلم‌های بسیاری که در انتظار اکران مانده را نجات دهد، به شکل معکوس عمل کرد و بسیاری از فیلم‌های پر فروش را هم از اکران خارج کرد. فیلم «معراجی‌ها» مسعود ده‌نمکی و «چ» ابراهیم حاتمی‌کیا از جمله این فیلم‌ها بود که قانون سقف فروش جلوی اکران بیشتر آنها را گرفت و حتی اعتراض حاتمی‌کیا را نیز به همراه داشت.
چرا یک جریان موفق الگو نمی‌شود
به‌طور کلی سینما در سال ۱۴۰۲ باوجود فشارهای سیاسی جریان اغتشاش با فروش بیش از ۱۱۳۰ میلیارد تومان برای اکران ۵۵ فیلم توانست تمام رکوردهای تاریخی را جا‌به‌جا کند. برای همین بهتر است با بررسی دستاوردهای این سال سینمایی، الگویی برای اکران سال آینده در نظر گرفته شود. به خودی خود این رونق نشان می‌دهد پیوند تماشاگران با سینما که در سال‌های پیش به دلیل مشکلات اقتصادی ناشی از شیوع کرونا و دیگر مسائل اجتماعی قطع شده بود، دوباره با سینما برقرار شد و از این منظر نیز می‌تواند مورد بازخوانی قرار گیرد.
تنبیه پیروز
به طور مثال در حالی که اکران نوروزی سال ۱۴۰۱ تحت‌تاثیر التهاب‌های پاییز بود و برخی تهیه‌کنندگان به دلیل اتفاقات مختلف سیاسی و اجتماعی که موجب التهاب در بدنه جامعه شد، مایل به اکران فیلم‌شان نبودند. در این زمان سید ابراهیم عامریان با توجه به شناسایی آن مقطع به اکران فیلم فسیل پرداخت و سازمان سینمایی هم از این روند حمایت کرد. این موضوع باعث شد تا یک شگفتی در سینمای ایران رقم بخورد و بعد از سه دهه یک فیلم پرفروش با تعداد قابل توجهی مخاطب راهی سینما شود. این در حالی بود که فیلم فسیل از جریان کمدی سخیف هم که برای فروش بیشتر، فرهنگ ایرانی را هدف قرار داده‌اند، پیروی نمی‌کرد و به عنوان یک کمدی شریف توانست رکوردهای سینمایی را یکی یکی بشکند. اکران فیلم فسیل و البته استقبال مخاطبان از آن نشان داد که یک کمدی با داستانگویی درست و بجا و مقدمه و مؤخره قابل درک، فارغ از شوخی‌های زننده، می‌تواند راوی بخشی از تاریخ‌باشد.
درسی که فراموش می‌شود
البته سازمان سینمایی هم با حمایت از فیلم فسیل توانست خارج از قانون‌های غیراصولی شورای صنفی به یک رکورد سینمایی دست پیدا کند و عملا این فیلم توانست از فروش کل سینما درسال جاری بیش از۳۰درصد را به خود اختصاص دهد که تاکنون در سینمای ایران کم‌سابقه بوده است. حتی محمد خزاعی، رئیس سازمان سینمایی نیز در این باره گفته بود: «برخی معتقد بودند مخاطبان در شرایط سیاسی کشور به سینما نمی‌آیند و برخی دیگر هم می‌گفتند اگر فیلم‌مان را اکران کنیم، با هجمه برخی از گروه‌ها در درون خانواده سینما روبهرو می‌شود. شورای صنفی اکران تقریبا نا‌امید شده بود و در جلساتی هم که با سینماداران داشتم، صحبت از ورشکستگی کامل سینما می‌کردند. برخی هم معتقد بودند به دلیل همزمانی با ماه رمضان، با مشکل روبهرو می‌شویم و خیلی‌ها حاضر به اکران فیلم‌های‌شان نبودند، اما خوشبختانه این اتفاق نیفتاد.»
چرا و به چه علت؟
اما با توجه به همه اخبار امیدبخشی که از رونق فروش و افزایش مخاطبان سینما در سال جاری که رو به پایان است، حکایت دارد، این روزها خبری غیررسمی از تدوین آیین‌نامه جدید شورای صنفی نمایش مثل این است که می‌خواهد میخ تابوت سینمایی شود که تازه رونق گرفته بود. البته در ظاهر این خبر چندان هم دور از واقعیت به‌نظر نمی‌رسید؛ چرا که روح‌ا... سهرابی، مدیرکل اداره نظارت بر نمایش فیلم درباره اکران نوروزی فیلم‌ها یادآوری کرده بود که اکران دوم عید نوروز دوباره با توجه به شرایط فروش و کف فروش فیلم‌ها تعیین خواهد شد و چنانچه فیلمی در مدت زمان مشخص‌شده، حد‌نصاب لازم در جذب مخاطبان را نداشته باشد، مطابق با آیین‌نامه تصمیم‌گیری خواهد کرد.
بازی با واژه عدالت
برای اطلاع دقیق از این موضوع به سراغ مسئولان سازمان سینمایی رفتیم و یکی از مدیران این سینما در گفت‌وگو با «جام‌جم» ضمن تایید مصوبه جدید شورای اکران گفت: آیین‌نامه صنفی اکران در حال اصلاح شدن و تغییر است و قواعدی به آن اضافه یا کم می‌شود، اما این‌که چند هفته باشد، هنوز درباره جزئیات آن به قطعیت نرسیدیم و تازه جلسات آن برگزار شده است. ممکن است سازمان سینمایی با رویکرد عدالت‌محوری فرهنگی تغییراتی در آیین‌نامه ایجاد کند و مثلا این‌گونه نباشد که یک فیلم یک سال در اکران قرار داشته باشد. این دیدگاه برای ایجاد محدودیت یا محدودمحور نیست، بلکه برای کمک به همه سینماست؛ از سینمای فرهنگی تا کمدی و دفاع‌مقدس و فیلم‌های اجتماعی؛ بنابراین به‌طور طبیعی این به‌روزرسانی اتفاق می‌افتد. در حالی این مدیر سازمان سینمایی موضوع عدالت‌محوری را مبنا قرار می‌دهد که بیشتر به نظر می‌رسد با کلمه عدالت قرار است بخشی از سینما قربانی تنگ‌نظری برخی اهالی سینما شود؛ زیرا وقتی یک فیلم با استقبال مخاطب روبهرو است و می‌تواند مخاطبان را راضی به پرداخت هزینه کند تا وارد سینما شود، حذف آنها از اکران با قانون ۱۰ هفته و ۷ هفته نشان‌دهنده عدالت‌محوری نیست.
چراغ خاموش!
محمد احمدی، تهیه‌کننده وعضو شورای صنفی نمایش واکران نیزدراین رابطه به جام‌جم گفت: هنوزبه ما درباره این موضوع که برای فیلم‌ها سقف فروش در نظر می‌گیرند یا خیر، چیزی اعلام نکرده‌اند و شورای صنفی نمایش درحال تدوین آییننامهای با انجمن سینماداران، کانون پخش و شورای عالی تهیه‌کنندگان است تا سازمان سینمایی درباره آن نظر بدهد اما از باقی ماجرا خبر ندارم. این موضوع نشان می‌دهد که سازمان سینمایی که سال پیش یک تجربه موفق داشته، حالا در اقدامی معکوس به روندی بازمی‌گردد که طی یک دهه هیچ کمکی به سینما نکرد وعملا به ورشکستگی سینما منتهی شد.درواقع این آیین‌نامه اکران، فیلم‌های پرفروش را محدود می‌کند و قرار است سقف هفت هفته اکران را برای آن در نظر بگیرد.
چرا فیلم‌های کمدی هدف قرار گرفته‌اند؟
تدوین چنین آییننامهای در واقع نوعی گل به خودی برای مدیریت سینما محسوب می‌شود؛ چراکه مشخص نیست تکلیف فیلمی که همچنان بعد از هفت هفته یا پایان مدت‌زمان معین اکران، همچنان خوب می‌فروشد، چه می‌شود. نوک پیکان این آیین‌نامه در صورت تصویب متوجه فیلم‌های کمدی پرفروشی مانند «فسیل» و «شهر هرت» است که همچنان با وجود گذشت یک سال از زمان نمایش و محدود شدن سینماهای نمایش‌دهنده، خوب می‌فروشند. اگر توجه داشته باشیم که میزان فروش فیلم‌های کمدی فسیل، هتل و شهر هرت بیش از ۶۷۰ میلیارد تومان، یعنی نیمی از کل فروش سال گذشته است؛ با خارج‌کردن چنین جریانی چه افق تاریکی پیش روی سینمای ایران در سال آینده قرار خواهد گرفت.از طرفی اگر چنین آییننامهای نهایی شود، به نظر می‌رسد با بازگشت به گذشته قرار است این فرصت فروش فیلم‌ها و استقبال مخاطبان به تهدید تبدیل شود و بر ضد فروش فیلم‌ها و حتی اقتصاد فیلم‌ها به بهانه عدالت‌گستری باشد. آمار و ارقام به ما می‌گوید که تماشاگران امروز به دلایل مختلف اجتماعی و اقتصادی که درباره علت دقیق آن باید پژوهش‌های بیشتری صورت بگیرد، تمایل بیشتری به تماشای فیلم‌های کمدی دارند؛ چراکه فروش و مخاطبان این فیلم‌ها هنوز بعد از یک سال برای دیدن آنها به سینماها مراجعه می‌کنند.
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
لزوم کامل‌تر شدن حکم قابل تحسین دادگاه لاهه
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
تکرار اتهامات واهی علیه ایران
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
بازی اروپا در پازل اسرائیل | رای شجاعانه دادگاه کیفری بین‌المللی
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
قطعنامه اتحادیه اروپا دست ایران را باز کرد
گفت و گو
در گفت‌وگو با امین شفیعی، دبیر جشنواره «امضای کری تضمین است» بررسی شد