معماری ابنیه متبرکه شیعه در اقلیم ما عموما در عصر صفوی احداث جدی یافتند که تاثیر اندیشمند، عارف و عالم بزرگی چون شیخ بهایی بر آن غیرقابل انکار است، همچنین طراحی که میتوان گفت شیخ خود متاثر از اسطورههای معابد در ادیان هند و ایرانی مانند میترا بوده و آن را به کمال و نهایت خود رساند. چونان که در آن هزاره آداب عبادت عبور از آب و گذشتن از بین دو سرو بلندقامت و ورود به غاری در دل کوه بود که روزنهای از نور در آن غار باشد و آنجا لحظاتی به بندگی و عبادت بنشینند. آنچه امروز در این اماکن میبینیم تبلور کمال این منطق اسطورهای است که وارد صحن میشویم و با آب حوض وضو میگیریم و از بین گلدستهها عبور و در زیر گنبد به محراب میرویم و عبادت میکنیم. پس آنچه هنرمند عکاس یا عکاس هنرمند باید در بدو ورود به هرکدام از این خیل آستان و بوستان بداند، همان است که در بالا به آن جَستی زدیم. و اما از منظر بصری و تمثیل باید بدانیم که گنبد سَرِ پیکری را میماند و منارها دو دستی را که از شانه به سمت آسمان دراز شده و نیاز میکند. دیگر آنکه بر اساس تعاریفی که ذکر شد، جدای از عکاسی بَنا، ارتباط زوار و مردم با کالبد زنده و جاری در همه جای حرمهای شریف، ماجرای عکاسی مستند اجتماعی را پیش میآورد که خود جریانی مفصل دارد و در این خامه نمیگنجد. در همین حد به آن اشاره میکنم که عکاسی مستند اجتماعی بهعنوان ماناترین و شریفترین و همچنان اصیلترین گرایش عکاسی از ابتدا رسالتی جز استناد به وقایع اجتماعی با محوریت انسان نداشته و چهبسا در هر دوره و زمانهای و با توجه به رخدادهای اجتماعی، جامعه عکاسی و رسانهها تعابیر مورد نظر خود را از وقایع برداشت و بروز دادهاند؛ چنان که عکسی میتواند در یک رخداد با چند نگاه گرفته و در چند دیدگاه، برداشت مضمونی از آن شود، پس در این شاخه نقل و نقال هر دو موثر در برداشت مخاطبند اما صادقانهترین روایت عکس مستند اجتماعی در گونه آیینی آن خود را بروز میدهد که غالبا عکاسان مقید و متعهد به ذوات معصومین اجازه تشرف و عکاسی از بقاع متبرکه را دست یافته و با خاکساری در محضرشان هنرنمایی میکنند که نتیجهای جز شرافت هنر آیینی و مستند اجتماعی از آن حصول نمیشود. رسالت مادی و معنوی عکاس نوررسانی است؛ اینکه نور از چه سرچشمه میگیرد بماند، اینکه عکاس چه میکند خودش میداند، اما اینکه عکاسان آستان چه کردهاند من میدانم و خدا، و سرچشمه نور در این مجموعه یقین دارم از حضرت شمسالشموس و خورشید ارض طوس، سلطان سریر ولایت علیبن موسیالرضا(ع) است که پدر و مادرم فدایش باد. باری! آنچه در پیش روی شما قرار گرفته، بریدههایی از جمال و کمال بیوصف بارگاه حضرت شاه خراسان است که گروه عکاسان آستان در خانه عکاسان جوان آن را برای شما به تصویر کشیدهاند.
