تحصیل بی‌تدبیر
سال‌هاست که از یک‌سو فرهنگ مدرک‌گرایی و تحمیل نظر و علایق خانواده به فرزندان و نادیده‌گرفتن استعداد و علاقه آنها صرفا برای یدک‌کشیدن القابی چون «دکتر» یا «مهندس» و از سوی دیگر کمبود و توزیع نامناسب فرصت‌های شغلی در کشور به سدی بر سر راه جوانان تبدیل شده است.
متاسفانه خانواده‌ها وحتی بسیاری از جوانان، تحصیلات عالی را شرط لازم و کافی برای موفقیت می‌دانند. درحالی‌که تحصیلات عالیه فقط یک‌سوی قضیه است و فاجعه از زمانی آغاز می‌شود که روزهای خوش دانشجویی با تمام دغدغه‌ها و خاطراتش به پایان می‌رسد و اینجاست که بازار آشفته کار، کلاف درهم‌پیچیده‌ای می‌شود که سر و تهش ناپیداست.در پژوهشی که اخیرا از ۵۰۰هزار رزومه و نظرسنجی از ۲۰هزار نفر انجام شده، مشخص شده که درحال‌حاضر حدود ۶۰ درصد فارغ‌التحصیلان از انتخاب‌های تحصیلی خود ناراضی‌اند که اصلی‌ترین دلیل این نارضایتی بازار کار این رشته‌هاست. حاصل این نارضایتی نیز وجود دومیلیون و ۳۰۰هزار بیکار در کشور است که به گفته محمود کریمی‌بیرانوند، معاون اشتغال وزیر کار، ۴۰درصد این تعداد جمعیت بیکار را جوانان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی تشکیل می‌دهند.
نگاهی به جمعیت دانشجویی کشور
براساس آماری که موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش‌عالی منتشر کرده، جمعیت دانشجویی کشور در سال تحصیلی گذشته (۱۴۰۲ ــ ۱۴۰۱) سه‌میلیون و ۲۴۹هزار و ۶۰۱دانشجو بوده که درمقایسه با سال قبل۲.۷درصد کاهش داشته است،ازاین تعداد ۵۰.۲درصد را زنان و ۴۹.۸درصد را مردان تشکیل می‌دهند.همچنین سهم دانشجویان در مقاطع مختلف نیز متفاوت است، به‌طوری‌که درحال‌حاضر کمترین آمار دانشجو، مربوط به مقطع دکترای حرفهای (۳درصد) است. پس از آن، مقاطع دکترای تخصصی ۵درصد، کاردانی ۱۳درصدوکارشناسی ارشد۱۶درصددانشجودارند.همچنین براساس آمار۱۴۰۰-۱۳۹۹ نسبت مردان به زنان در آموزش‌عالی، حدود ۵۱درصد به ۴۹درصد است و سهم زنان سالانه حدود یک درصد رشد داشته است.
علوم انسانی؛ دارای بیشترین سهم در آموزش‌عالی
آمارهای موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش‌عالی در زمینه سهم زیرگروه‌های مختلف از کل آموزش عالی نشان می‌دهد که سهم علوم‌انسانی ۲۸درصد، فنی ــ مهندسی ۲۴درصد، علوم‌پزشکی ۸ درصد، علوم‌پایه ۶درصد، هنر ۷درصد و کشاورزی و دامپزشکی ۴درصد است. بنابراین بیشترین سهم آموزش‌عالی مربوط به دانشجویان علوم انسانی است که یکی از دلایل آن تنوع رشته‌های علوم‌انسانی است و دلیل دیگر این است که راه‌اندازی رشته‌های علوم‌انسانی در دانشگاه‌های مختلف، نسبت به سایر رشته‌ها نیاز به زیرساخت‌های کمتری دارد.
شانس اشتغال در هر رشته چقدر است؟
از آنجا که به‌طور میانگین سالانه ۷۰۰هزار دانشجو در مقاطع مختلف فارغ‌التحصیل می‌شوند، بررسی سهم اشتغال در هر مقطع نشان می‌دهد که مقطع دکترا با ۶۷درصد بیشترین میزان اشتغال را دارد.همچنین سهم کارشناسی ارشد ۵۷درصد است و کاردانی که باید بیشترین میزان اشتغال را داشته باشد،کمترین سهم اشتغال راداردواین آمارحدود۳۳درصد است. همچنین به‌طورکلی حوزه علوم‌پزشکی با حدود ۶۳درصد شانس بیشترین اشتغال را در بین حوزه‌های مختلف دارد. بعد از آن نیز بیشترین شانس اشتغال برای رشته‌های علوم‌انسانی با ۴۵درصد، فنی ــ مهندسی با ۴۱درصد و در نهایت کشاورزی، علوم‌پایه و هنر است.
مهارت؛ حلقه مفقوده آموزش
بررسی آمارها بیانگر این است که درحال‌حاضر «کمبود مهارت» حلقه مفقوده آموزش‌عالی کشور است. متاسفانه از یک سو رخنه فرهنگ مدرک‌گرایی در ساختار جامعه و از سوی دیگر عدم آموزش مهارت‌های تخصصی به دانش‌آموزان پیش از ورود به دانشگاه سبب شده تا بسیاری از افرادی که به هر دلیلی تمایلی به ادامه تحصیل بعد از اخذ مدرک دیپلم ندارند، سراغ کارهای غیرتخصصی و عمومی بروند و عملا تمام طول تحصیل آنها پوچ شود! حتی به فرض این‌که فرد تحصیلات خود را نیز ادامه دهد باید برای اخذ لیسانس تا سن ۲۲سالگی، ارشد ۲۴سالگی و در خوشبینانه‌ترین حالت دکترا تا ۲۶سالگی صبر کند. اما پس از آن چه؟ پس از این همه سال با مدرکی در دست به دنبال کار بگردد و اگر خوش‌شانس باشد و شغلی هم پیدا کند تازه آزمون‌وخطا و کسب مهارت را آغاز کند! موضوع مهارت‌افزایی چند سالی است که بارها مورد تذکر و توجه مسئولان قرار گرفته است و اخیرا نیز هاشم داداش‌پور، معاون وزیر علوم، تحقیقات و فناوری تاکید کرد که آموزش‌عالی کشور باید به سمت مهارت‌افزایی حرکت کند و۴۰ درصد دانشجویان باید مهارت کسب کنند. توجه به این مسأله حتی در قانون‌اساسی نیز دیده می‌شود، چراکه در بند ۳ اصل ۴۳ قانون اساسی نیز صراحتا ذکر شده که باید برنامه‌های اقتصاد کشور به شکلی تنظیم شود که افراد مهارت و ابتکار لازم را داشته باشند و در بند ۷ هم استفاده از علوم و فنون و تربیت افراد ماهر به نسبت احتیاج برای توسعه و پیشرفت اقتصاد کشور مورد اشاره قرار گرفته است.
سایه پررنگ تکنولوژی بر مشاغل جدید
به گفته دکتر حسینی‌نیا، معاون وزیر کار، آمار مجمع جهانی اقتصاد می‌گوید که تا سه سال دیگر، ۷۱میلیون فرصت شغلی در جهان از بین می‌رود ولی با استخدام تکنولوژی‌ها و فرصت‌های جدید کارآفرینی ۷۸میلیون شغل ایجاد می‌شود. لذا در آینده‌ای نزدیک تکنولوژی‌های برافکن سرنوشت زندگی بشررابنیادی عوض می‌کنندوما بایدخود رابرای این تکنولوژی‌ها آماده کنیم. دکتر محمدمحسن غفوریان نادرنژاد، معاون آموزش و کارآفرینی جهاددانشگاهی هم در گفت‌وگو با جام‌جم دراین‌باره می‌گوید: «امروزه تحولات تکنولوژیک در دنیا زمینه‌های جدیدی را ایجاد کرده و بسیاری ازمشاغلی که به‌صورت سنتی وجود داشته به‌تدریج در حال ازبین‌رفتن است و به‌جای آن مشاغل جدیدی طراحی و ایجاد می‌شود. مثلا مسائلی مانند استفاده از هوش‌مصنوعی در کشاورزی و صنعت مشاغل جدیدی را ایجاد می‌کند. بر همین اساس، جهاد از سال گذشته یک مدل نظری را باعنوان مدرسه ملی مهارت برای مشاغل آینده و آینده مشاغل ایجاد کرده است که از ۳ ــ ۲سال گذشته یک کارنظری و ترویجی دراین حوزه انجام شده و تلاش‌مان این است که ساختار برنامه‌ریزی در آموزش‌های مهارتی رابراساس چشم‌اندازی که از مشاغل آینده وجود دارد طراحی دوباره کنیم.»
نگاهی به جمعیت دانشجویی کشور
براساس آماری که موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش‌عالی منتشر کرده، جمعیت دانشجویی کشور در سال تحصیلی گذشته (۱۴۰۲ ــ ۱۴۰۱) سه‌میلیون و ۲۴۹هزار و ۶۰۱دانشجو بوده که درمقایسه با سال قبل۲.۷درصد کاهش داشته است،ازاین تعداد ۵۰.۲درصد را زنان و ۴۹.۸درصد را مردان تشکیل می‌دهند.همچنین سهم دانشجویان در مقاطع مختلف نیز متفاوت است، به‌طوری‌که درحال‌حاضر کمترین آمار دانشجو، مربوط به مقطع دکترای حرفهای (۳درصد) است. پس از آن، مقاطع دکترای تخصصی ۵درصد، کاردانی ۱۳درصدوکارشناسی ارشد۱۶درصددانشجودارند.همچنین براساس آمار۱۴۰۰-۱۳۹۹ نسبت مردان به زنان در آموزش‌عالی، حدود ۵۱درصد به ۴۹درصد است و سهم زنان سالانه حدود یک درصد رشد داشته است.
علوم انسانی؛ دارای بیشترین سهم در آموزش‌عالی
آمارهای موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش‌عالی در زمینه سهم زیرگروه‌های مختلف از کل آموزش عالی نشان می‌دهد که سهم علوم‌انسانی ۲۸درصد، فنی ــ مهندسی ۲۴درصد، علوم‌پزشکی ۸ درصد، علوم‌پایه ۶درصد، هنر ۷درصد و کشاورزی و دامپزشکی ۴درصد است. بنابراین بیشترین سهم آموزش‌عالی مربوط به دانشجویان علوم انسانی است که یکی از دلایل آن تنوع رشته‌های علوم‌انسانی است و دلیل دیگر این است که راه‌اندازی رشته‌های علوم‌انسانی در دانشگاه‌های مختلف، نسبت به سایر رشته‌ها نیاز به زیرساخت‌های کمتری دارد.
شانس اشتغال در هر رشته چقدر است؟
از آنجا که به‌طور میانگین سالانه ۷۰۰هزار دانشجو در مقاطع مختلف فارغ‌التحصیل می‌شوند، بررسی سهم اشتغال در هر مقطع نشان می‌دهد که مقطع دکترا با ۶۷درصد بیشترین میزان اشتغال را دارد.همچنین سهم کارشناسی ارشد ۵۷درصد است و کاردانی که باید بیشترین میزان اشتغال را داشته باشد،کمترین سهم اشتغال راداردواین آمارحدود۳۳درصد است. همچنین به‌طورکلی حوزه علوم‌پزشکی با حدود ۶۳درصد شانس بیشترین اشتغال را در بین حوزه‌های مختلف دارد. بعد از آن نیز بیشترین شانس اشتغال برای رشته‌های علوم‌انسانی با ۴۵درصد، فنی ــ مهندسی با ۴۱درصد و در نهایت کشاورزی، علوم‌پایه و هنر است.
مهارت؛ حلقه مفقوده آموزش
بررسی آمارها بیانگر این است که درحال‌حاضر «کمبود مهارت» حلقه مفقوده آموزش‌عالی کشور است. متاسفانه از یک سو رخنه فرهنگ مدرک‌گرایی در ساختار جامعه و از سوی دیگر عدم آموزش مهارت‌های تخصصی به دانش‌آموزان پیش از ورود به دانشگاه سبب شده تا بسیاری از افرادی که به هر دلیلی تمایلی به ادامه تحصیل بعد از اخذ مدرک دیپلم ندارند، سراغ کارهای غیرتخصصی و عمومی بروند و عملا تمام طول تحصیل آنها پوچ شود! حتی به فرض این‌که فرد تحصیلات خود را نیز ادامه دهد باید برای اخذ لیسانس تا سن ۲۲سالگی، ارشد ۲۴سالگی و در خوشبینانه‌ترین حالت دکترا تا ۲۶سالگی صبر کند. اما پس از آن چه؟ پس از این همه سال با مدرکی در دست به دنبال کار بگردد و اگر خوش‌شانس باشد و شغلی هم پیدا کند تازه آزمون‌وخطا و کسب مهارت را آغاز کند! موضوع مهارت‌افزایی چند سالی است که بارها مورد تذکر و توجه مسئولان قرار گرفته است و اخیرا نیز هاشم داداش‌پور، معاون وزیر علوم، تحقیقات و فناوری تاکید کرد که آموزش‌عالی کشور باید به سمت مهارت‌افزایی حرکت کند و۴۰ درصد دانشجویان باید مهارت کسب کنند. توجه به این مسأله حتی در قانون‌اساسی نیز دیده می‌شود، چراکه در بند ۳ اصل ۴۳ قانون اساسی نیز صراحتا ذکر شده که باید برنامه‌های اقتصاد کشور به شکلی تنظیم شود که افراد مهارت و ابتکار لازم را داشته باشند و در بند ۷ هم استفاده از علوم و فنون و تربیت افراد ماهر به نسبت احتیاج برای توسعه و پیشرفت اقتصاد کشور مورد اشاره قرار گرفته است.
سایه پررنگ تکنولوژی بر مشاغل جدید
به گفته دکتر حسینی‌نیا، معاون وزیر کار، آمار مجمع جهانی اقتصاد می‌گوید که تا سه سال دیگر، ۷۱میلیون فرصت شغلی در جهان از بین می‌رود ولی با استخدام تکنولوژی‌ها و فرصت‌های جدید کارآفرینی ۷۸میلیون شغل ایجاد می‌شود. لذا در آینده‌ای نزدیک تکنولوژی‌های برافکن سرنوشت زندگی بشررابنیادی عوض می‌کنندوما بایدخود رابرای این تکنولوژی‌ها آماده کنیم. دکتر محمدمحسن غفوریان نادرنژاد، معاون آموزش و کارآفرینی جهاددانشگاهی هم در گفت‌وگو با جام‌جم دراین‌باره می‌گوید: «امروزه تحولات تکنولوژیک در دنیا زمینه‌های جدیدی را ایجاد کرده و بسیاری ازمشاغلی که به‌صورت سنتی وجود داشته به‌تدریج در حال ازبین‌رفتن است و به‌جای آن مشاغل جدیدی طراحی و ایجاد می‌شود. مثلا مسائلی مانند استفاده از هوش‌مصنوعی در کشاورزی و صنعت مشاغل جدیدی را ایجاد می‌کند. بر همین اساس، جهاد از سال گذشته یک مدل نظری را باعنوان مدرسه ملی مهارت برای مشاغل آینده و آینده مشاغل ایجاد کرده است که از ۳ ــ ۲سال گذشته یک کارنظری و ترویجی دراین حوزه انجام شده و تلاش‌مان این است که ساختار برنامه‌ریزی در آموزش‌های مهارتی رابراساس چشم‌اندازی که از مشاغل آینده وجود دارد طراحی دوباره کنیم.»
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
جنگ تبلیغاتی رژیم صهیونیستی و تکرار حرفهای بدون پشتوانه
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
سناریوی رژیم صهیونیستی برای تحریک ترامپ
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
تغییری در شرایط نامناسب رژیم صهیونیستی ایجاد نمی‌شود
گفت و گو
ابراهیم قاسمپور در گفت‌وگو با جام‌جم مطرح کرد؛
فوتبال ما حیران و سرگردان است
ضرورت اصلاح سهمیه‌های کنکور در گفت‌وگوی «جام‌جم»با دبیر کمیسیون آموزش دیدبان شفافیت و عدالت