پایان افسانه سامورایی

حالا پس از درگذشت آلن دلون شاید حسرت این ستاره خوش‌سیمای سینما، به دست فرشته مرگ برآورده شده باشد، اما قطعا هنر هفتم تاهمیشه درحسرت دلون افسانه‌ای باقی می‌ماند؛ابرستاره‌ای باجذابیت‌های فرامرزی که فرقی نداشت آنتاگونیست است یا پروتاگونیست، به‌هر‌حال مخاطب اورامی‌پذیرفت وهمراهی‌اش می‌کرد. این هنرپیشه که بیش ازنیم‌قرن فعالیت هنری داشته،روزگذشته در ۸۸سالگی در خانه خود در فرانسه درگذشت.وی توانست با برجسته‌ترین کارگردانان جهان همکاری داشته باشدو میراث خاطره‌انگیزی در جهان بازیگری و سینمای پلیسی به یادگار گذاشته است.برای ما ایرانیان نیزنام آلن دلون باصدای خسرو خسروشاهی؛ صدای ماندگار عرصه دوبله گره خورده است.به بهانه خاموش‌شدن ستاره این بازیگر،مروری برفعالیت‌های هنری وزندگی پرفرازو‌نشیب وی داشتیم.
     
پولار فرانسوی؛ قرق آقای سوپراستار
دلون حرفه بازیگری را ازدهه۱۹۵۰ آغاز کرد؛ ایو آلگره نخستین‌بارفرصت بازی درنقش کوتاهی درفیلم «وقتی زنی دخالت می‌کند» را به آلن دلون واگذار کرد.سپس مارک آلگره در۱۹۵۸در فیلم کمدی تریلر «زیبا باش اما خفه شو» از آلن دلون استفاده کرد. همان سال این ستاره فرانسوی به سطح جدی‌تری از شهرت نزدیک شد؛ زمانی که پی‌یر گاسپارویت در فیلم تاریخی عاشقانه «کریستین»، با واگذاری نقش اول فیلم به دلون فرصت بازی در مقابل رومی اشنایدر، بازیگر سرشناس اتریشی آن دوران را برای دلون فراهم آورد. در نهایت فیلم «ظهر بنفش» ساخته رنه کلمنت در۱۹۶۰آلن دلون را به یک ستاره قرن بیستمی در سینما تبدیل کرد. پس از این تجربه بود که تماشاگران شیفته این ضدقهرمان خونسردومسحورکننده شدند. در ادامه این روند موفقیت‌آمیز در سال ۱۹۶۰، کارگردان ایتالیایی لوکینو ویسکونتی او را برای بازی درفیلم «روکو و برادرانش» انتخاب کرد و جشنواره فیلم ونیز با اعطای جایزه بزرگ هیات داوران از این فیلم تقدیر کرد. در ادامه همکاری دلون با لوکینو ویسکونتی، وی در فیلم «پلنگ» حاضر شد که جایزه نخل طلایی فستیوال کن را درپی داشت.همه‌چیز دست به دست همه داده بود تا راه برای رشد این بازیگر فراهم شود؛ سال ۱۹۶۲ میکل آنجلو آنتونیونی ایتالیایی از دلون خواست تا در فیلم «کسوف» بازی کند. این فیلم موفق جایزه بزرگ هیات داوران از جشنواره کن را برای کارگردان به همراه داشت. با این‌که آلن دلون در ژانرهای مختلفی بازی کرده بود، اما ژانر متمایز فرانسوی پولار (Polar) جنایی ــ تریلر منحصربه‌فرد سینمای فرانسه قرق آقای سوپراستار شده بود. 
     
از سامورایی خونسرد تا گانگستری تنها
«دایره سرخ» و«سامورایی» شاهکارهای سینمایی ژان پی‌یر ملویل، «دسته سیسیلی‌ها» به کارگردانی انری ورنوی و «بورسالینو» ساخته ژاک دری، همچنین «آفتاب سرخ» ازترنس یانگ ادامه حضور موفقیت‌آمیز دلون در عرصه بازیگری را رقم زد اما دهه ۱۹۷۰ میلادی شایعات و هجمه رسانه‌ای از جمله ادعایی درباره همکاری این بازیگربا گروه‌های خلافکار و مافیایی و اتهام مشارکت این ستاره در قتل محافظش تا حدی توانست اعتبار دلون را خدشه‌دار کند. بعد از این جنجال‌ها برخی از فیلم‌های وی در گیشه شکست خوردند، اما همچنان بسیاری به دلون وفادار مانده و برای سال‌ها چهره‌ای شناخته‌شده و محبوب در سینمای فرانسه باقی ماند. 
     
سواری ابرستاره روی موج نو
دلون به بازیگری راضی نبود و۱۹۸۰ کارگردانی فیلم‌های خودش را تجربه کرد. فیلم «به‌دنبال یک پلیس» درسال۱۹۸۱و «ضارب» در سال ۱۹۸۳ با حضور دلون در نقش اصلی به کارگردانی خودش ساخته شد. پس از این تجربیات کم‌توفیق، دلون که در کارگردانی شکست خورده بود، تصمیم گرفت از بازیگری کناره‌گیری کند و مدتی هم فقط چند نقش کوتاه و افتخاری بازی کرد، ولی بازی در فیلم «موج نو» درسال۱۹۹۰ به کارگردانی ژان لوک گدار شرایط ایفای نقش برای دلون ۵۵ساله جلوی دوربین مطرح‌ترین کارگردان موج نو سینمای فرانسه را فراهم کرد. به‌کلی می‌توان گفت این ستاره فرانسوی سینما، در دهه ۹۰ میلادی به‌جز یکی، دو فیلم شاخص از جمله «بازگشت کازنووا» و «نیمه شانس» اثر برجسته دیگری از خود بر جای نگذاشت. 
     
بازگشت در لباس پلیس مخفی
سریال فرانسوی پرطرفدار «فرانک ریوا» بازگشتی متفاوت برای دلون در سال ۲۰۰۲ رقم زد. دلون در این سریال که از شبکه ۵ صداوسیما هم پخش شد، نقش پلیس مخفی را بازی کرده بود که ۲۵ سال در تبعید به سر برده و پس از سال‌ها به شهر خودش بازگشته و قرار است رئیس‌پلیس باشد، ولی کارمندان اداره نمی‌خواهند او به کارش ادامه دهد. نکته جالب این‌که برخلاف نقش‌های قبلی این ستاره سینما، دلون در این سریال جزو تیم مافیا و خلافکاران نبود و به‌عنوان پلیس، مقابل آنها می‌ایستاد. جذابیت تماشای این سریال برای ما ایرانی‌ها جدا از حضور آلن دلون، به خاطر دوبله سریال بود که به سرپرستی و گویندگی خسرو خسروشاهی به جای آلن دلون انجام شده بود و جزو مجموعه‌های ماندگاری شده که هنوز هم تماشایش خالی از لطف نیست. 
     
سیمای زیبای فرانسوی، صدای جادویی ایرانی
خسرو خسروشاهی صدای ماندگار سینما و تلویزیون ایران در ۴۰ فیلم به جای آلن دلون حرف زده است. برای مخاطبان ایرانی نام خسرو خسروشاهی و آلن دلون چنان به هم پیوند خورده که تفکیک و یادآوری آنها بدون یکدیگر ممکن نیست. اگرچه آوازه دلون در فرانسه و سینمای جهان به‌دلیل پرسونای جذاب و ایفای نقش ضدقهرمانان دوست‌داشتنی بود، اما شهرت و محبوبیت او در ایران دلیل دیگر و مهمی چون صدای سحرانگیز خسروشاهی هم داشت و بیراه نیست اگر بگوییم حتی ویژگی‌های موردنظر شخصیتی دلون در فیلم‌ها با صدای خسروشاهی ارتقا می‌یافت. ظهر ارغوانی (زیر آفتاب سوزان)، یوزپلنگ، فرمان گمشده، سامورایی، دسته سیسیلی‌ها و دایره سرخ از جمله فیلم‌هایی است که خسروشاهی به جای دلون صحبت کرده است. حتی می‌توان گفت ظرفیت صدای دل‌انگیز خسروشاهی در دوبله نقش‌های این ستاره سینمای فرانسه برای ما دو آلن دلون خلق کرده است؛ یک آلن دلون واقعی و یک آلن دلونی که دوبله درخشان خسروشاهی پدید آورده است. 
     
میزبانی ایران از سامورایی چشم‌آبی 
آلن دلون دهه۵۰ به ایران سفر کرد و با بازیگران مطرح آن سال‌های سینمای کشور دیدار داشت و خسروشاهی یکی از دوبلورهایی بود که به واسطه دوبله نقش‌های دلون در جریان سفر وی به ایران بود.زمانی که آلن دلون به ایران آمد، برخی هنرمندان را دعوت کرد تا از فرانسه بازدید کنند. خسروشاهی در گفت‌وگویی که با روزنامه جام‌جم داشته،درمورد خاطره خود از حضور این ستاره سینمای اروپا به ایران عنوان کرد: آن زمان هنرپیشه‌ها دور آلن دلون راگرفتند و او را به تلویزیون بردند.یکی از دوستان تلویزیون به من گفت که دلون در گوشه‌ای از راهرو ایستاده و رویش رابه سمت دیوارکرده ویواشکی سیگارمی‌کشد.دوستم می‌گفت دلون بین اینها گرفتار شده بود، چون هیچ‌کدام ازاینها زبان فرانسه نمی‌دانستند. او را به این دلیل به تلویزیون برده بودند که بگویند ما چنین جایی هم داریم و باعث افتخار ماست و...،مثل این‌که همان‌جا یک پرده از فیلم سامورایی بادوبله فارسی راهم به او نشان داده بودند.این را آقای حمید قنبری که آن‌ زمان رئیس انجمن بازیگران بود،به من گفت.خسروشاهی درموردنظر دلون درمورد دوبله فیلم سامورایی توسط خودش در ایران گفت: مثل این‌که از دوبله من خوشش آمده بود. البته فیلم سامورایی آن‌قدر جذاب بود که نیاز به چیز دیگری نداشت. 
     
تنهایی یک ستاره
دلون سال‌ها سمبل بازیگری و حتی زیبایی بود و تا زمانی که درسینمای اروپا کار می‌کرد،ستاره بختش بیشتر می‌درخشید، اما مانند هر بازیگری سودای هالیوود هم درسر داشت.به دلایل مختلف سه فیلم هالیوودی آلن دلون با شکست تجاری مواجه شد. این شکست‌ها، برای ستاره فرانسوی سینما توفیق اجباری بود و دلون را به اروپا بازگرداند. با این‌که بازی در بیش از یکصد فیلم، جوایز متعددی نیز برای وی به ارمغان آورده بود، اما دلون می‌گفت من همیشه آدم تنهایی بوده‌ام؛ آگاه یا ناخودآگاه. این ستاره معتقد بود حتی احساس تنهایی وی در فیلم‌هایش حس می‌شود. دلون گفته بود:من همان سامورایی هستم،اما کاملا غیرعادی و ناخودآگاه. تصور این‌که ستاره‌ای با یک جهان طرفدار تا این اندازه احساس تنهایی می‌کرده، تامل‌برانگیز است. این بازیگر نسبت به زمانه حس خوبی نداشت. وی می‌گفت: خلأهایی در زندگی‌ام هست که هرگز پر نمی‌شود،حتی زمانی که بازنی می‌زیستم،وقتی زنی را دوست داشتم، باز هم احساس تنهایی می‌کردم. این حس همیشه با من است. دلون از زمانه دلزده بود و می‌گفت حالم را به هم می‌زند. به قول این ستاره سینما «همه‌چیز تحریف شده و اشتباه است، بدون هیچ تاسف و افسوسی این دنیا را ترک خواهم کرد. همه‌چیز آماده است، حتی گورم که در معبدی انتظارم را می‌کشد».
     
خداحافظ آقای هنرپیشه
به نظر می‌رسید اوضاع روحی آلن دلون پس از مرگ دوست و همبازی قدیمی خود ژان‌پل بلموندو بدتر شد. دلون ژوئن ۲۰۱۹ دچار سکته مغزی شد و خوشبختانه از مرگ رهایی یافت، اما اوایل سال ۲۰۲۲ میلادی رسانه‌ها از تصمیم آلن دلون ۸۷ساله برای مرگ خودخواسته (اتانازی) خبر دادند. این خبر را فرزند این هنرپیشه یعنی آنتونی دلون در گفت‌وگو با شبکه RTL آلمان فاش کرد و گفت پدرش از وی خواسته علاوه بر اجرای اتانازی، تا آخرین دقیقه در کنارش بماند، اما او نپذیرفته و از همین رو، خواهرش آنوشکا پایان‌دادن به زندگی پدرشان را بر عهده گرفته است. این در حالی بود که دختر آلن دلون یعنی فابیان دلون چندی بعد این خبر را تکذیب کرد و در نهایت آلن دلون، در ۸۸سالگی به مرگ طبیعی جهان فانی را بدرود گفت.

دهه ۵۰
۶ فیلم
وقتی زنی دخالت می‌کند
زیبا باش اما خفه شو
کریستین
زنان ضعیف هستند
راه جوانی

دهه ۶۰
۲۴ فیلم
روکو و برادرانش
ظهر بنفش
شادی زندگی
عشق‌های مشهور
عشق در دریا
کسوف
شیطان و ده فرمان
خانه شادی
هر شماره‌ای می‌توان برنده باشد
 پلنگ
لاله سیاه
رولزرویس زرد
زمانی که دزد بودم
آیا پاریس در حال سوختن است؟
تگزاس آن سوی رودخانه
فرمانده گم شده
ماجراجویان
سامورایی
ارواح مردگان
خداحافظ رفیق
دختری سوار بر موتور سیکلت
جف
دسته سیسیلی‌ها
استخر

دهه ۷۰
۲۷  فیلم
بورسالینو
دایره سرخ
ترور تروتسکی
آفتاب سرخ
بیوه کودرک
یک پلیس
نخستین شب آرامش
معالجه باشوک
اسلحه بزرگ
عقرب
انبارهای سوخته
نسل اربابان
دو مرد در شهر
بورسالینو و شرکا
سینه‌های یخی
زورو
کولی
داستان یک پلیس
بومرنگ
آرماگدون
آقای کلاین
مرد عجول
مرگ یک مرد فاسق
باند
توجه، بچه‌ها نگاهمان می‌کنند
کنکورد فرودگاه ۷۹
پزشک

دهه ۸۰
۱۰ فیلم
سه مرد برای کشتن
تهران ۴۳
برای پنهان کردن یک پلیس
شوک
ضارب
داستان ما
سوان عاشق
حرف یک پلیس
گذرگاه
پلیس خفته را پیدا کن

دهه ۹۰
۹ فیلم
ماشین رقص
موج نو
بازگشت کازانووا
یک جرم
تدی خرسه
صد و یک شب
روز و شب
نیمه شانس
بازیگران

عصر جدید
۳ فیلم
فرانک ریوا
آستریکس در بازی‌های المپیک
 سال نو مبارک مادر!