انیمیشن ایرانی چشم از جشنواره‌های خارجی بردارد

انیمیشن‌هایی که هرکدام به موضوع و تکنیک خاص خود سعی کرده بودند تا پیامی را به دیدگان مخاطبان خود برسانند. این آثار در یک نگاه کلی پیام‌هایی را به سینمای ایران منتقل می‌کنند که برخی جای تقدیر دارند و بعضی از آنها مانند صدور یک هشدار هستند چون جشنواره فیلم کوتاه در تمام ادوار برگزاری خود نشان داده که بستری است برای رشد کردن کارگردانانی که می‌توانند در آینده سینمای ایران تأثیرگذار باشند. 
 
آن ۱۴ اثر
 خسوف اثری از الهه فلاحیان‌مهرجردی، مرد وپنجره اثری ازفاطمه احمدی،ناجور‌دشت کاری ازمقداد اخوان، راه به کارگردانی بابک بیگی، پر اثری از صادق جوادی، پسران فریدون اثری از حسین مرادی‌‌زاده و شکوه به کارگردانی مهدی برق‌زادگان آثاری بودند که در سانس اول به نمایش درآمدند. همچنین انیمیشن‌های کربت به کارگردانی نیلوفر نادری‌تهرانی، باگ کاری از علی معصومی، باختن اثری از ماشاءا... محمدی،همنشین آبی به کارگردانی فرزانه قبادی، در سایه سرو اثری از حسین ملایمی و شیرین سوهانی و انیمیشن شاگردحکیم کاری از عرفان پارساپورآثاری بودند که در سانس دوم جشنواره به نمایش درآمدند. 
     
هویت‌های گمشده
هر اثری مستقل از داستان و پیامی که منتقل می‌کند دارای یک هویت مشخص است؛ هویتی که از خاستگاه فکری و اندیشه خالق اثر می‌آید. وقتی به تماشای انیمیشن‌هایی که در دو سانس جشنواره اکران شدند، می‌نشستی، آنچه که می‌دیدی به هر کشوری نزدیک بود جز ایران. البته بین ۱۴اثری که به نمایش درآمده بودند انیمیشن شاگرد حکیم محصول مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی و «زیر سایه سرو» به کارگردانی حسین ملایمی و شیرین سوهانی تنها آثاری بودند که می‌شد آنها را یک اثر ایرانی دانست. ناگفته نماند که این انیمیشن هم جزو تولیدات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود که اولا نهادی دولتی محسوب می‌شود و ثانیا شناساندن هویت ایرانی همیشه جزئی ازرسالت این سازمان در قبال مخاطبان خارجی و داخلی بوده است. این در‌حالی است که هر‌کدام از این آثار اگر قرار باشد در جشنواره‌های خارجی شرکت کنند نماینده کشور ایران به حساب می‌آیند؛ نماینده‌ای که صرفا با اسم کشور ایران واردجشنواره شده‌اند اما در بیان خود فاقد هرگونه هویتی از ایران فرهنگی در این آثار هستیم. 
     
صرفا در اسم ایرانی نباشید
بحث هویت در پویانمایی نسبت فیلم‌ اهمیت دو‌چندانی دارد چراکه در فیلم به‌واسطه حضور المان‌های مختلف مانند لوکیشن‌های واقعی، دکور، لباس و... ‌یک هویت حداقلی شکل می‌گیرد اما وقتی وارد دنیای انیمیشن می‌شویم به این دلیل که دست فیلمساز برای ایجاد دنیاهای بیشمار باز است بازنمایی هویت اثر بیش از پیش اهمیت پیدا می‌کند. برای نبود هویت در این آثار دلایل متفاوتی می‌توان آورد از‌جمله این‌که زیست شخصی فیلمسازان ما که از فرهنگ ایرانی فاصله گرفته‌اند و چنان غرق در آثار و منابع خارجی اعم از شرق و غرب شده‌اند‌، این امر برناخودآگاه فیلمساز تأثیر گذاشته است.البته به غیر از این مورد، اصلی‌ترین دلیلی که می‌توان برای این چالش پیدا کرد، این است که این آثار، با نگاه به جشنواره‌های خارجی تولید شده‌اند و مشخص است که خودآگاه یا ناخودآگاه برمبنایی تولید شده‌اندکه درجشنواره‌های خارجی پذیرفته شوند.این‌که سینمای ما به جشنواره‌های خارجی نگاه داشته باشد و دراین رویدادهای سینمایی شرکت کند به خودی خود ایرادی که ندارد و حتی لازم است چراکه یکی از مشکلات سینمای ایران، نبود آثار فاخر در رویدادهای بین‌المللی است. نبودن همین آثار  برجسته، راه را برای ورود فیلم‌هایی باز کرده که به مخاطبان خارجی تصویری سراسر غلط از جامعه ایرانی می‌دهد. خلاصه این‌که هر اثری از هر کشوری وقتی در جشنواره‌ای بین‌المللی حضور پیدا می‌کند در درجه اول نماینده کشور خود است و این نمایندگی نباید صرفا اسم کشور در جدول نمایش این جشنواره‌ها باشد؛ نکته‌ای که قریب به اتفاق آثار پویانمایی جشنواره فیلم کوتاه تهران نسبت به آن غافل بوده‌اند. 
     
انیمیشن‌های بی‌مادر
آثاری که در چهل‌و‌یکمین دوره جشنواره فیلم کوتاه تهران به نمایش درآمدند با این‌که در محتوا و تکنیک انیمیشن‌سازی دارای تنوع بودند اما مضامین مشترکی را می‌توان در میان آنها یافت.مهم‌ترین حلقه مفقوده تمام این آثار زن و مادر در انیمیشن‌ها بود؛ تا جایی که در تمام این پویانمایی‌ها مانند کارتون‌های دهه ۶۰ و ۷۰ یا مادری وجود نداشت یا مادر شخصیت‌ها فوت کرده بود. همچنین مسأله زن در آثاربخش پویانمایی جزو پربسامدترین مفاهیم بود،مسائلی مانندسقط جنین و حقوق زنان بخشی از مضامینی بود که این فیلمسازان کوتاه به آن پرداخته بودند.در کنار این مضمون مشترک جشنواره چهل‌و‌یکم فیلم کوتاه تهران که یکی از اهداف خود را بر تنوع ژانر و محتوا گذاشته، می‌توان گفت که در بخش پویانمایی به آن رسیده. از‌جمله محتواهایی که در این انیمیشن‌ها به چشم می‌خورد، می‌توان به تنهایی نوع بشر،تأثیر تکنولوژی بر زندگی، تکامل، چالش‌هایی که افراد توان‌یاب با آن درگیر هستند، تحول بشر و... ‌اشاره کرد. 
     
روز اول بهتر از روز دوم
هر اثری فارغ از نوع، ژانر و مدت زمانی که دارد یک وظیفه مهم بر دوش اوست؛ وظیفه‌ای که اگر در انجام آن موفق نباشد خود اثر هم در نهایت راه به جایی نخواهد برد و این پیام چیزی جز انتقال پیام نیست. ۱۴ اثری که در این دوره از جشنواره در دو سانس به نمایش درآمد، دو روز کاملا متفاوت را رقم زدند. سانس اول که اولین نوبت نمایش پس از افتتاحیه جشنواره بود، آثاری را به نمایش گذاشت که دربرآیند کلی در انتقال پیام و محتوای خود زبان سنگینی داشت. این آثار نیاز داشتند تا‌ فرد مطلعی حتما قبل از نمایش، درباره انیمیشن صحبت کند، در صورتی‌که در یک روند طبیعی این اثر است که زبان گویای فیلمساز می‌شود. روز دوم و پایانی بخش پویانمایی جشنواره اما با روز اول کاملا متفاوت بود. سانس دومی که انیمیشن‌هایش در انتقال پیام و محتوا به‌مراتب بهتر از آثار سانس اول بودند. 

​​​​​​​«کربت» و «در سایه سرو» امیدوارمان کردند
یکی از نکات جالب توجه این دوره از جشنواره حضور کانون پرورش فکری کودکان و نوجونان با انیمیشن «در سایه سرو» بود؛ انیمیشنی که پیش از این در جشنواره‌های مختلف خارجی جوایز شرکت کرده و با کوله‌باری از جوایز راهی جشنواره فیلم کوتاه تهران شده است. در سایه سرو که انیمیشنی ۲۰ دقیقه‌ای از شهر تهران است با مضمونی ضد‌جنگ یکی از ایرانی‌ترین آثاری است که در این دوره به نمایش درآمد. این انیمیشن که روایتی از جانبازان اعصاب و روان جنگ است، داستان یک دختر جنوبی با پدرش است که به‌خاطر صدمات جنگ از داشتن زندگی معمولی محروم است. زمانی که دختر تصمیم می‌گیرد پدر خود را رها کند با نهنگی روبه‌رو می‌شود که در ساحل‌ گیر کرده وبه مرگ تدریجی دچار شده. نجات این نهنگ آغازی است بر رویارویی با گذشته این پدر و دختر تا با درک گذشته، آینده‌ای آرام را در آغوش بگیرند. دیگر انیمیشن کوتاهی که در این دوره از جشنواره به نمایش درآمده، انیمیشن «کربت» اثری از نیلوفر نادری‌تهرانی است. این انیمیشن که اثری هشت دقیقه‌ای از شهر تهران است روایتی از سوگ و افسردگی ناشی از آن و پشت‌سر گذاشتن این مرحله سخت در زندگی انسان است. کربت که به معنی غم پاگیر است روایت خانواده‌ای است که مادر آن فوت کرده وپدر خانواده به خاطر این غم،خود و دختر کوچکش را اسیر کرده و دائم از دست سگ سیاه افسردگی در حال فرار است اما وقتی با این غم روبه‌رو می‌شود، در‌می‌یابد که این غم در مقابل زندگی‌ که پیش‌رو دارد بسیار ناچیز است. این انیمیشن از آن دست انیمیشن‌هایی است که به‌خوبی توانسته آنچه را که مد‌نظرش بوده بیان کند و جزو آثار برتر این دوره از جشنواره به حساب می‌آید.