رقابت بر سر فناوری آینده

این فناوری در حوزه اقتصاد دیجیتال نقش چشمگیرتر و اساسی‌تری دارد‌؛ اقتصاد دیجیتال با کمک فناوری‌های تحول‌آفرینی مانند هوش‌مصنوعی، برنامه‌نویسی، کلان‌داده، رایانش ابری، بلاکچین به‌سرعت در‌حال پیش‌روی است و ارزش‌افزوده زیادی ایجاد می‌کند. در دنیای امروز به‌واسطه اقتصاد دیجیتال، میزان بهره‌وری صنایع افزایش یافته و فرصت‌های جدید شغلی زیادی به وجود آمده است. رشد ۳۰ تا ۴۰‌درصدی تجارت الکترونیک، کاهش پیچیدگی‌های مرتبط با قراردادهای جهانی، ارتقای کارایی زنجیره‌های تأمین جهانی، تسهیل تجارت فرامرزی از دیگر دستاورهای اقتصادی استفاده از هوش مصنوعی در اقتصاد دیجیتال است. در‌چنین شرایطی که دنیا در زمینه هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری می‎کند، کشور نیز نباید از این قافله عقب بماند، بلکه باید با ایجاد زیرساخت‌های لازم از سرمایه‌های انسانی‌ای که امروزه شاهد موجی از مهاجرت‎شان هستیم، بهره‎مند شده و از آن برای رفع چالش‌های موجود بهره بگیریم.مسابقات بین‌المللی هوش‌مصنوعی رایان شامل مسابقات جام، مسابقات بین‌المللی هوش مصنوعی و مسابقات بین‌المللی برنامه‌سازی با هدف ترویج موضوع هوش مصنوعی و علوم کامپیوتر، دستیابی به مرجعیت علمی، ارتقای سطح علمی کشور وایجاد فرصت‌های شغلی به‌میزبانی دانشگاه صنعتی شریف و با حمایت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری آغاز شده است.جزئیات این مسابقات را درگفت‌وگو با مسئولان برگزاری بررسی کرده‌ایم.  
مسابقات برنامه‌نویسی رایان در سه سطح استانی (در هشت استان)، ملی و بین‌المللی برنامه‌ریزی شده‌ است. در مسابقات استانی نیز ۵۰ تیم سه‌نفره به رقابت می‌پردازند. تاکنون مسابقات استانی در دو استان برگزار شده است. مسابقات در سطح ملی و منطقه‌ای نیز از ۳۰ آبان برگزار خواهد شد‌؛ مرحله نخست به‌صورت مجازی با ۱۰۰۰شرکت‌کننده و مرحله دوم به‌صورت حضوری با ۲۵۰ نفر برگزار می‌شود. در سطح بین‌الملل نیز طراحی سؤالات مسابقه به پایان رسیده و از۳۰ مهرماه رقابت‌های مقدماتی آن آغاز شده است.نخستین دوره‌ مسابقات بین‌المللی هوش مصنوعی رایان نیز در سه مرحله برگزار می‌شود. در‌حال حاضر شرکت‌کنندگان در مسابقات بین‌المللی حوزه هوش مصنوعی در تیم‌های پنج نفره از۲۶مهرماه به‌صورت آنلاین با یکدیگر در حال رقابت هستند که در نهایت ۱۵۰ تیم برتر به مرحله بعدی وارد می‌شوند. مرحله دوم این رقابت نیز از ۱۰ تا ۲۳ آبان به‌صورت آنلاین برگزار می‌شود و در نهایت ۱۰ تا ۱۵ تیم برتر به مرحله رقابت‌های نهایی راه می‌یابند. 
   
حضور بیش از ۵۰ کشور در مسابقات بین‌المللی
حسین رفیعیان، معاون ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان دیجیتال در‌خصوص شرکت کشورهای خارجی در این مسابقات می‌گوید: این رویدادها در دو بخش هوش مصنوعی به‌صورت بین‌المللی و برنامه‎سازی به‌صورت ملی و بین‌المللی برگزار می‎شوند. اکنون مسابقات برنامه‌سازی این رویداد به‌صورت استانی در دو استان برگزار شده و قرار است در تمام استان‎ها با راهبری چند استان به‌صورت مشخص برپا شود. ثبت‌نام مسابقات بین‌المللی نیز از هفته گذشته آغاز شده و تاکنون بیش از ۵۰ کشور در این مسابقات ثبت نام کرده‌اند. حدود ۴۵۰۰ نفر نیز در ثبت نام اولیه حضور دارند.  هوش مصنوعی در لبه فناوری دنیا قرار دارد؛ بنابراین قصد داریم با برپایی این مسابقات مرجعیت موضوع هوش مصنوعی در منطقه را به‌دست‌ بیاوریم. همچنین این رویدادها در بخش‎های برنامه‌سازی و هوش مصنوعی می‎توانند ظرفیت‎های خوبی برای دانشجویان ایجاد کند. کارفرمایان نیز موضوع اشتغال را تعمیم خواهند داد. در این بین شرکت‎‌های دانش‎بنیان و بزرگ نیز می‎توانند نقش‎آفرینی داشته باشند. 
   
توسعه هوش‌مصنوعی در منطقه با مرجعیت ایران
محمدامین احمدلو، قائم‌مقام ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان دیجیتال می‎گوید: موضوع هوش‌مصنوعی با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر این‌که باید ایران در میان ۱۰ کشور برتر دنیا قرار گیرد، در دستور کار جدی معاونت علمی قرار دارد. از محورهای اصلی این حوزه تبدیل‌شدن به مرجعیت در سطح منطقه در حوزه هوش‌مصنوعی است‌؛ از این‌رو موضوع مسابقات بین‎المللی هوش مصنوعی با چنین ایده‎ای در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‎بنیان ریاست‌جمهوری شکل گرفت تا برند، نام و نشان اختصاصی در‌این حوزه برای ایران ایجاد شود. 
وی می‎افزاید: این مسابقه در‌سطح ملی بزرگ‌ترین و فراگیرترین رویداد در حوزه هوش مصنوعی محسوب می‎شود. تلاش داریم با محوریت دانشگاه صنعتی شریف که نخبگان برجسته‎ای در این حوزه دارد، مسابقه‎ای در این حوزه ایجاد کنیم تا هم ظرفیت‎های بین‎المللی متوجه ایران شود و هم رتبه علمی ایران در بخش‎های مختلف ارتقا یابد. این رویداد رویکرد ترویجی و آموزشی دارد. فیلم‎های آموزشی این رویداد نیز با کیفیت بالا تهیه شده‎ و در اختیار دانشجویان و علاقه‌مندان به این حوزه قرار داده شده است. 
وی عنوان می‌کند: همچنین با توجه به این‌که برنامه‏سازی و هوش مصنوعی از ابزارهای کلیدی برای اشتغال در دنیا شناخته می‌شوند، برگزاری این رویدادها می‎تواند کمک کند تا سهم قابل‌توجهی در زمینه اشتغال‌زایی دانشجویان داشته باشیم. 
   
ترویج موضوع هوش مصنوعی با ایجاد زیرساخت‎ها
حمید ضرابی‌زاده، رئیس دانشکده کامپیوتر شریف در‌خصوص مسابقات رایان به جام‌جم می‎گوید: برای برگزاری این مسابقات ملی و بین‌المللی باید زیرساخت‎های داوری مانند جی‌پی‌یو (واحد پردازش گرافیکی‌) و سرورهای مناسب در کشور ایجاد کنیم و ارتقای فنی داشته باشیم. در‌حال حاضر مقداری تجهیزات را فراهم کرده‎ایم و مسابقات را پیش برده‎ایم. همچنین برگزاری چنین رویدادهایی باعث ارتقا و ترویج موضوع هوش‎مصنوعی در برخی از دانشگاه‌های ایران می‌شود‌؛ در مورد دانشگاه‌هایی که تاکنون مسابقات برنامه‎نویسی در سطح وسیع برگزار نکرده‎اند، قطعا برپایی چنین مسابقاتی در این دانشگاه‌ها به ارتقای سطح دانشجویان برگزارکننده کمک زیادی می‎کند.  
وی می‎افزاید: تنها ملاک ما در برگزاری این رویداد، معرفی دستاوردهای علمی و تعیین برگزیدگان و منتخبان این مسابقه نیست. برپایی مسابقه بهانه‎ای است برای ترویج این موضوع برای افرادی که یادگیری ماشین و یادگیری ژرف را فراگرفته‎‌اند. ایجاد زیرساخت، ارتقای فنی و علمی، افزایش مهارت‎های تیمی و حل مسأله همگی در این مسیر و با این هدف رخ می‎دهند.وی اظهارمی‎کند: صنایع مرتبط با حوزه فناوری و اطلاعات نیز خواهان جذب نیروهای انسانی توانمند در حل مسأله هستند؛ از این‌رو برپایی این رویدادها فرصتی فراهم می‎کند که شرکت‎های حوزه هوش مصنوعی و برنامه‌نویسی، شرکت‎کنندگان توانمند این حوزه را شناسایی و جذب کنند. دانشجویان نیز در بازه زمانی یک‌سال و ‌نیم می‎توانند با حقوق و مزایای دولتی و بیمه تجربه‎ صنعتی کسب کنند و به راحتی جذب بازار شوند. 
   
هوش مصنوعی‌؛ پایه انقلاب صنعتی چهارم 
محمد حسین رهبان، عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی شریف و دبیر بخش هوش مصنوعی مسابقات و رویداد ملی و بین‌المللی رایان با اشاره به این‌که هوش مصنوعی پایه انقلاب صنعتی چهارم است تصریح می‌کند: تمام صنایع و مشاغل را دگرگون می‎کند. بهره‌وری صنایع را افزایش می‎دهد و مشاغل جدیدی را ایجاد می‎کند. این تحولات به سرعت در حال رخ دادن هستند، زیرا با بحث اقتصاد دیجیتال ارتباط دارند. این حوزه اکنون به‌شدت در‌حال توسعه است؛ از این رو اگر در این زمینه غفلت کنیم، عقب‌ماندگی غیر‌قابل جبرانی خواهیم داشت. برگزاری چنین رویدادهایی باعث می‌شود نخبگان کشور را امیدوار کنیم که ما هم می‎توانیم در سطح جهانی حرفی برای گفتن داشته باشیم. همچنین می‎توانیم گامی در جهت نگهداشت نیروهای نخبه‌مان در کشور داشته باشیم. وی می‎افزاید: از سوی دیگر برپایی چنین رویدادهایی باعث می‎شوند در پیشبرد علوم مشارکت داشته باشیم و در این حوزه‌ها به‌روز بمانیم؛ زیرا کسانی که درگیر این مسابقات می‎شوند با موضوع‎های روز علم هوش مصنوعی و اعتمادپذیری آشنایی پیدا می‎کنند. از بعد دیگر، برای برگزاری این مسابقه‌ها نیاز به یک ساختار و زیرساخت‏های محاسباتی داریم تا راه‌حل‎هایی که شرکت‎کنندگان ارسال می‎کنند مورد ارزیابی قرار گیرند. این رویدادها می‎توانند به توسعه این زیرساخت‎ها کمک کنند. همچنین شرکت‎کنندگان هر تیم ضمن حل مسائل روز هوش مصنوعی می‎توانند مهارت‎های نرم و سخت بالایی کسب کنند. در نهایت دستاورد آنها نیز به مقاله‌ بنیادی‌ای منجر‌ می‌شود که به حل سه مسأله بنیادی هوش مصنوعی می‎پردازد. 

جذب برنامه‎سازان ماهر توسط شرکت‌های کامپیوتری
به عقیده محمدعلی آبام، معاون آموزشی دانشکده کامپیوتر شریف و دبیر بخش برنامه‎سازی مسابقات و رویداد ملی و بین‌المللی رایان اکنون بسیاری از شرکت‎های کامپیوتری نیازمند جذب برنامه‎سازان ماهر هستند. وی خاطرنشان می‌کند: هرچند اکنون دانشگاه‌ها نیروهای متخصصی در این حوزه تربیت می‌کنند اما مهارت لازم صرفا با آموزش فراهم نمی‎شود. دانشجویان باید درگیر آزمون‎های برنامه‎سازی شوند و با بهره‎گیری از آموزش‎ها مهارت‎های تیمی‎شان را افزایش دهند و روی مسائلی که به خلاقیت نیاز دارد، تفکر کنند. قطعا برگزاری مسابقات ملی و بین‌المللی در این زمینه بسیار می‏تواند نقش تأثیرگذاری داشته باشد. وی می‎افزاید: پیش‎بینی می‌شود در این رویداد بیش از ۱۰هزار نفر شرکت‏کننده خارجی و داخلی به‌صورت غیر‌حضوری شرکت داشته باشند. همچنین مسابقات حضوری نیز با حضور ۱۰۰نفر برگزار شود. این رویدادها مشابه مسابقات المپیاد کامپیوتر است. در المپیادهای کامپیوتر دانش‎آموزان تلاش می‎کنند مهارت‌های برنامه‎‌سازی‎شان را در رشته کامپیوتر افزایش دهند. تا‌به‌حال در سطح دانشجویی چنین مسابقه‎ای نداشتیم که به‌صورت حضوری برگزار شود، ازاین‌رو این رویداد می‎تواند توانمندی‎های دانشجویان را ارتقا دهد و از سوی دیگر باعث شود شرکت‎های جویای نیروی انسانی نیز بتوانند از توانمندی‎های این افراد بهره‌مند شوند.