مالیات، نسخه نفت را پیچید!

اهمیت این موضوع به قدری است که هرساله در قانون بودجه نگاه ویژه‌ای به آن می‌شود، به‌طوری‌که در بودجه ۱۴۰۲ نیز رویکرد افزایش سطح اتکا به درآمدهای مالیاتی و حرکت به سمت پایداری تدریجی منابع عمومی به‌عنوان یکی از موضوعات مهم و محوری مطمح نظر قرار گرفت. تا جایی که سهم درآمدهای مالیاتی در بودجه امسال، ۱۱۲۲هزارمیلیارد تومان در نظر گرفته شد که نسبت به قانون بودجه سال ۱۴۰۲، نزدیک به ۵۰درصد رشد داشت. 
در بودجه ۱۴۰۴ نیز درآمدهای مالیاتی که درسال ۱۴۰۳ به میزان ۱۲هزار و ۲۲۰هزارمیلیارد تومان بوده با رشد ۳۹درصدی به ۱۷۰۰هزارمیلیارد تومان رسیده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد سهم واقعی مالیات‌ها از جمع منابع عمومی دولت برابر با ۳۳درصد است. البته اگر بنا به مقایسه با سال‌های گذشته باشد، این سهم به ۵۷درصد می‌رسد. براساس قانون برنامه هفتم توسعه، باید در سال پایانی این برنامه، نسبت درآمدهای مالیاتی به تولید ناخالص داخلی به ۱۰درصد افزایش پیدا کند.در این راستا نظام مالیاتی نیز با تأسی از سیاست کلان کشور در کاهش هرچه‌بیشتر وابستگی به درآمدهای نفتی، توانسته با انجام اقداماتی چون هوشمندسازی و داده‌محوری فرآیند اخذ مالیات، برخورد جدی با فراریان مالیاتی و اجرای پایه‌های جدید مالیاتی، زمینه را برای وصول بیشترین درآمدهای مالیاتی در سال‌های اخیر ایجاد کند.
 
رکوردزنی مالیات‌ستانی
سازمان امور مالیاتی کشور توانست با تحقق ۱۰۸درصدی «درآمد وصولی نسبت به میزان مالیات مصوب» و رساندن «نسبت درآمدهای مالیاتی به هزینه‌های جاری» به ۵۶درصد در سال ۱۴۰۲، رکورد جدیدی در تاریخ مالیات‌ستانی کشور به ثبت برساند.  بنا بر آخرین آمار سازمان امور مالیاتی کشور، در سال ۱۴۰۲ مجموع مالیات و عوارض وصولی توسط این سازمان ۱۰۵۰هزار میلیارد تومان برآورد شده که تحقق ۱۰۸درصدی نسبت به اهداف بودجه و رشد ۷۲درصدی درآمدهای مالیاتی سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ را به دنبال داشته است.بر این اساس، مالیات و عوارض وصولی واریزی به سازمان در سال گذشته، ۸۱۰هزارمیلیارد تومان، عوارض وصولی و واریزی به شهرداری‌ها، دهیاری‌ها و وزارت کشور ۱۵۰هزارمیلیارد تومان و وصولی و واریزی موضوع ماده ۴۸ قانون محاسبات عمومی به سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها ۴۵هزارمیلیارد تومان بوده است. همچنین میزان درآمدهای مالیاتی از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳ نشان می‌دهد روند رشد وصول این درآمدها با شیب معناداری همراه بوده است.  مطابق آمارها، از ۸۱۰هزارمیلیارد تومان مجموع درآمدهای مالیاتی وصولی سال گذشته، ۳۴۰هزارمیلیارد آن از استان‌های سراسر کشور وصول شده است. در این بین استان اصفهان با وصول نزدیک به ۴۳هزارمیلیارد تومان، بیشترین درآمد مالیاتی و استان کهگیلویه و بویراحمد با وصول نزدیک به ۱۷۰۰میلیارد تومان، کمترین درآمد مالیاتی را به خود اختصاص داده‌اند. سهم وصولی اداره کل امور مالیاتی مؤدیان بزرگ در تهران نیز که متولی وصول مالیات از بزرگ‌ترین اشخاص حقوقی است ۲۴۰هزارمیلیارد تومان بوده است. سایر ادارات کل امور مالیاتی در تهران نیز جمعا ۱۲۸هزارمیلیارد تومان مالیات وصول کرده‌اند. در سال ۱۴۰۳ نیز کل درآمدهای مالیاتی وصولی در بازه زمانی فروردین لغایت خردادماه، ۱۹۵هزارمیلیارد تومان بوده که رشد ۴۲درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته و تحقق ۸۰درصدی اهداف بودجه مصوب را نشان می‌دهد.  براساس اعلام سازمان امور مالیاتی، سهم صنایع تولیدی از درآمدهای مذکور بیش از ۶۴هزارمیلیارد تومان بوده که از این رقم، بیشترین میزان پرداخت مالیات مربوط به صنایع فرآورده‌های نفتی و فعالیت‌های وابسته با رقمی حدود ۲۳هزارمیلیارد تومان و بعد از آن صنایع مربوط به انواع فلز، مصنوعات فلزی و فعالیت‌های وابسته به غیر از فلزات گرانبها با رقمی نزدیک به ۱۲هزارمیلیارد تومان بوده است. صنایع تولیدی مربوط به تجهیزات عکاسی، فیلمبرداری و ادوات موسیقی با ۴۰۴میلیون تومان و صنایع تولیدی انواع چرم، فرآورده‌ها و محصولات چرمی (اعم از طبیعی و مصنوعی) با رقمی کمتر از هشت‌میلیارد تومان به ترتیب کمترین سهم این بخش را در پرداخت مالیات داشته‌اند.  اما سرآمد همه نتایج و دستاوردهای نظام مالیاتی کشور در این دوره را می‌توان نسبت درآمدهای مالیاتی به هزینه‌های جاری کشور عنوان کرد. به‌طوری‌که برای نخستین بار در تاریخ نظام مالیاتی کشور، نسبت درآمدهای مالیاتی به هزینه‌های جاری به ۵۶درصد رسید. این نکته نیز باید مد نظر قرار گیرد که دستیابی به این میزان درآمد مالیاتی بدون ایجاد فشار بر مؤدیان کنونی و خوش‌حساب در نظام مالیاتی امکان‌پذیر بوده و عمدتا از طریق هوشمندسازی نظام مالیاتی، داده‌محور کردن آن و مبارزه قاطع با فرار مالیاتی حاصل شده است. در این خصوص محمدهادی سبحانیان، رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی کشور، تحقق درآمدهای مالیاتی دولت در بودجه عمومی را منوط به رعایت دو رویکرد اساسی می‌داند و می‌گوید: «تداوم افزایش باکیفیت و پایدار درآمدهای مالیاتی و حفظ رضایتمندی مردم ضمن افزایش وصولی مالیات دو رویکرد مهم در این زمینه است.»  در این میان، رویکرد نظام مالیاتی مبنی بر تمرکز بر دانه‌درشت‌ها و افراد با تمکن مالی بیشتر را هم می‌توان عامل دیگری در راستای تحقق بالای درآمدهای مالیاتی بدون نیاز به فشار بر مؤدیان دانست. قدرمسلم، این رویکرد با هدف تحقق درآمدهای مالیاتی به میزان بالا و همزمان، تعمیق حس عدالت در وصول مالیات صورت گرفته است. ازجمله مصادیق اجرای این رویکرد، وصول ۵۰درصد مالیات مشاغل تنها از یک‌درصد مؤدیان در راستای حفظ رضایتمندی مردم توأم با افزایش وصولی مالیات بوده است.