1. هوش مصنوعی و تمدن غرب
تمدن غرب در دنیای معاصر، با رویکردی مبتنی بر فناوری، علم و مادی‌گرایی به پیش می‌رود. در این چارچوب، هوش مصنوعی به‌عنوان ابزاری برای تسلط بیشتر بر طبیعت، بهینه‌سازی فرایندهای تولید و حل مشکلات پیچیده‌ای همچون بیماری‌ها و تغییرات اقلیمی استفاده می‌شود.
اقتدار اقتصادی و نظامی:
در تمدن غرب، هوش مصنوعی به‌ویژه در زمینه‌های اقتصادی و نظامی اهمیت بسیاری دارد. استفاده از این فناوری در صنایع مختلف از جمله خودروسازی، خدمات مالی و به‌ویژه در توسعه تجهیزات نظامی پیشرفته (مانند پهپادها و سیستم‌های هوش مصنوعی در جنگ) موجب افزایش قدرت و اقتدار غرب در صحنه جهانی می‌شود.
جهت‌گیری مادی و فردگرایانه:
در تمدن غرب، هوش مصنوعی معمولاً در جهت بهبود شرایط زندگی فردی و ارتقای توسعه اقتصادی به کار می‌رود. این رویکرد در بسیاری از موارد بیشتر بر رفاه فردی و مادی‌گرایی تأکید دارد تا بر ابعاد اخلاقی یا اجتماعی آن. این نوع نگاه، گاهی اوقات از نظر اجتماعی و انسانی به چالش کشیده می‌شود و از مشکلاتی نظیر نابرابری‌های اقتصادی و استثمار انسانی بی‌توجه می‌ماند.
2. هوش مصنوعی و تمدن اسلامی
در تمدن اسلامی، استفاده از هوش مصنوعی می‌تواند با توجه به اصول اخلاقی، معنوی و انسانی صورت گیرد. این فناوری، در این دیدگاه، ابزاری است برای خدمت به انسانیت، ارتقای عدالت اجتماعی و تحقق معنویت. بر اساس آموزه‌های اسلامی، هر پیشرفتی در زمینه هوش مصنوعی باید با رعایت اصول اخلاقی و معنوی همراه باشد.
نقش در خدمت به بشریت:
در تمدن اسلامی، هدف از استفاده از هوش مصنوعی نباید تنها محدود به افزایش قدرت یا سود اقتصادی باشد، بلکه باید در راستای حل مشکلات انسانی همچون فقر، بیماری و نابرابری‌های اجتماعی به‌کار گرفته شود. به‌عنوان مثال، استفاده از هوش مصنوعی در زمینه‌های بهداشت و درمان، آموزش، و تسهیل دسترسی به منابع علمی می‌تواند تأثیرات مثبت زیادی بر وضعیت بشری بگذارد و باعث ارتقای کیفیت زندگی انسان‌ها شود.
توجه به ابعاد اخلاقی و اجتماعی:
در فرهنگ اسلامی، اصولی همچون عدالت، تقوا و مسئولیت اجتماعی از ارکان اساسی هستند. بنابراین، هوش مصنوعی در تمدن اسلامی باید به‌گونه‌ای توسعه یابد که ارزش‌های انسانی و اسلامی مانند احترام به کرامت انسانی، حفظ حریم خصوصی و جلوگیری از استثمار را در نظر بگیرد. در این رویکرد، پیشرفت فناوری نه تنها باید به بهبود مادی زندگی بشر منجر شود، بلکه باید به توسعه اخلاقی و معنوی انسان‌ها نیز کمک کند.
3. مقایسه و نتیجه‌گیری
در تمدن غرب:
هوش مصنوعی بیشتر به‌عنوان ابزاری برای دستیابی به قدرت مادی و اقتصادی استفاده می‌شود. این فناوری معمولاً در جهت افزایش بهره‌وری اقتصادی، ارتقاء توان نظامی و قدرت سیاسی به‌کار می‌رود، بدون آنکه همیشه در نظر گرفته شود که آیا این پیشرفت‌ها به نفع بشریت هستند یا خیر. نگاه غالب به این فناوری در غرب متمرکز بر سود اقتصادی و پیشرفت مادی است.
در تمدن اسلامی:
در تمدن اسلامی، هوش مصنوعی می‌تواند ابزاری برای توسعه انسانی، عدالت اجتماعی و خدمت به بشریت باشد. استفاده از این فناوری باید همواره در چارچوب اصول اخلاقی و معنوی قرار گیرد تا علاوه بر پیشرفت مادی، اهداف اخلاقی و انسانی نیز محقق شوند. در این رویکرد، فناوری باید به‌گونه‌ای به‌کار رود که علاوه بر بهبود شرایط اقتصادی، به تعالی روحانی و اجتماعی انسان‌ها نیز کمک کند.
بنابراین هوش مصنوعی می‌تواند به‌عنوان یک عامل مؤثر در اقتدار تمدن‌ها عمل کند. با این حال، جهت‌دهی و نوع استفاده از آن تعیین‌کننده است. در تمدن غرب، هوش مصنوعی عمدتاً ابزاری برای تسلط مادی و اقتصادی است، در حالی که در تمدن اسلامی، هوش مصنوعی می‌تواند ابزاری برای خدمت به بشریت، تحقق عدالت اجتماعی و ارتقاء معنویت باشد. از این رو، هر تمدنی بسته به نحوه استفاده و جهت‌دهی آن، می‌تواند از این فناوری بهره‌برداری کند یا آن را به ابزاری برای سلطه مادی و اجتماعی تبدیل نماید.
⭕️ضرورت حکمرانی بر هوش مصنوعی از منظر امام خامنه ای
رهبر انقلاب اسلامی در دیدار با اعضای دولت چهاردهم بر اهمیت هوش مصنوعی تأکید کرده و هشدار دادند که در صورت عدم دسترسی به لایه‌های زیرساختی این فناوری، ممکن است کشور با موانع جدی مواجه شود، مشابه ایجاد آژانس برای محدود کردن دسترسی به فناوری هسته‌ای.
هوش مصنوعی به یک رقابت راهبردی جهانی تبدیل شده است، به ویژه بین ایالات متحده و چین. آمریکا سال‌هاست که برای جلوگیری از پیشرفت‌های چین در این حوزه محدودیت‌هایی وضع کرده و تحریم‌هایی علیه آن اعمال کرده است. دلیل این حساسیت، تبدیل هوش مصنوعی به فناوری اصلی انقلاب صنعتی چهارم است که قدرت اقتصادی و رقابت‌پذیری جهانی کشورها را تعیین می‌کند.
این فناوری‌ها نه تنها بر اقتصاد، بلکه بر تحولات نظامی و امنیتی تاثیر می‌گذارند. استفاده از هوش مصنوعی در تسلیحات و سیستم‌های دفاعی می‌تواند کشورها را در جنگ‌های آینده قدرتمندتر کند. همچنین، در شرایطی که بسیاری از کشورهای جهان در تلاش برای پیشرفت در این حوزه هستند، عقب‌ماندگی در این زمینه می‌تواند تبعات اقتصادی و امنیتی جدی برای کشور به همراه داشته باشد. از این رو، تأکید رهبر انقلاب بر سرمایه‌گذاری در لایه‌های زیرساختی هوش مصنوعی ضروری است تا کشور از مزایای این فناوری بهره‌برداری کرده و از تهدیدات آن جلوگیری کند.
