گردشگری سلامت؛ گنج پنهان ایران

با این‌که برخی استان‌های ایران در زمینه جذب بیماران کشورهای همسایه سرآمد هستند اما دیپلماسی سلامت در توسعه گردشگری طب ایرانی بسیار اهمیت دارد و معرفی آن به‌عنوان یک جاذبه گردشگری منحصربه‌فرد و تبادل دانش و تجربه با سایر کشورها و جذب گردشگران سلامت از دیگر نقاط دنیا، ازجمله اقداماتی است که باید در دستورکار قرار گیرد.
ایران از نظر جاذبه‌های گردشگری طبیعی جزو ۱۰ کشور برتر جهان است، اما متاسفانه از بازار گردشگری سهم شاخصی ندارد. این درحالی‌است که از گردشگری به‌عنوان صنعت سوم جهان نام برده می‌شود و برخی کشورها نظیر اسپانیا از این طریق امرار معاش می‌کنند. امروزه با صنعتی‌شدن کشورها و بروز دردهای مختلف در روح و بدن انسان‌ها و روی‌آوردن به عمل‌های جراحی زیبایی به‌صورت چشمگیر، بحث گردشگری درمانی را به یکی از بخش‌های رو به رشد صنعت گردشگری در جهان و ایران تبدیل کرده است. عمده‌ترین اهداف گردشگری سلامت در ایران، ناباروری، دندانپزشکی، جراحی قلب، چشم و جراحی پلاستیک، بیماری‌های مرتبط با سرطان و گردشگری درآب‌های شفابخش ازمبدأ جمهوری‌آذربایجان،عراق،ترکمنستان،افغانستان،کویت، سوریه، لبنان، بحرین و ترکیه است و ایران طی یک دهه‌ گذشته پیشرفتی ۲۰ تا ۲۵ درصدی در حوزه‌ گردشگری سلامت داشته است.
   
به دنبال رونق اقتصادی و اشتغال‌زایی
به استناد اطلاعات دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی، این دانشگاه دارای ۷۳ بیمارستان دولتی، نظامی و خصوصی است و جمعیتی حدود شش‌میلیون نفر را برای ارائه خدمات درمانی تحت پوشش دارد. درحال‌حاضر ۵۰ مرکز جراحی فوق‌تخصصی در کشور عمل پیوند کبد، کلیه و مجاری ادرار را انجام می‌دهند و با توجه به این‌که این مراکز درمانی ظرفیت‌های بالایی در ارائه خدمات به بیماران دارند، می‌توانند در حوزه جذب گردشگر سلامت نیز به‌منظور افزایش درآمد ارزی و توسعه بیمارستان‌ها نقش‌آفرین باشند.  دکتر یوسف مرسلی با تاکید بر این‌که کیفیت خدمات یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌ها در توسعه گردشگری طب ایرانی به‌شمار می‌آید، به جام‌جم می‌گوید: «ارائه خدمات باکیفیت و استاندارد به گردشگران، آموزش و توانمندسازی فعالان حوزه گردشگری طب ایرانی و نظارت بر عملکرد مراکز درمانی و اقامتگاه‌های مرتبط با طب ایرانی، ازجمله اقداماتی است که باید به‌صورت ویژه مد نظر باشد.» وی ادامه می‌دهد: «ایجاد مراکز جامع طب ایرانی در نقاط مختلف کشور، توسعه و تجهیز مراکز تحقیقاتی و آموزشی، برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی برای پزشکان و فعالان حوزه گردشگری، برگزاری تورهای گردشگری تخصصی با محوریت طب ایرانی، ایجاد و توسعه وب‌سایت‌ها و پلتفرم‌های آنلاین برای ارائه اطلاعات و خدمات مرتبط با گردشگری طب ایرانی، ارائه تسهیلات و مشوق‌های مالی به سرمایه‌گذاران در این حوزه، تدوین قوانین و مقررات حمایتی از فعالان این حوزه و ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف دولتی مرتبط با گردشگری طب ایرانی را باید از نیازهای اصلی این عرصه در نظر داشته باشیم.» به گفته این کارشناس حوزه گردشگری سلامت، با توسعه گردشگری طب ایرانی در حوزه سلامت، می‌توانیم شاهد رونق اقتصادی، اشتغال‌زایی، ارتقای سلامت و کیفیت زندگی مردم در کشور باشیم.
   
گردشگر، صداقت می‌خواهد
تهران،خراسان‌رضوی، قم، خورستان،آذربایجان‌‌غربی وفارس ازظرفیت بسیار بالایی درتوسعه صنعت گردشگری سلامت برخوردار هستند. هرچند مدت‌هاست عنوان می‌شود برنامه‌ریزی و اقدامات اثرگذاری در این استان‌ها در نظر گرفته شده، ولی خروجی‌ها در حد قابل قبول نیست.استان‌های آذربایجان‌شرقی، ایلام، کردستان، سیستان‌وبلوچستان، کرمانشاه، اردبیل و گیلان به‌دلیل همجواری با کشورهای همسایه، توانسته‌اند بخشی از بیماران خارجی را پذیرش کنند. این استان‌ها در صورت سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری سلامت، ظرفیت بالایی برای ایفای نقش مؤثر در این حوزه دارند. گردشگری سلامت می‌تواند درآمد قابل توجهی نصیب کشور کند و بر همین اساس سال‌هاست این موضوع مورد توجه بوده و از برنامه چهارم برای آن هدف‌گذاری شده است. مهم‌ترین مانع گردشگری سلامت، نبود سازوکار و تشکیلات لازم برای ارائه خدمات مناسب وجلب اعتماد و پشتیبانی ازگردشگران این حوزه است.  طبیعی است وقتی یک گردشگر سلامت نداند کدام بیمارستان در کجاست و کدام پزشک می‌تواند او را معالجه کند و سؤالاتی از این دست داشته باشد، سردرگم شده و راهش را به سمت دیگری کج می‌کند.

طبیعت؛ طبیب گردشگران خارجی
استان فارس ستون استوار گردشگری سلامت ایران است و شیراز به‌عنوان یکی از شهرهای تاریخی و فرهنگی که از ظرفیت‌های عظیم پزشکی نیز برخوردار است، این توانایی را دارد که به‌عنوان یکی از بازارهای هدف ایران در گردشگری پزشکی محسوب ‌شود و درآمد ارزی بالایی را وارد کشور ‌کند. وجود بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مجهز در کنار پزشکان حاذق سبب شده که از دیرباز بسیاری از افراد از کشورهای خارجی و دیگر استان‌ها برای درمان به شیراز مراجعه کنند. به همین دلیل استفاده از این ظرفیت تحت عنوان گردشگری سلامت همواره مطرح بوده است.عمده گردشگرانی که برای درمان به شیراز مراجعه می‌کنند از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و عراق هستند، چراکه شیراز و اطراف آن یک ارتباط سنتی و فامیلی با جنوب ایران و مناطق شیخ‌نشین و عرب‌نشین دارند.در حالی استان فارس به یکی از قطب‌های درمانی کشور تبدیل شده و سالانه هزاران بیمار خارجی را می‌پذیرد که مناطق دیگر ایران هم ظرفیت‌های بالایی در زمینه جذب گردشگر سلامت دارند.شهر تاریخی یزد جدا از جاذبه‌های میراثی و تنوع آب‌وهوایی خود، شهری مناسب برای گردشگران درحوزه درمانی هم به‌شمار می‌رود. وجود ۵۴۵ پزشک متخصص، ۹۱۵ پزشک عمومی، ۳۰۰ دندانپزشک و همچنین ۱۵بیمارستان دولتی در زمینه‌ ارائه‌ خدمات پزشکی در کشور این استان را در زمره استان‌های شاخص قرار داده است. همین ظرفیت و پتانسیل باعث شده که در طول سال مراکز درمانی استان یزد از گوشه و کنار کشور به‌خصوص از استان‌های همجوارمیزبان هزاران گردشگری باشد که روزانه به این شهر تاریخی سفر می‌کنند.  مازندران به‌واسطه‌ موقعیت خاص اقلیمی و جغرافیایی خود در شمال کشور، شایسته‌ قرارگرفتن در صدر لیست مقاصد گردشگری است. این استان با بهره‌مندی از آب‌وهوای دلپذیر در فصل‌های بهار و تابستان، آب‌های معدنی گرم و سرد، طبیعت بکر و جذاب و محیطی آرام از نظر فرهنگی و اجتماعی، به یکی از مقاصد ویژه در حوزه گردشگری سلامت تبدیل شده است. به علت شرایط خاص از لحاظ زمین‌شناسی در دامنه‌های البرز به‌ویژه اطراف قله‌ دماوند، مجموعه‌ جذاب آب‌گرم با خواص مختلف درمانی را پدید آورده است.  سیستان و بلوچستان به‌عنوان یکی از مناطق محروم کشور از نظر زیرساخت‌های اقتصادی، درمانی و صنعتی در وضعیت مطلوبی قرار ندارد و همچنان در زمره استان‌های محروم به‌شمار می‌آید. بااین‌حال، نباید از ظرفیت‌های بالقوه گردشگری سلامت در این ناحیه غافل شد. به‌دلیل همجواری با چند کشور همسایه در جنوب، شرق و جنوب‌شرقی کشور، سیستان‌وبلوچستان پتانسیل بالایی برای جذب گردشگران سلامت دارد که تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است. بیشترین بیماران پذیرش‌شده در این استان از اتباع کشورهای افغانستان، پاکستان، عمان، قطروعراق هستند که خدماتی درحوزه چشم‌پزشکی، زنان و زایمان و کودکان دریافت می‌کنند. با توجه به ظرفیت‌های گردشگری سلامت در سیستان‌وبلوچستان اگر زیرساخت‌ها نیز ارتقا یابد، این اتفاق درنهایت به نفع مردمان مناطق محروم استان تمام می‌شود، زیرا در آن صورت دسترسی بیشتری به امکانات بهداشتی و درمانی خواهند داشت. گیلان با پیشرفت در شاخص‌هایی مانند امید به زندگی و افزایش تعداد بیمارستان‌ها، اعم از دولتی و خصوصی، به همراه راه‌اندازی بخش‌هایی نظیر سی‌تی‌اسکن، ICU،‌CCU وMRIتوانسته است جایگاه قابل قبولی درحوزه بهداشت وسلامت جامعه به‌دست‌آورد. افزایش امکانات و تجهیزات موجود در این استان، به همراه حضور پزشکان و کارکنان مجرب، تأثیر بسزایی در اهمیت گردشگری سلامت در گیلان دارد. مراکز آموزشی و درمانی درزمینه‌های متنوعی ازجمله جراحی‌های قلب باز،آنژیوگرافی،آنژیوپلاستی،درمان نازایی، لاپاراسکوپی، جراحی‌های مغز و اعصاب، جراحی‌های سرطان، شیمی‌درمانی، رادیوتراپی و رشته‌های فوق تخصصی داخلی و اطفال فعال هستند. نزدیکی این منطقه به کشورهای آسیای‌میانه موجب شده تا با کشورهایی همچون جمهوری‌آذربایجان، ترکمنستان، قزاقستان و روسیه دارای مرز آبی و خاکی مشترک باشد. همین امر گیلان رابه یک فرصت ویژه برای جذب گردشگران سلامت بین‌المللی از کشورهای همسایه تبدیل می‌کند. همچنین وجود چشمه‌های آب‌گرم طبیعی مانند چشمه‌های آب‌معدنی ماسوله، چشمه‌های آب‌شور لاکان، چشمه چشماگل طالم سه‌شنبه سنگر، چشمه آب‌گرم ماستخور منجیل، چشمه‌های آب‌معدنی سجیران، چشمه آب‌معدنی علی زاخونی ماسوله و چشمه‌های آب‌معدنی سنگ‌رود این منطقه را درمانگاه چشمه‌های درمانی کرده است.