ایران و روسیه همپای رابطه راهبردی

در هندسه قدرت جهانی، مسکو و تهران سال‌هاست که مسائل مشترکی با یکدیگر دارند؛ چه از آن جهت که هر دو تحت بی‌سابقه‌ترین رژیم تحریم‌های غرب هستند و چه از آن حیث که در معرض تهدید مداوم اتحاد نظامی غرب در قالب ناتو و ایادی آن قرار دارند. چنین شرایطی از مدت‌ها پیش لزوم اجرای موافقت‌نامه راهبردی میان دو کشور را الزامی کرد و این امر حالا بعد از دو سال و اندی کار سنگین مطالعاتی و هماهنگی چندین و چندباره کارشناسی و سیاسی با سفر رئیس‌جمهور کشورمان در کرملین به ثمر نشسته است وامضای رئیس‌جمهور دوکشورکه دیروز برپای این موافقت‌نامه جامع نشست، خیزدیگری است درمسیر حرکت کشورهای غیرهمسو با غرب برای ساخت نظم نوین جهانی مبتنی بر نظام چندقطبی. دکتر مسعود پزشکیان، دیروز از تاجیکستان وارد مسکو شد تا کاری را که در دوران رئیس‌جمهور فقید، شهید رئیسی سرعت گرفته بود، تمام کند و در کرملین در کنار همتای روسی خود راه دو کشور را به سمت اوج همگرایی تاریخی خود باز کند. پزشکیان قبل از امضای موافقت‌نامه در کرملین در کنار ولادیمیر پوتین نشست و از «محکم‌ایستادن» ایران در مسیر روابط «حساس، حیاتی و راهبردی» ایران و روسیه خبر داد. مسعود پزشکیان با اشاره به عقیده مقام معظم رهبری مبنی بر لزوم مدیریت واداره منطقه توسط دولت‌های منطقه وعدم نیازبه دولت‌های بیگانه تاکید کرد:حتماارتباطات وهمکاری‌های دوکشورایران وروسیه،نقشه آنها رانقش‌برآب خواهدکرد. رئیس‌جمهور با یادآوری معاهده مشترک جامع راهبردی بین دو کشورگفت: با امضای این معاهده در تمامی زمینه‌های امنیتی، فرهنگی و تجاری می‌توانیم روابط فیمابین را تقویت کنیم . پزشکیان افزود: تمامی موانع برای اجرایی و عملیاتی شدن این معاهده را برطرف کرده‌ایم و مصمم هستیم همه آنها را اجرا کنیم. رئیس‌جمهور در ادامه با مطلوب توصیف‌کردن روند اجرای توافق دو کشور برای احداث نیروگاه هسته‌ای جدید ایران گفت: توافقات جدید در این رابطه نیز امضا شده و وارد فاز عملیاتی خواهد شد. ما سعی کرده‌ایم همه موانع موجود بر سر راه گسترش روابط را برطرف کنیم. ولادیمیر پوتین در آغاز دیدار با رئیس‌جمهور ضمن ابراز خوشحالی از دیدار پزشکیان در مسکو و با اشاره به اهمیت ویژه سفر وی به روسیه برای بررسی همکاری‌های دوجانبه و امضای معاهده مشترک جامع راهبردی خاطرنشان کرد:‌ زمان زیادی است که روی این معاهده کار کرده‌ایم و بسیار خرسند هستیم که این کار به پایان رسید. امضای این سند به ما فرصت خواهد داد که به همه ابعاد در روابط دوجانبه تنوع دهیم و مطمئن هستم که به گسترش همکاری‌های اقتصادی دو کشور کمک خواهد کرد.
   
رشد چشمگیر روابط اقتصادی
پوتین در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر این‌که رشد «قابل قبول» بیش از ۱۵درصدی را در مبادلات دوجانبه در ۱۰ماهه نخست سال۲۰۲۴میلادی شاهد هستیم به طرح‌های مشترک دو کشور اشاره کرد و ازطرح‌های توسعه نیروگاه‌ هسته‌ای، حوزه انرژی و افزایش مواصلات و زیرساخت حمل‌ونقل به‌عنوان جلوه‌هایی از این همکاری‌ها نام برد.وی باابرازخرسندی از توسعه همکاری‌های بشردوستانه میان روسیه و ایران، اظهارداشت: مبادلات گردشگری به میزان ۲۱درصد افزایش یافته است.پوتین افزود: از طریق وزارتخانه‌های فرهنگی هم منتظر رویدادهای خوبی هستیم که در ماه ژوئن سال‌جاری همکاری مشترکی انجام شود.
   
قدردانی پوتین  از مقام معظم رهبری
پزشکیان در بخشی از گفت‌و‌گوی خود با پوتین با ابلاغ سلام ویژه مقام معظم رهبری به رئیس‌جمهور روسیه، بر عمیق‌تر و محکم‌تر شدن روابط تهران و مسکو تاکید کرد که در مقابل رئیس‌جمهور روسیه در اظهارات خود گفت: آرزوی بهترین‌ها را برای مقام معظم رهبری ایران دارم. آنچه که در مناسبات ایران و روسیه در حال انجام است، با ملاحظات و کنترل ایشان صورت می‌گیرد.
   
ایستادگی ایران و روسیه  در برابر تحریم‌ها 
پس از این دیدار مراسم امضای معاهده مشترک جامع راهبردی ایران و روسیه در کاخ کرملین برگزار شد. پزشکیان در کنفرانس مطبوعاتی پس از این امضا گفت:‌ این سند که براساس منافع دو کشور تنظیم شده است می‌تواند مسیر همکاری‌های ایران و روسیه را همراه با افق روشن ترسیم کند. وی تأکیدکرد: هردوکشورمصمم به رفع موانع تعرفه‌های گمرکی، ‌بانکی، ضمانت‌های سرمایه‌گذاری، تسهیلات تردد تجار و موضوع روادید هستند. رئیس‌جمهور گفت:‌ در این سند بر افزایش سطح مبادلات با استفاده از ظرفیت‌ها و توانمندی‌ها در اتحادیه اقتصادی اوراسیا تأکید شد.

هراس آمریکا و اروپا از همکاری تهران و مسکو
درحالی که رسانه‌های معاند فارسی زبان وغربی می‌خواهند سطح این موافقت‌نامه را به حد یک پیمان دو‌جانبه برای خروج از تحریم یا جنگ اوکراین در آستانه ورود ترامپ به کاخ سفید بکاهند، اما ایران و روسیه خیلی پیش‌تر با نواختن یک سمفونی هماهنگ در برابر ناتو در سال‌های ناکارآمدی آن را به واشنگتن نشان داده‌اند.درهمین ارتباط دیمیتری پسکوف، دبیرمطبوعاتی رئیس‌جمهور روسیه روز گذشته قبل از امضای موافقت‌نامه گفت: گمانه‌زنی‌های متعدد درباره دلایل انتخاب تاریخ امضای توافق بزرگ مشارکت استراتژیک جامع بین روسیه و ایران، درست پیش از مراسم تحلیف ترامپ، فقط باعث خنده می‌شود. اجازه دهید نظریه‌پردازان توطئه، هر چقدر مایلند به این کارادامه دهند.وی ادامه:معاهده مشترک جامع فدراسیون روسیه وجمهوری اسلامی ایران،‌ خواسته‌های مردم این دو کشور دوست و همسایه را محقق می‌کند و روابط دو کشور را به سطح مشارکت راهبردی ارتقا می‌دهد.
در طرف ایرانی عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران در شبکه اجتماعی ایکس تاکید کرد که موافقت‌نامه راهبردی کشور نقطه عطف کلیدی برای تقویت روابط دوجانبه است و فقط یک توافق سیاسی نیست،بلکه نقشه راه آینده است.فروکاستن عامدانه موافقت‌نامه فعلی به یک‌واکنش ساده از سوی روسیه و ایران به آمدن ترامپ، ناشی از نگرانی فزاینده غرب از شکل‌گیری یک الگوی کلان در سطح جهانی است که تضعیف نظام تک‌قطبی به رهبری آمریکا را به نظاره نشسته است. همکاری روسیه و تهران تا همین جا هم علاوه برابعاد دوجانبه،ظهورعملی بودن ساخت الگوی جایگزین وبه قول عراقچی یک نقشه راه برای کشورهایی است که مدت‌هاست به هژمونی غرب و مشخصا اروپا و آمریکای شمالی نگاهی انتقادی دارند. ازاین نظربه‌خصوص درپیوند باچین ودر قالب کشورهایی که در چارچوب بریکس گرد آمده، همکاری روسیه و ایران می‌تواند رویه‌سازی برای همکاری‌هایی باشد که طیف بسیار متنوعی از کشورها از آمریکای لاتین، آفریقا و اروپای شرقی و آسیا را تشویق به همکاری‌های این‌چنینی و فارغ از نظارت غرب می‌کند.
در همین زمینه آنیتا هیپر، سخنگوی کمیسیون اروپا در واکنش به معاهده جامع راهبردی میان ایران و روسیه ضمن تکرار ادعاهای بی‌اساس درباره همکاری نظامی دو کشور در جنگ اوکراین، همکاری دو کشور ارسال «پیام بسیار روشن» روسیه به عدم علاقه آنها به صلح خواند و گفت:«این اقدام نشان می‌دهد که روسیه به‌شدت به‌دنبال کمک برای تجاوز غیرقانونی خود (به اوکراین) است. این موضوع ضعف واقعی روسیه را در این زمینه آشکارتر می‌کند.» 
خبرگزاری فرانسه روز گذشته لحظاتی پیش از امضای موافقت‌نامه نوشت: روسیه و ایران در آستانه امضای معاهده جدیدی در روز جمعه برای تقویت روابط نظامی و اقتصادی خود هستند، پیمانی بین دو کشور از تحریم‌شده‌ترین کشورهای جهان که احتمالا غرب را نگران می‌کند.

نگاهی به متن معاهده ایران و روسیه
طرف‌های متعاهددرجهت تعمیق وگسترش روابط درتمامی زمینه‌های مورد علاقه متقابل، تقویت همکاری‌هادرزمینه امنیتی و دفاعی، هماهنگی نزدیک فعالیت‌ها در سطوح منطقه‌ای و جهانی که هم‌راستا با مشارکت جامع، بلندمدت و راهبردی باشد، خواهند کوشید.

ایران و روسیه روابط خود را بر پایه اصول برابری حاکمیتی، تمامیت‌ارضی، استقلال، عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر، احترام به حاکمیت، همکاری و اعتماد متقابل تحکیم خواهند بخشید.

در صورتی‌که هر یک از طرف‌های متعاهد در معرض تجاوز قرار گیرد، طرف متعاهد دیگر هیچ کمک نظامی یا کمک دیگر را به متجاوز، که به تداوم تجاوز کمک کند، ارائه نخواهد کرد و به حصول اطمینان از این‌که اختلافات به‌وجود آمده براساس منشور ملل متحد و همچنین سایر قواعد قابل اعمال حقوق بین‌الملل حل‌وفصل شود، کمک خواهد کرد.

طرف‌های متعاهد اجازه استفاده از قلمرو خود را برای حمایت ازتحرکات جدایی‌طلبانه وسایر اقداماتی که ثبات وتمامیت‌ارضی طرف متعاهد دیگر را تهدید می‌کند و همچنین در راستای حمایت از اقدامات خصمانه علیه یکدیگر، نخواهند داد.

به‌منظور تقویت امنیت ملی و مقابله با تهدیدات مشترک، نهادهای اطلاعاتی و امنیتی طرف‌های متعاهد به تبادل اطلاعات و تجربیات و ارتقای سطح همکاری‌های خود خواهند پرداخت.