این برنامه که از سال ۱۳۷۳ به صورت مستمر روی آنتن شبکه یک سیما می‌رود، مدتی با تغییر درگروه تهیه‌کنندگی و سردبیری همراه شده و حال‌وهوای جدیدی به خود گرفته است. ساسان گلستانه، تهیه‌کننده و محمدحسن روحانی، سردبیری این برنامه را برعهده دارد. این‌که می‌گوییم تغییر نه صرفا، به خاطر عوض شدن دکور ودست‌اندرکاران است، بلکه فضایی بنیادی‌تری در محتوای برنامه را هم شامل می‌شود. سیما خانواده حالا، با حفظ خط اصلی که دراین۳۰ سال پیگیری کرده اما با نگاهی نو به مسائل خانواده می‌پردازد. درباره همین تغییرات با راهبر محتوایی یا همان سردبیر برنامه گپ زدیم. او پیش از این تجربه سردبیری برنامه «بیا وسط» در شبکه دو سیما و همچنین «عاشقانه‌های تهران من» از شبکه رادیویی تهران را داشته است.
در آغاز
اگر از بینندگان سیمای خانواده باشید، شاهد هستید که اخیرا این برنامه با تغییرات زیادی همراه بوده است. محمدحسن روحانی، سردبیر سیمای خانواده ضمن تشریح چگونگی آغاز همکاری‌اش با این برنامه، درگفت‌‌وگو با جام‌جم درباره نگاهش به این تغییرات در ادامه مسیر چنین می‌گوید: از یک‌سال گذشته جلسات مشترکی درحوزه ازدواج و خانواده با آقای فراهانی، مدیرگروه اجتماعی شبکه یک داشتیم و ایشان بارها این پیشنهاد را به من داده بودند؛ ولی چون سردبیر برنامه «بیا وسط» شبکه دو بودم، امکان پذیرفتنش را نداشتم. پس از تغییراتی که از حدود سه ماه پیش در عوامل برنامه رخ داد، به من پیشنهاد شد تا سردبیری برنامه سیمای خانواده را برعهده بگیرم و آقای گلستانه هم به عنوان تهیه‌کننده به ما پیوست.
هر روز یک موضوع مشخص
یکی از تغییرات برنامه، تعیین موضوع برای هر روز هفته است که انسجام بیشتری به محتوا بخشیده. روحانی در مورد اولویت‌بندی موضوعات در این برنامه بیان می‌کند: امسال سی‌امین سال تولد برنامه سیمای خانواده است. دیدیم که در این سال‌ها برنامه کمی از جایگاه نوستالژی و موفقی که درسال‌های قبل‌تر داشته، فاصله گرفته و عمده‌ترین دلیلش هم نداشتن یک موضوع خاص و شاخه‌ای عمل کردن است. مثلا به آشپزی، خیاطی، موسیقی و...پرداخته می‌شد، موضوعاتی با تنوع بالا اما دربسیاری اوقات بی‌ربط به همدیگر و چه‌بسا غیراولویت. پس در گام نخست موضوع برنامه سیمای خانواده را مشخص کردیم. در طول این سه ماه موضوع شنبه تا دوشنبه ازدواج، سه‌شنبه‌ها همسرداری و چهارشنبه‌ها فرزندآوری است. پنجشنبه‌ها برنامه ویژه‌ای با عنوان پرونده «نیم‌روز» داریم که میزگردی با موضوعات مختلف است. مثلا یک‌بار مجردها می‌آیند و با یکدیگر بحث و گفت‌وگو می‌کنند؛ یک‌بار مسئولان می‌آیند و در حوزه واسطه‌گری، ازدواج دانشجویی، حیات جنین و سقط جنین، ازدواج مسجد بنیان و... به مباحثه می‌پردازند.
مهمانانی با سلایق مختلف
وی درباره این قسمت از برنامه می‌افزاید: یک دورهمی گفت‌وگومحور است که مهمانانی با سلایق مختلف دارد. همان‌طور که اشاره شد درباره موضوعات گوناگون مثل مهریه، جایگاه پدر و نقشش در خانواده ایرانی و...با هم بحث می‌کنند.این گفت‌وگوها به صورت مناظره با درونمایه مطالبه‌گری است؛ نظیر مطالبه خوابگاه متاهلی از وزارت علوم، نهاد رهبری و وزارت مسکن یا مطالبه وام ازدواج.روحانی ادامه می‌دهد: در گذشته این‌طور باب بود که در برنامه، مشاوری می‌نشست و مجری از او سؤال می‌پرسید و وی جواب می‌داد؛ ما این را حذف کردیم. روزانه تقریبا ۱۰ توییت خوانده می‌شود و مشاور کامنت می‌گذارد و نسبت به این توییت‌ها نکاتی را بیان می‌کند. دلیل این است که ابتدا مطمئن شویم محتوا به‌روز بوده و تکراری نیست و در نهایت نیز به نیازهای مخاطب پاسخ می‌دهد. علاوه بر این، بخشی به نام رویدادها داریم که اخبار مربوط به ازدواج را به‌طور روزانه ارائه می‌دهیم. همچنین اخبار کشورهای مختلف در زمینه ازدواج و خانواده را نیز مطرح می‌کنیم تا بتوانیم در این زمینه کنشگری بیشتری داشته باشیم.
مشق شب برای مجری
سردبیر برنامه، روزهای پنجشنبه مسئول میز پرونده نیم‌روز است و در این بخش با مهمانان گفت‌وگو می‌کند. وی درباره دیگر مجریان برنامه توضیح می‌دهد: با این تغییرات، طبعا کار برای مجری‌ها قدری سخت شده بود؛ چون روال این بود که می‌نشستند، سؤالاتی می‌پرسیدند و منتظر بودند مشاور جواب دهد اما الان انگار مشق شب دارند. باید توییت‌ها را از قبل بخوانند تا بتوانند مسلط اجرا کند. همچنین خبرها را درباره حوزه مورد بحث مرور کنند و نسبت به موضوع ازدواج که یک دغدغه خیلی مهم و پرمسأله است اطلاعات داشته باشند. خانم‌ها رضاپور و ایزدی خیلی خوب توانستند خود را با این روند وفق دهند و همکاری با آنان ادامه پیدا کرد. وی درخصوص بخش دیگری از برنامه می‌گوید: نمایش زنده یکی از آیتم‌های برنامه است. روزهای پنجشنبه یک خانم و یک آقای بازیگر می‌آیند و نمایش زنده اجرا می‌کنند. هر روز یک بخش نمایش داریم که شنبه تا چهارشنبه به صورت ضبط شده است و پنجشنبه‌ها به صورت زنده. شخصیت‌های این نمایش، یک زوج هستند که هر روز با یک مسأله در شروع زندگی دست و پنجه نرم می‌کنند؛ مثل مهریه، جهیزیه، اقناع والدین برای ازدواج، ازدواج دانشجویی و... با این آیتم خواستیم به گذشته طلایی برنامه سیمای خانواده برگردیم؛ زمانی که بعد از این برنامه، سریال خانوادگی پخش می‌شد.
از «بیا وسط» تا «سیمای خانواده»
محور برنامه «بیا وسط» که روحانی سردبیری آن را برعهده داشت، ازدواج بود و با حضور او در برنامه سیمای خانواده، این مسأله همچنان به صورت پررنگ پیگیری می‌شود. از روحانی می‌پرسیم چرا به این موضوع به‌عنوان دغدغه روز نگاه می‌کند و آن را اولویت می‌داند؟ وی بیان می‌کند: ازدواج یکی ازمؤلفه‌های جمعیت است و رهبرمعظم‌انقلاب بر آن تاکید بسیار دارد. تجربه نشان داده ریشه خیلی از انحرافات و ناهنجاری‌های اجتماعی، ازدواج نکردن است. کسی که دغدغه خانواده، همسر و بچه دارد مرتکب بسیاری از جرم‌ها یا اتلاف وقت نمی‌شود. از طرف دیگر ۱۲میلیون جوان مجرد داریم که دوست دارند ازدواج کنند اما موانعی دارند که باید برطرف شود.
ورود سیمای خانواده به دنیای واسطه‌گری
وی در ادامه بحث قبلی، درباره یکی دیگر از موانع ازدواج جوانان که در برنامه سیمای خانواده به آن پرداخته می‌شود، توضیح می‌دهد: مسأله نبود واسطه هم یکی از موانع ازدواج است. بسیاری از جوانان سومین مانع ازدواج را پیدا نکردن مورد مناسب یا نبود واسطه معرفی می‌کنند. واسطه‌گری دنیای پیچیده‌ای دارد. یک بخش سامانه‌هایی مثل همدم، آدم و حوا، همرسان (متعلق به نهاد رهبری) و هدی (متعلق به دانشگاه شهیدبهشتی و ویژه ازدواج دانشجویان) است.اگردرخصوص واسطه‌گری فقط روی سامانه‌ها تمرکزکنیم، اشتباه کردیم. خیلی‌ها، مخصوصا دختران حاضر نیستند به سامانه رجوع کنند. بسیاری هم خودشان مورد مناسب پیدا کردند اما موانع دیگری در حوزه واسطه‌گری باعث شده که ازدواج نکنند.پس قرار نیست کلیدسامانه‌های واسطه‌گری، هر دری را باز کند. موسسات ازدواج و واسطه‌گری هم در جامعه داریم که گاهی آدم‌ها بیشتر به آنها اعتماد می‌کنند، چون هراس ندارند اطلاعات‌شان در بستر فضای مجازی یا موتورهای جست‌وجویی باشد که شاید روزی حک شود. ما درباره موسسات و سامانه‌هایی صحبت می‌کنیم که مجوز وزارت ورزش و جوانان یا سازمان تبلیغات را داشته باشند.
متاهل‌ها واسطه شوند
سردبیر برنامه سیمای خانواده درباره لزوم پا پیش گذاشتن واسطه‌ها می‌افزاید: ۱۲میلیون مجرد داریم که از میان آنها باید دست‌‌کم شش میلیون ازدواج صورت گیرد. اگر هرکدام از متاهل‌ها واسطه کسانی‌که می‌شناسند شوند این مسأله حل می‌شود. همچنین بحث مهمی که باید به آن پرداخته شود ازدواج دانشجویی است. این نوع ازدواج، نسبت به بقیه ازدواج‌ها بیش از ۹۴ درصد پایدارتر است؛ چون تقریبا همه دانشجوها، هدف‌های‌شان یکی است و توقعات‌شان کم. کسی‌که دانشجو نباشد و به خواستگاری برود، از او مهریه زیاد و کار ثابت با درآمد بالا می‌خواهند اما دانشجویی که به خواستگاری می‌رود، توقعات از او پایین‌تر است. متقابلا توقع از دختر دانشجو نیز کمتر است.
همچنین دردانشگاه مشاوره رایگان وجوددارد.ازطرف دیگرطبق قانون،دانشگاه موظف است خوابگاه متاهلی بدهدامابسیاری از دانشگاه‌ها خوابگاه متاهلی نمی‌دهند ویکی دیگر از دلایل عدم ازدواج دانشجویان همین است. من ۱۰سال است که روحانی دانشگاه شهید بهشتی هستم و دانشجویان ۴۰ ساله و مجردی را می‌شناسم که ساکن خوابگاه هستند؛ می‌گویند اگر ازدواج کنیم دانشگاه دیگر به ما خوابگاه نمی‌دهد.الان با هزینه کم در خوابگاه زندگی می‌کنیم، در صورت ازدواج هزینه‌مان خیلی بالا می‌رود. اینها نشان می‌دهد که باید سیاست‌ها را تغییر بدهند و کسی که ازدواج می‌کند در شغل و خوابگاه مقدم باشد تا دانشجویان انگیزه پیدا کنند و یکی از مشوق‌های‌شان برای ازدواج این باشد که راحت بتوانند خوابگاه متاهلی بگیرند. بهبود این مسأله کند بود و کندتر هم شده است.
از دغدغه فرزندان تا آموزش درک متقابل
به نظر می‌رسد فضای برنامه سیمای خانواده به ویژه در پرونده نیم‌روزی و موضوعاتی که در آن مطرح می‌شود، کارشناسی‌تر شده است و به همین خاطر نسل جدیدی را که بیش از گذشته تحصیلات عالیه دارند و با مسائل روز دست و پنجه نرم می‌کنند، مخاطب قرار می‌دهد. از روحانی می‌پرسیم نگران نیستید قدری از حال‌وهوایی که مخاطبان قدیمی از سیمای خانواده می‌شناختند، فاصله بگیرید؟ وی به افزایش بازدید کلیپ‌های برنامه در فضای مجازی اشاره می‌کند و می‌گوید: این‌که برنامه به سمت مخاطبان امروز رفته، نکته درستی است و نشانه‌اش هم این‌که کلیپ‌هایی از بخش‌های سیمای خانواده در فضای مجازی بازنشر می‌شود و به صورت میلیونی بازدید دارد. این روند نشان می‌دهد حرف‌ها، حرفهای جوانگرایانه و دغدغه و نیاز جوانان است.وی ادامه می‌دهد: البته این‌طور نیست که به بحث خانم‌های خانه‌دار نپردازیم. اغلب خانم‌های خانه‌دار، فرزند دارند و به‌عنوان مادر نمی‌دانند، می‌توانند چه نقشی در ازدواج بچه‌های‌شان ایفا کنند. پس این مسأله‌ای است که برایشان جذابیت دارد، این را می‌توان از پیامک‌هایی که به برنامه ارسال می‌شود فهمید. ضمنا برنامه درباره همسرداری هم هست و در این بخش هنر حل مسأله، فن قدردانی، درک متقابل و همدلی آموزش داده می‌شود. برای نسل امروز یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها این است که بتوانند ارتباط خوبی با همسر و فرزندان‌شان برقرار کنند.
خاطرات کودکی با دکتر فردوسی
روحانی می‌افزاید: در ویژه‌برنامه یلدا خطبه عقد یک زوج دانشگاه شریف را خواندیم. یکی از اتفاقات خیلی خوب که در برنامه افتاده، حضور دکتر فردوسی است. از کودکی به خاطر دارم ایشان به برنامه سیمای خانواده می‌آمدند و صحبت می‌کردند. در برنامه روز مبعث بنده به‌عنوان نماینده سیمای خانواده به خانم فردوسی برای پاسداشت زحمات چندین ساله‌ای که در تلویزیون، به‌ویژه در شبکه یک و به‌خصوص سیمای خانواده کشیدند، هدیه دادم. وقتی همکاری‌ام را با این برنامه آغاز کردم، سعی کردم در کنار چهره‌های شناخته شده، مشاوران جوان با تحصیلات عالیه که در فضای مجازی حضور دارند و جوانان را می‌فهمند بیاوریم؛ مثل خانم دکتر سمانه رضایی، خانم نسیم یزدانی و خانم نرگس نظرپور.
سردبیری یک برنامه پرخاطره
روحانی یک جوان دهه هفتادی است و حتما مثل بسیاری از هم‌نسلان ما از کودکی با برنامه سیمای خانواده خاطره دارد. سن او فقط کمی بیشتر از سن برنامه است و همین نکته جالب باعث می‌شود از او بپرسیم هیچ‌وقت فکر می‌کرده روزی موضوعات این برنامه را سردبیری کند؟ همیشه دغدغه‌هایی مربوط به حوزه خانواده داشته یا اتفاقی در این مسیر قدم گذاشته است؟ سردبیر سیمای خانواده بیان می‌کند: وقتی کوچک بودم و آقای شجاعی‌مهر و خانم قهرمانی را در قاب سیمای خانواده می‌دیدم، تصور نمی‌کردم یک روز بخواهم برای این برنامه خط‌‌‌مشی مشخص کنم. مسیر حرفهای و همچنین دغدغهای که درخصوص امر تشکیل خانواده و حفظ آن در جامعه دارم، من را به اینجا رساند. ما می‌خواهیم اصلی‌ترین کارکردمان رساندن صدای جوانان و مجردهایی باشد که تمایل به ازدواج دارند. طبق آماری که به دست مدیر شبکه رسیده، سیمای خانواده توانسته در همین مدت کوتاه ۷درصد رشد بیننده داشته باشد.
