جامعه‌شناسان در گفتوگو با چاردیواری می‌گویند
خانه‌تکانی؛ یک همدلی جذاب خانوادگی
نوروز، عید باستانی ایرانیان است که از جایگاه ویژه‌ای بین مردم برخوردار است. هر ساله ایرانی‌ها با انجام یک‌سری آیین‌ها به استقبال نوروز می‌روند. این عید علاوه بر ایران، در کشورهای مختلفی از جمله تاجیکستان، افغانستان و جمهوری آذربایجان پاس داشته می‌شود و مردم به آیین‌های مختلف آن همچون خانه‌تکانی پایبند هستند.
خانه‌تکانی از سنت‌های دیرین ایرانیان است که قدمت آن به سال‌های دور می‌رسد و آداب خاص خود را دارد. نمی‌توان به‌طور دقیق گفت که رسم خانه‌تکانی از کجا و چگونه شکل گرفته، اما آیینی اصیل و ریشه‌دار است که نسل به نسل در میان ایرانیان رواج داشته و هنوز هم خانواده‌ها، حتی مادران جوان و دختران امروزی به آن پایبندند و هر کجای دنیا که ساکن باشند قبل از عید نوروز دست به کار می‌شوند و با، غبار را از خانه و زندگی‌شان دور کرده و خود را برای جشن تولد بهار آماده می‌کنند.
شاید خانه‌تکانی مسأله‌ای ساده به نظر برسد اما این رسم دیرینه و میراث اجدادی ما ایرانیان، مشقت‌های خاص خود را دارد که انجام آن با همکاری اعضای خانواده لذت‌بخش بوده و زمینه‌ساز گذران اوقات خوشی در کنار عزیزان‌مان است؛ همچنین همکاری اعضای خانواده در خانه‌تکانی موجب گرم‌شدن کانون خانواده می‌شود. بی‌شک با آمدن فصل بهار و تغییرات آب‌و‌هوا، نیاز است که تغییراتی در زندگی افراد نیز به‌وجود آید و خانه‌تکانی راه خوبی آن است که در بهبود خلق‌و‌خو و بهداشت روانی افراد تأثیر بسزایی خواهد داشت و می‌تواند موجی از شادی و نشاط را بین افراد ایجاد کند.رسم است که قبل از عید نوروز و از اواخر بهمن تا ۲۹ اسفند، ایرانیان علاوه بر انجام مقدماتی همچون برپایی جشن چهارشنبه‌سوری، خرید لباس نو، فراهم‌کردن هدیه و عیدی برای کودکان و خانواده، برنامه‌ریزی برای سفر و... آیین خانه‌تکانی را به‌جا می‌آورند و طی آن تمام خانه و وسایل زندگی‌شان را در آستانه نوروز گردگیری، شست‌وشو، مرتب و تمیز می‌کنند.خانه‌تکانی عید نوروز سنتی دیرینه است که شور و هیجان سال نو را دوچندان می‌کند اما انجام آن به انرژی زیاد و همچنین برنامه‌ریزی دقیق نیاز دارد و بهتر است به‌جای این‌که در روزهای پایانی سال با عجله و استرس به آن بپردازیم، از همین حالا که یک ماهی تا عید نوروز زمان داریم، دست به کار شویم و با خانه‌ای تمیز و مرتب به استقبال بهار برویم و تغییری مثبت در زندگی‌مان ایجاد کنیم.انجام خانه‌تکانی مراحل متفاوتی دارد و بهتر است در اولین گام برنامه‌ریزی کنید تا کارهای نظافت خانه به شکل مرتب و منظم انجام گیرد. بعد از آن باید لیست وسایل مورد نیاز برای تمیزکاری (همچون دستمال، شیشه‌پاک‌کن، مواد شوینده، ، جاروبرقی و...) را تهیه و گردگیری و غبارروبی را به ترتیب اولویت‌بندی انجام دهید. تمیز کردن را از کجا شروع کنیم؟ این سؤالی است که برای همه پیش می‌آید اما بهتر است از آشپزخانه، بعد اتاق‌خواب‌ها، حمام و سرویس‌بهداشتی، سالن پذیرایی شروع و در آخر تراس یا بالکن و حیاط خانه را نظافت کنید.
نکته‌ای که در این زمینه باید به آن دقت شود این است که تا جای ممکن از شوینده‌های طبیعی به‌جای شوینده‌های شیمیایی مضر و خطرناک استفاده کنید. به‌طور مثال از آمونیاک به‌عنوان شیشه پاک‌کن طبیعی، لیمو به‌عنوان جرم‌گیر طبیعی، جوش‌شیرین به‌عنوان مایع ظرفشویی طبیعی و از سرکه سفید یا نمک به‌عنوان لکه‌بر طبیعی استفاده شود.
همچنین،بهتر است خانه‌تکانی را با انجام کارهای سبک مثل گردگیری و برداشتن وسایل اضافی انجام دهید و جابه‌جایی وسایل سنگین و شست‌وشو را در مراحل بعدی انجام دهید. البته خانه‌تکانی را نمی‌توان یکروزه انجام داد و لازم است حداقل یک‌هفته زمان برای آن در نظر گرفته شود تا به بدن فشاری وارد نشود و تمیزکاری و نظافت با صبر و حوصله و دقت بیشتری صورت گیرد. البته، باید این‌کار را با همکاری اعضای خانواده یا یکی از دوستان و آشنایان انجام داد.
اما نکاتی که باید هنگام انجام خانه‌تکانی رعایت شود به این شرح است: کفش مناسب بپوشید تا علاوه بر احساس راحتی از لیز‌خوردن جلوگیری کنید.
مراقب راه رفتن روی سطوح خیس باشید، از پوشیدن لباس‌های بلند یا تنگ پرهیز کرده و در بالارفتن از پلکان و کار در ارتفاع دقت لازم را داشته باشید. از چهارپایه یا سه‌پایه به‌جای نردبان استفاده کرده و از قرار دادن لوازم منزل در مسیرهای رفت‌وآمد اجتناب کنید، در فواصل تمیزکاری مرتب استراحت کنید و کمر را زیاد خم نکنید و به زانوها و مفاصل فشار زیادی وارد نکنید.
از پاک‌کننده‌های کم‌خطر مثل صابون، مایع ظرفشویی و پودردستی یا شوینده‌های طبیعی استفاده کرده و تا جای ممکن از وایتکس و جرم‌گیر با بوی تند و خطرناک پرهیز کنید. اتصال وسایل‌برقی مثل تلویزیون، یخچال، ماشین لباسشویی، ماشین ظرفشویی و... هنگام تمیزکاری از برق بکشید و سیم آن را از کنار دیوار رد کنید. در تمیزکردن اجاق‌گاز و سایر وسایل گازسوز، دقت کنید لوله‌های گاز صدمه ندیده باشد.زمان تمیزکردن منزل هواکش را روشن یا پنجره‌ها را باز بگذارید تا تهویه مناسب صورت گیرد و هوا آلوده نشود. کارهای سنگین مثل جابه‌جایی مبلمان، کمدها و یخچال را به تنهایی انجام ندهید. همچنین، در حین کار و برای جلوگیری از ضعف بدنی و افت فشار از میان‌وعده‌های سالم، میوه‌های انرژی‌زا و مایعات مقوی و کافی استفاده کنید.
اگر هنگام کار دچار سرگیجه یا افت فشارخون شدید حتما استراحت کرده و تا بهبود وضعیت سلامتی از کار کردن خودداری کنید. استفاده از دستکش مناسب، ماسک و پیش‌بند را فراموش نکنید و بهتر است هنگام خانه‌تکانی، کودکان در منزل حضور نداشته باشند.
اگر خانه‌تکانی با رعایت نکات ایمنی و بهداشتی همراه باشد مشکلی برای سلامتی ایجاد نمی‌کند. گردن‌درد، درد دست و پا، کمر درد، مسمومیت، تنگی نفس، حساسیت پوستی از عوارض رایج خانه‌تکانی نادرست و ناایمن هستند و با رعایت اصول ساده‌ای که مطرح شد، می‌توان تا جای ممکن از احتمال بروز آنها جلوگیری کرد و با حال خوب به استقبال نوروز رفت.
بهتر است در این ایام همنوعان خود را فراموش نکنیم. هنگام خانه‌تکانی، وسایل و لباس‌های قابل استفاده‌ای که دیگر به آنها نیاز نداریم را به افراد نیازمند اهدا کنیم. بیاموزیم که در این عید، کمک به هموطنان‌مان اهمیت دارد. خانه‌تکانی به‌عنوان سنتی قدیمی، بخشی از هویت فرهنگی ما ایرانیان است که نسل به نسل منتقل شده و هنوز هم سعی در حفظ و انتقال آن به نسل‌های بعدی داریم.
داشتن خانه تمیز و مرتب حس تازگی و انگیزه برای شروع سال نو را بیشتر می‌کند اما نباید از یاد ببریم که این سنت دیرینه فقط محدود به تکاندن غبار از خانه و زندگی ما نیست، بلکه یادآور زدودن غبار از دل‌ها نیز بوده و ما باید غم، ناراحتی، کینه، نفرت و دشمنی را هم از دل خود دور کنیم و برای آرامش روح و روان‌مان از آن غافل نشویم.
نظریه کارشناس
دل‌های‌مان نیاز به خانه‌تکانی دارد
لیلی غفاریان، کارشناس مسائل اجتماعی درباره سنت خانه‌تکانی معتقد است: خانه‌تکانی رسم کهن ایرانیان است و چه خوب می‌شود اگر انسان‌ها از آن درس می‌گرفتند و به تمیزکاری و شست‌وشوی خانه و کاشانه‌شان محدودش نمی‌کردند. نو شدن فصل‌ها و گذشتن از زمستان سرد و رسیدن به بهار طبیعت، آموزه‌های بسیاری برای ما دارد که نباید از آن غفلت کنیم. خانه‌تکانی کار پسندیده‌ای است، چه خوب می‌شود که در این روزهای پایانی سال کمی با خود فکر کنیم و به آنچه در این سال انجام دادیم بیندیشیم و اگر کینه و کدورتی از کسی در دل داریم، آن خطا را از قلب‌مان پاک کرده و با دوستان، نزدیکان، آشنایان و همه اطرافیان‌مان مهربان‌تر از قبل رفتار کنیم. وی ادامه می‌دهد: البته که قبل از همه اینها باید با خودمان مهربان باشیم، خودمان را بیشتر دوست بداریم و آنچه که هستیم را بپذیریم. متأسفانه این‌روزها خلق‌وخوی بسیاری از آدم‌ها تغییر کرده و به سمت خودخواهی و خودبرتربینی متمایل شده‌اند و چه‌بسا که این تصورات واهی فقط ما را به ناکجا می‌کشاند وجز گوشه‌گیری، افسردگی و دل‌مردگی چیزی برای‌مان به ارمغان نمی‌آورد. این کارشناس مسائل اجتماعی می‌گوید: خانه‌تکانی رسم کهن ایرانیان است و باید آن را پاسداشت. در کنار این سنت، باید در نظر داشته باشیم که در آستانه ورود به سال و ماه نو، دل ما بیش از هرچیزی به خانه‌تکانی و غبارروبی نیاز دارد و غفلت از آن باعث انتقال حال ناخوش‌مان به سال بعد و سال‌های بعد از آن می‌شود. بنابراین با کنار گذاشتن قهر، دشمنی، کینه، حسد و کدورت می توانیم با حال خوب و انرژی زیاد به استقبال نوروز برویم. وی با اشاره به اثرات خانه‌تکانی در زندگی افراد، اضافه می‌کند: سنت خانه‌تکانی فقط ریشه در فرهنگ و مذهب ما ایرانیان ندارد، از نظر روان‌شناسی نیز اثرات مثبتی روی سلامت روح و روان انسان دارد و حتی در فنگ‌شویی این باور وجود دارد که گردوغبار و انباشت وسایل غیرضروری موجب رکود انرژی در خانه می‌شود و چه‌بسا که این مسأله به روحیات ما نیز بستگی دارد. اگر می‌گوییم که باید غبارروبی دل نیز در این ایام انجام گیرد از این جهت است که فرد در آستانه عید باستانی باآرامش و انگیزه مضاعفی سال جدید را شروع کند. غفاریان با بیان این‌که خانه‌تکانی بخشی جداناپذیر از استقبال از نوروز است، بیان می‌کند: این سنت کهن، بخشی از هویت فرهنگی ایرانیان را شکل می‌دهد و پیوند عمیقی با تاریخ و آداب و رسوم ما داشته و یکی از مهم‌ترین رسومی است که در استقبال از نوروز برای ما باقی‌مانده و باید سعی در تداوم و حفظ آن داشته باشیم. همان‌طور که طبیعت در فصل بهار چهره‌ای نو، شاداب و جذاب از خود به انسان‌ها نشان می‌دهد، ما نیز با خانه‌تکانی خانه و دل و بجا آوردن این رسم به پیشواز نوروز می‌رویم و خوبی، خوشی، زیبایی را به زندگی‌مان وارد می‌کنیم و با انجام صله‌رحم و دیدوبازدیدهایی که در نوروز داریم، از نظر روحی و روانی تحولی اساسی در زندگی‌مان ایجاد کرده و قطعا تأثیر شگرف آن را در زندگی خود شاهد خواهیم بود.
وی ادامه می‌دهد: به‌دلیل سبک زندگی امروزی متأسفانه انسان‌ها از هم دور شده‌اند وهمین دوری باعث کم‌شدن مهر و محبت بین افراد شده است.در گذشته، افراد به‌طور مداوم با یکدیگر رفت‌وآمد داشتند و همسایه‌ها از حال یکدیگر باخبر بودند. در طول روز، جویای احوال هم می‌شدند و این صمیمیت باعث می‌شد که دل‌های‌شان به هم نزدیک‌تر شود؛ از غم دیگری ناراحت و از شادی او خوشحال بودند. اما اکنون ممکن است حتی هفتهای یک‌بار هم نتوانیم همسایه‌مان را ببینیم و شاید اغلب آنها را نشناسیم. در حالی که گذشتگان ما به‌طور مستمر در اجتماع محله حضور داشتند و در مواقع لازم به یاری همسایگان می‌شتافتند، امروز خود را در چاردیواری خانه حبس کرده‌ایم و از حال یکدیگر بی‌خبر هستیم. لازم است که به خودمان بیاییم و تغییری در سبک و شیوه زندگی ایجاد کنیم و قطعا عید نوروز فرصت خوبی برای انجام این‌کار است.
نظریه کارشناس
خانه‌تکانی، استرس را کاهش می‌دهد
ثریا حصاری، کارشناس مسائل اجتماعی نیز در مورد آیین باستانی خانه‌تکانی می‌گوید: بانزدیک‌شدن به عید نوروز، زمان خانه‌تکانی هم فرا می‌رسد و این روزها اکثر خانواده‌ها خانه‌تکانی را آغاز کردند یا در تدارک شروع آن هستند. تمیزکردن خانه و دور انداختن وسایل کهنه و بدون استفاده هم احساس بهتری به افراد می‌دهد و هم فضای خالی خانه را بیشتر می‌کند و با انجام آن به‌دلیل مرتب‌شدن محیط زندگی، افراد به آرامش می‌رسند و از شر به‌هم‌ریختگی خانه و زندگی‌شان راحت می‌شوند.
این کارشناس مسائل اجتماعی با بیان این‌که خانه‌تکانی در کاهش استرس و تنش‌های محیطی مؤثر است، یادآور می‌شود: در گذشته، خانه‌تکانی متفاوت‌تر از شکل امروزی بود و زمان بیشتری صرف آن می‌شد. به‌عنوان مثال در برخی روستاها در و دیوار خانه‌ها را با دوغاب سفید می‌کردند تا غبار و پلیدی‌ها را کامل از بین ببرند و همه‌جا نو شود، فرش‌ها را خاک‌گیری می‌کردند و بعد شست‌وشو می‌دادند، ظروف و کوزه‌های سفالی کهنه را می‌شکستند، لحاف، تشک، ملحفه‌ها را در آفتاب پهن می‌کردند و... اینها تنها بخشی از رسوم خانه‌تکانی گذشته‌گان ما بوده و این رسم قدیمی بیش از هر چیز نشان‌دهنده اتحاد بین افراد و روحیه کار دسته‌جمعی آنان بوده که با همکاری یکدیگر قبل از عید نوروز صورت می‌گرفت. حصاری می گوید: این درحالی است که این روزها، متأسفانه خانه‌تکانی با افراط همراه شده و برخی در این روزها دنبال تجمل‌گرایی و فخرفروشی هستند و اسباب و وسایل خانه‌های‌شان را حتی اگر تقریبا نو و قابل استفاده باشد، دورمی‌اندازند وجای آن رابه وسایل جدیدترمی‌دهند بدون این‌که آنهارا به افرادکم بضاعت اهدا کنند. درصورتی که اگر این سنت را درست بجا آوریم در این مقطع زمانی که مردم در شرایط اقتصادی دشواری قرار دارند باید به‌جای این نوع تفریط، به سمت کمال حرکت کنیم و دست نیازمندان را بگیریم و تا جای ممکن به آنها کمک کنیم تا در شب سال نو شرمنده فرزندان‌شان نباشند.
وی بیان می‌کند:خانه‌تکانی در اصل پیش‌درآمدی است بر خانه‌تکانی دل.برای پیشواز نوروز و سال نو رفتن،دنیای اطراف ما باید تمیز باشد و پلیدی و افسردگی و پژمردگی را کنار بگذاریم و زیبایی و مهر وعشق راجایگزین آن کنیم واین خواسته درصورتی محقق می‌شود که بخشش را یاد بگیریم و از وابستگی‌های مادی خود بکاهیم و یاری رساندن به دیگران راتمرین کنیم.وی خاطرنشان می‌کند: جدای از بحث غبارروبی ازخانه وزندگی که فعالیتی دسته‌جمعی ومفید است و روحیه همدلی را بین اعضای خانواده تقویت می‌کند،باید به خودیادآور شویم که خانه‌تکانی اصلی، تغییر و تحول در رفتار و پاک شدن قلب‌ها از کینه و کدورت‌هاست. روان‌شناسان نیز روی این موضوع اتفاق نظر دارند که علاوه بر نظافت منزل باید خانه‌تکانی ذهنی و روانی هم انجام شود؛ چرا که این نوع خانه‌تکانی، جرأت رهایی از وابستگی‌ها را به افراد می‌دهد و فرصتی است برای دور ریختن خاطرات بد از ذهن تا افکاری که یادآوری آنها جز ناراحتی و غم دستاوردی ندارد را به زباله‌دانی پرت کرده و حس طراوت، شادابی و انرژی مثبت را در زندگی مان دریافت کنیم.
شاید خانه‌تکانی مسأله‌ای ساده به نظر برسد اما این رسم دیرینه و میراث اجدادی ما ایرانیان، مشقت‌های خاص خود را دارد که انجام آن با همکاری اعضای خانواده لذت‌بخش بوده و زمینه‌ساز گذران اوقات خوشی در کنار عزیزان‌مان است؛ همچنین همکاری اعضای خانواده در خانه‌تکانی موجب گرم‌شدن کانون خانواده می‌شود. بی‌شک با آمدن فصل بهار و تغییرات آب‌و‌هوا، نیاز است که تغییراتی در زندگی افراد نیز به‌وجود آید و خانه‌تکانی راه خوبی آن است که در بهبود خلق‌و‌خو و بهداشت روانی افراد تأثیر بسزایی خواهد داشت و می‌تواند موجی از شادی و نشاط را بین افراد ایجاد کند.رسم است که قبل از عید نوروز و از اواخر بهمن تا ۲۹ اسفند، ایرانیان علاوه بر انجام مقدماتی همچون برپایی جشن چهارشنبه‌سوری، خرید لباس نو، فراهم‌کردن هدیه و عیدی برای کودکان و خانواده، برنامه‌ریزی برای سفر و... آیین خانه‌تکانی را به‌جا می‌آورند و طی آن تمام خانه و وسایل زندگی‌شان را در آستانه نوروز گردگیری، شست‌وشو، مرتب و تمیز می‌کنند.خانه‌تکانی عید نوروز سنتی دیرینه است که شور و هیجان سال نو را دوچندان می‌کند اما انجام آن به انرژی زیاد و همچنین برنامه‌ریزی دقیق نیاز دارد و بهتر است به‌جای این‌که در روزهای پایانی سال با عجله و استرس به آن بپردازیم، از همین حالا که یک ماهی تا عید نوروز زمان داریم، دست به کار شویم و با خانه‌ای تمیز و مرتب به استقبال بهار برویم و تغییری مثبت در زندگی‌مان ایجاد کنیم.انجام خانه‌تکانی مراحل متفاوتی دارد و بهتر است در اولین گام برنامه‌ریزی کنید تا کارهای نظافت خانه به شکل مرتب و منظم انجام گیرد. بعد از آن باید لیست وسایل مورد نیاز برای تمیزکاری (همچون دستمال، شیشه‌پاک‌کن، مواد شوینده، ، جاروبرقی و...) را تهیه و گردگیری و غبارروبی را به ترتیب اولویت‌بندی انجام دهید. تمیز کردن را از کجا شروع کنیم؟ این سؤالی است که برای همه پیش می‌آید اما بهتر است از آشپزخانه، بعد اتاق‌خواب‌ها، حمام و سرویس‌بهداشتی، سالن پذیرایی شروع و در آخر تراس یا بالکن و حیاط خانه را نظافت کنید.
نکته‌ای که در این زمینه باید به آن دقت شود این است که تا جای ممکن از شوینده‌های طبیعی به‌جای شوینده‌های شیمیایی مضر و خطرناک استفاده کنید. به‌طور مثال از آمونیاک به‌عنوان شیشه پاک‌کن طبیعی، لیمو به‌عنوان جرم‌گیر طبیعی، جوش‌شیرین به‌عنوان مایع ظرفشویی طبیعی و از سرکه سفید یا نمک به‌عنوان لکه‌بر طبیعی استفاده شود.
همچنین،بهتر است خانه‌تکانی را با انجام کارهای سبک مثل گردگیری و برداشتن وسایل اضافی انجام دهید و جابه‌جایی وسایل سنگین و شست‌وشو را در مراحل بعدی انجام دهید. البته خانه‌تکانی را نمی‌توان یکروزه انجام داد و لازم است حداقل یک‌هفته زمان برای آن در نظر گرفته شود تا به بدن فشاری وارد نشود و تمیزکاری و نظافت با صبر و حوصله و دقت بیشتری صورت گیرد. البته، باید این‌کار را با همکاری اعضای خانواده یا یکی از دوستان و آشنایان انجام داد.
اما نکاتی که باید هنگام انجام خانه‌تکانی رعایت شود به این شرح است: کفش مناسب بپوشید تا علاوه بر احساس راحتی از لیز‌خوردن جلوگیری کنید.
مراقب راه رفتن روی سطوح خیس باشید، از پوشیدن لباس‌های بلند یا تنگ پرهیز کرده و در بالارفتن از پلکان و کار در ارتفاع دقت لازم را داشته باشید. از چهارپایه یا سه‌پایه به‌جای نردبان استفاده کرده و از قرار دادن لوازم منزل در مسیرهای رفت‌وآمد اجتناب کنید، در فواصل تمیزکاری مرتب استراحت کنید و کمر را زیاد خم نکنید و به زانوها و مفاصل فشار زیادی وارد نکنید.
از پاک‌کننده‌های کم‌خطر مثل صابون، مایع ظرفشویی و پودردستی یا شوینده‌های طبیعی استفاده کرده و تا جای ممکن از وایتکس و جرم‌گیر با بوی تند و خطرناک پرهیز کنید. اتصال وسایل‌برقی مثل تلویزیون، یخچال، ماشین لباسشویی، ماشین ظرفشویی و... هنگام تمیزکاری از برق بکشید و سیم آن را از کنار دیوار رد کنید. در تمیزکردن اجاق‌گاز و سایر وسایل گازسوز، دقت کنید لوله‌های گاز صدمه ندیده باشد.زمان تمیزکردن منزل هواکش را روشن یا پنجره‌ها را باز بگذارید تا تهویه مناسب صورت گیرد و هوا آلوده نشود. کارهای سنگین مثل جابه‌جایی مبلمان، کمدها و یخچال را به تنهایی انجام ندهید. همچنین، در حین کار و برای جلوگیری از ضعف بدنی و افت فشار از میان‌وعده‌های سالم، میوه‌های انرژی‌زا و مایعات مقوی و کافی استفاده کنید.
اگر هنگام کار دچار سرگیجه یا افت فشارخون شدید حتما استراحت کرده و تا بهبود وضعیت سلامتی از کار کردن خودداری کنید. استفاده از دستکش مناسب، ماسک و پیش‌بند را فراموش نکنید و بهتر است هنگام خانه‌تکانی، کودکان در منزل حضور نداشته باشند.
اگر خانه‌تکانی با رعایت نکات ایمنی و بهداشتی همراه باشد مشکلی برای سلامتی ایجاد نمی‌کند. گردن‌درد، درد دست و پا، کمر درد، مسمومیت، تنگی نفس، حساسیت پوستی از عوارض رایج خانه‌تکانی نادرست و ناایمن هستند و با رعایت اصول ساده‌ای که مطرح شد، می‌توان تا جای ممکن از احتمال بروز آنها جلوگیری کرد و با حال خوب به استقبال نوروز رفت.
بهتر است در این ایام همنوعان خود را فراموش نکنیم. هنگام خانه‌تکانی، وسایل و لباس‌های قابل استفاده‌ای که دیگر به آنها نیاز نداریم را به افراد نیازمند اهدا کنیم. بیاموزیم که در این عید، کمک به هموطنان‌مان اهمیت دارد. خانه‌تکانی به‌عنوان سنتی قدیمی، بخشی از هویت فرهنگی ما ایرانیان است که نسل به نسل منتقل شده و هنوز هم سعی در حفظ و انتقال آن به نسل‌های بعدی داریم.
داشتن خانه تمیز و مرتب حس تازگی و انگیزه برای شروع سال نو را بیشتر می‌کند اما نباید از یاد ببریم که این سنت دیرینه فقط محدود به تکاندن غبار از خانه و زندگی ما نیست، بلکه یادآور زدودن غبار از دل‌ها نیز بوده و ما باید غم، ناراحتی، کینه، نفرت و دشمنی را هم از دل خود دور کنیم و برای آرامش روح و روان‌مان از آن غافل نشویم.
نظریه کارشناس
دل‌های‌مان نیاز به خانه‌تکانی دارد
لیلی غفاریان، کارشناس مسائل اجتماعی درباره سنت خانه‌تکانی معتقد است: خانه‌تکانی رسم کهن ایرانیان است و چه خوب می‌شود اگر انسان‌ها از آن درس می‌گرفتند و به تمیزکاری و شست‌وشوی خانه و کاشانه‌شان محدودش نمی‌کردند. نو شدن فصل‌ها و گذشتن از زمستان سرد و رسیدن به بهار طبیعت، آموزه‌های بسیاری برای ما دارد که نباید از آن غفلت کنیم. خانه‌تکانی کار پسندیده‌ای است، چه خوب می‌شود که در این روزهای پایانی سال کمی با خود فکر کنیم و به آنچه در این سال انجام دادیم بیندیشیم و اگر کینه و کدورتی از کسی در دل داریم، آن خطا را از قلب‌مان پاک کرده و با دوستان، نزدیکان، آشنایان و همه اطرافیان‌مان مهربان‌تر از قبل رفتار کنیم. وی ادامه می‌دهد: البته که قبل از همه اینها باید با خودمان مهربان باشیم، خودمان را بیشتر دوست بداریم و آنچه که هستیم را بپذیریم. متأسفانه این‌روزها خلق‌وخوی بسیاری از آدم‌ها تغییر کرده و به سمت خودخواهی و خودبرتربینی متمایل شده‌اند و چه‌بسا که این تصورات واهی فقط ما را به ناکجا می‌کشاند وجز گوشه‌گیری، افسردگی و دل‌مردگی چیزی برای‌مان به ارمغان نمی‌آورد. این کارشناس مسائل اجتماعی می‌گوید: خانه‌تکانی رسم کهن ایرانیان است و باید آن را پاسداشت. در کنار این سنت، باید در نظر داشته باشیم که در آستانه ورود به سال و ماه نو، دل ما بیش از هرچیزی به خانه‌تکانی و غبارروبی نیاز دارد و غفلت از آن باعث انتقال حال ناخوش‌مان به سال بعد و سال‌های بعد از آن می‌شود. بنابراین با کنار گذاشتن قهر، دشمنی، کینه، حسد و کدورت می توانیم با حال خوب و انرژی زیاد به استقبال نوروز برویم. وی با اشاره به اثرات خانه‌تکانی در زندگی افراد، اضافه می‌کند: سنت خانه‌تکانی فقط ریشه در فرهنگ و مذهب ما ایرانیان ندارد، از نظر روان‌شناسی نیز اثرات مثبتی روی سلامت روح و روان انسان دارد و حتی در فنگ‌شویی این باور وجود دارد که گردوغبار و انباشت وسایل غیرضروری موجب رکود انرژی در خانه می‌شود و چه‌بسا که این مسأله به روحیات ما نیز بستگی دارد. اگر می‌گوییم که باید غبارروبی دل نیز در این ایام انجام گیرد از این جهت است که فرد در آستانه عید باستانی باآرامش و انگیزه مضاعفی سال جدید را شروع کند. غفاریان با بیان این‌که خانه‌تکانی بخشی جداناپذیر از استقبال از نوروز است، بیان می‌کند: این سنت کهن، بخشی از هویت فرهنگی ایرانیان را شکل می‌دهد و پیوند عمیقی با تاریخ و آداب و رسوم ما داشته و یکی از مهم‌ترین رسومی است که در استقبال از نوروز برای ما باقی‌مانده و باید سعی در تداوم و حفظ آن داشته باشیم. همان‌طور که طبیعت در فصل بهار چهره‌ای نو، شاداب و جذاب از خود به انسان‌ها نشان می‌دهد، ما نیز با خانه‌تکانی خانه و دل و بجا آوردن این رسم به پیشواز نوروز می‌رویم و خوبی، خوشی، زیبایی را به زندگی‌مان وارد می‌کنیم و با انجام صله‌رحم و دیدوبازدیدهایی که در نوروز داریم، از نظر روحی و روانی تحولی اساسی در زندگی‌مان ایجاد کرده و قطعا تأثیر شگرف آن را در زندگی خود شاهد خواهیم بود.
وی ادامه می‌دهد: به‌دلیل سبک زندگی امروزی متأسفانه انسان‌ها از هم دور شده‌اند وهمین دوری باعث کم‌شدن مهر و محبت بین افراد شده است.در گذشته، افراد به‌طور مداوم با یکدیگر رفت‌وآمد داشتند و همسایه‌ها از حال یکدیگر باخبر بودند. در طول روز، جویای احوال هم می‌شدند و این صمیمیت باعث می‌شد که دل‌های‌شان به هم نزدیک‌تر شود؛ از غم دیگری ناراحت و از شادی او خوشحال بودند. اما اکنون ممکن است حتی هفتهای یک‌بار هم نتوانیم همسایه‌مان را ببینیم و شاید اغلب آنها را نشناسیم. در حالی که گذشتگان ما به‌طور مستمر در اجتماع محله حضور داشتند و در مواقع لازم به یاری همسایگان می‌شتافتند، امروز خود را در چاردیواری خانه حبس کرده‌ایم و از حال یکدیگر بی‌خبر هستیم. لازم است که به خودمان بیاییم و تغییری در سبک و شیوه زندگی ایجاد کنیم و قطعا عید نوروز فرصت خوبی برای انجام این‌کار است.
نظریه کارشناس
خانه‌تکانی، استرس را کاهش می‌دهد
ثریا حصاری، کارشناس مسائل اجتماعی نیز در مورد آیین باستانی خانه‌تکانی می‌گوید: بانزدیک‌شدن به عید نوروز، زمان خانه‌تکانی هم فرا می‌رسد و این روزها اکثر خانواده‌ها خانه‌تکانی را آغاز کردند یا در تدارک شروع آن هستند. تمیزکردن خانه و دور انداختن وسایل کهنه و بدون استفاده هم احساس بهتری به افراد می‌دهد و هم فضای خالی خانه را بیشتر می‌کند و با انجام آن به‌دلیل مرتب‌شدن محیط زندگی، افراد به آرامش می‌رسند و از شر به‌هم‌ریختگی خانه و زندگی‌شان راحت می‌شوند.
این کارشناس مسائل اجتماعی با بیان این‌که خانه‌تکانی در کاهش استرس و تنش‌های محیطی مؤثر است، یادآور می‌شود: در گذشته، خانه‌تکانی متفاوت‌تر از شکل امروزی بود و زمان بیشتری صرف آن می‌شد. به‌عنوان مثال در برخی روستاها در و دیوار خانه‌ها را با دوغاب سفید می‌کردند تا غبار و پلیدی‌ها را کامل از بین ببرند و همه‌جا نو شود، فرش‌ها را خاک‌گیری می‌کردند و بعد شست‌وشو می‌دادند، ظروف و کوزه‌های سفالی کهنه را می‌شکستند، لحاف، تشک، ملحفه‌ها را در آفتاب پهن می‌کردند و... اینها تنها بخشی از رسوم خانه‌تکانی گذشته‌گان ما بوده و این رسم قدیمی بیش از هر چیز نشان‌دهنده اتحاد بین افراد و روحیه کار دسته‌جمعی آنان بوده که با همکاری یکدیگر قبل از عید نوروز صورت می‌گرفت. حصاری می گوید: این درحالی است که این روزها، متأسفانه خانه‌تکانی با افراط همراه شده و برخی در این روزها دنبال تجمل‌گرایی و فخرفروشی هستند و اسباب و وسایل خانه‌های‌شان را حتی اگر تقریبا نو و قابل استفاده باشد، دورمی‌اندازند وجای آن رابه وسایل جدیدترمی‌دهند بدون این‌که آنهارا به افرادکم بضاعت اهدا کنند. درصورتی که اگر این سنت را درست بجا آوریم در این مقطع زمانی که مردم در شرایط اقتصادی دشواری قرار دارند باید به‌جای این نوع تفریط، به سمت کمال حرکت کنیم و دست نیازمندان را بگیریم و تا جای ممکن به آنها کمک کنیم تا در شب سال نو شرمنده فرزندان‌شان نباشند.
وی بیان می‌کند:خانه‌تکانی در اصل پیش‌درآمدی است بر خانه‌تکانی دل.برای پیشواز نوروز و سال نو رفتن،دنیای اطراف ما باید تمیز باشد و پلیدی و افسردگی و پژمردگی را کنار بگذاریم و زیبایی و مهر وعشق راجایگزین آن کنیم واین خواسته درصورتی محقق می‌شود که بخشش را یاد بگیریم و از وابستگی‌های مادی خود بکاهیم و یاری رساندن به دیگران راتمرین کنیم.وی خاطرنشان می‌کند: جدای از بحث غبارروبی ازخانه وزندگی که فعالیتی دسته‌جمعی ومفید است و روحیه همدلی را بین اعضای خانواده تقویت می‌کند،باید به خودیادآور شویم که خانه‌تکانی اصلی، تغییر و تحول در رفتار و پاک شدن قلب‌ها از کینه و کدورت‌هاست. روان‌شناسان نیز روی این موضوع اتفاق نظر دارند که علاوه بر نظافت منزل باید خانه‌تکانی ذهنی و روانی هم انجام شود؛ چرا که این نوع خانه‌تکانی، جرأت رهایی از وابستگی‌ها را به افراد می‌دهد و فرصتی است برای دور ریختن خاطرات بد از ذهن تا افکاری که یادآوری آنها جز ناراحتی و غم دستاوردی ندارد را به زباله‌دانی پرت کرده و حس طراوت، شادابی و انرژی مثبت را در زندگی مان دریافت کنیم.
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
نقش ویژه اهالی اندیشه، رسانه و هنر در مقابله با تهدیدات نرم
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
چند نکته درباره اهمیت سفر امیر قطر به ایران
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
سفر راهبردی امیر قطر به ایران
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
افزایش اقدامات تهدید آمیز رژیم صهیونیستی برای منطقه
گفت و گو
در گفتوگوی «جام‌جم» با یک مشاور خانواده مطرح شد
بلوغ عاطفی؛ راهی برای شناخت احساسات
دبیر علمی جشنواره شعر فجر در گفتوگو با «جام‌جم» تأکید کرد آیین‌نامه این رویداد ادبی نیاز به تجدیدنظر دارد
ابتلای شعر به روزمرگی
عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
نقش ویژه اهالی اندیشه، رسانه و هنر در مقابله با تهدیدات نرم
در گفتوگو با دکتر محمدحسین رجبی دوانی رئیس بنیاد ایرانشناسی مطرح شد