چرا میلگرد بستر باید بخریم ؟؟

اگه تاحالا اسم میلگرد بستر به گوشت خورده باشه، شاید فکر کنی یه چیز خیلی پیچیده و عجیب‌غریبه، ولی اگه بخوام ساده بگم، میلگرد بستر مثل یه قهرمان گمنام تو سازه‌های بناییه که نمی‌ذاره دیوارا زیر فشار ترک بخورن یا یهو خراب شن. حالا بیایم یه کم دقیق‌تر نگاه کنیم ببینیم این میلگرد چه کارایی می‌کنه و چرا این روزا تو پروژه‌های ساختمانی انقدر بهش توجه می‌کنن.

اولین چیزی که باید بدونیم اینه که میلگرد بستر، یه نوع میلگرد نازک و خاصه که تو دیوارای بنایی، مثلاً دیوارای آجری یا بلوکی، بین ردیفای مصالح کار گذاشته می‌شه. این میلگرد معمولاً از جنس فولاد ضدزنگ یا گالوانیزه‌ست، چون باید جلوی زنگ‌زدگی و خوردگی رو بگیره. قطرش هم نسبت به میلگردای اصلی که تو بتن‌ریزی استفاده می‌شن خیلی کمتره، چیزی حدود 3 تا 6 میلی‌متر. حالا چرا از این استفاده می‌کنن؟

چون دیوارای بنایی، با همه استحکامی که دارن، یه نقطه ضعف بزرگ دارن: وقتی فشارای کششی یا برشی بهشون وارد می‌شه، مثل زلزله یا نشست زمین، راحت ترک می‌خورن یا حتی فرو می‌ریزن. اینجا میلگرد بستر میاد وسط و مثل یه کمربند ایمنی، دیوار رو محکم نگه می‌داره.

تصور کن یه دیوار آجری بلند داری که فقط با ملات به هم وصل شده. اگه یه نیروی افقی مثل باد شدید یا تکونای زلزله بهش بخوره، ملات به تنهایی نمی‌تونه مقاومت کنه و دیوار مثل یه برگ کاغذ که از وسط پاره می‌شه، ترک برمی‌داره. حالا اگه بین ردیفای آجر، میلگرد بستر کار گذاشته باشی، این میلگردا نیرو رو پخش می‌کنن و نمی‌ذارن ترکا بزرگ شن یا دیوار از هم بپاشه. یه جورایی می‌شه گفت میلگرد بستر، دیوار رو "انعطاف‌پذیر" می‌کنه، بدون اینکه استحکامش رو از دست بده.

از کی این میلگرد بستر تو ساخت‌ و ساز باب شد؟

 حقیقتش اینه که استفاده از میلگرد بستر یه ایده خیلی قدیمی نیست. تو گذشته، معمارا و بنّاها بیشتر به ضخامت دیوار و کیفیت مصالح تکیه می‌کردن. مثلاً اگه دیوار قرص و محکم باشه، فکر می‌کردن دیگه نیازی به چیزی مثل میلگرد نیست. اما با پیشرفت علم مهندسی و تجربه زلزله‌های بزرگ، مثل زلزله‌های معروف تو ایران یا جاهای دیگه، مشخص شد که دیوارای بنایی بدون تقویت، تو شرایط سخت دووم نمی‌آرن. از اون موقع به بعد، تو استانداردای ساخت‌وساز، به‌خصوص تو کشورایی که زلزله‌خیزن، استفاده از میلگرد بستر کم‌کم اجباری شد.

بیایم یه کم فنی‌تر بشیم. میلگرد بستر چطوری کار گذاشته می‌شه؟ معمولاً این میلگردا به صورت افقی تو درزای ملات بین آجرا یا بلوکا قرار می‌گیرن. فاصله‌شون هم بستگی به نوع سازه و بار وارد بر دیوار داره، ولی اغلب هر 40 تا 60 سانت یه ردیف میلگرد می‌ذارن.

 این میلگردا یا به شکل تکی هستن یا به صورت مش (شبکه‌ای) که دو تا میلگرد موازی رو با یه سری اتصال عرضی به هم وصل کردن. نوع مش‌دارش استحکام بیشتری داره و تو جاهایی که لرزش یا فشار زیاد باشه، بیشتر استفاده می‌شه. بعد از اینکه میلگرد رو گذاشتن، ملات رو روش می‌ریزن و کار ادامه پیدا می‌کنه. یه نکته مهم اینه که میلگرد باید کاملاً تو ملات غرق بشه تا هم محکم بشینه هم از زنگ‌زدگی محافظت بشه.

مزایای استفاده از میلگرد بستر

یه مزیت بزرگ میلگرد بستر اینه که نصبش خیلی سخت نیست. اگه بنّای کاربلدی داشته باشی، اضافه کردنش به دیوار وقت زیادی نمی‌بره و هزینه زیادی هم رو دستت نمی‌ذاره. مثلاً اگه بخوای یه دیوار ساده رو با میلگرد بستر تقویت کنی، شاید فقط چند درصد به هزینه کل ساخت اضافه بشه، ولی در عوض خیالت راحته که دیوار تو شرایط بحرانی جون آدما رو نجات می‌ده. تو ایران که زلزله خیزه، این یه سرمایه‌گذاری کوچیک با سود بزرگه.

حالا بریم سراغ جنس میلگرد بستر. همون‌طور که گفتم، بیشتر از فولاد ضدزنگ یا گالوانیزه استفاده می‌شه. چرا؟ چون دیوارا معمولاً با رطوبت و هوا در تماسن و اگه میلگرد معمولی بذاری، بعد یه مدت زنگ می‌زنه و نه‌تنها دیوار رو ضعیف می‌کنه، بلکه ممکنه ملات رو هم خراب کنه. فولاد ضدزنگ گرون‌تره، ولی عمرش خیلی طولانیه و تو مناطق مرطوب مثل شمال ایران، بهترین انتخابه. گالوانیزه هم که با یه لایه روی پوشونده شده، ارزون‌تره و برای جاهای خشک‌تر جواب می‌ده. انتخابش به بودجه و شرایط آب‌وهوایی پروژه بستگی داره.

یه بحث دیگه که مهمه، تاثیر میلگرد بستر رو پایداری کل سازه‌ست. خیلی وقتا فکر می‌کنیم فقط ستون‌ها و سقف هستن که سازه رو نگه می‌دارن، ولی دیوارا هم نقش بزرگی دارن. اگه دیوارا تو زلزله یا فشارای دیگه خراب شن، حتی اگه ستونا سالم بمونن، بازم خطر جدیه. میلگرد بستر اینجا یه جورایی مثل یه پشتیبان عمل می‌کنه و نمی‌ذاره دیوارا زود تسلیم شن. مثلاً تو زلزله بم، خیلی از خونه‌هایی که دیواراشون تقویت نشده بود، یهو ریختن و خسارت جبران‌ناپذیری به بار اومد. اگه اون موقع استفاده از میلگرد بستر رواج داشت، شاید تلفات کمتر بود.

حالا شاید بگی این همه تعریف کردی، مشکلی هم داره این میلگرد بستر؟ خب، هیچ‌چیز بی‌عیب نیست. یکی از معایبش اینه که اگه درست نصب نشه، مثلاً میلگرد کامل تو ملات نشینه یا فاصله‌گذاریش استاندارد نباشه، کاراییش کم می‌شه. یه مشکل دیگه هم اینه که تو دیوارای خیلی قدیمی که می‌خوان بازسازی بشن، اضافه کردن میلگرد بستر یه کم دردسر داره و ممکنه به ساختار اصلی آسیب بزنه. ولی اگه از اول تو طراحی سازه حسابش کنی، این مشکلات پیش نمیاد.

یه نکته جالب دیگه اینه که میلگرد بستر فقط تو دیوارای باربر استفاده نمی‌شه. حتی تو دیوارای جداکننده یا تزئینی هم می‌تونی ازش استفاده کنی تا ترکای ریز که به مرور زمان به خاطر نشست ساختمان پیش میاد رو کم کنی. مثلاً اگه یه خونه ویلایی داری که دیوارای آجری خوشگلی داره، با میلگرد بستر می‌تونی مطمئن شی که این دیوارا سال‌ها بدون ترک و ریختگی می‌مونن.

استاندارد لازم میلگرد بستر

تو ایران، با توجه به آیین‌نامه‌های ساخت‌وساز مثل استاندارد 2800 که برای طراحی لرزه‌ایه، استفاده از میلگرد بستر تو خیلی از پروژه‌ها توصیه شده. البته هنوز تو بعضی جاها، به‌خصوص روستاها یا ساخت‌وسازای غیرحرفه‌ای، کمتر بهش توجه می‌کنن. دلیلشم شاید این باشه که هنوز فرهنگش جا نیفتاده یا هزینه  اولیه‌ش یه کم دافعه داره. ولی اگه یه مقایسه ساده بکنی بین هزینه تعمیر دیوار ترک‌خورده و هزینه اولیه میلگرد بستر، می‌بینی که ارزششو داره.

یه تجربه شخصی بگم که خودم دیدم. چند سال پیش تو یه پروژه ساختمانی تو مازندران کار می‌کردم، یه دیوار بلند آجری داشتیم که قرار بود نمای ساختمون باشه. مهندس پروژه گفت میلگرد بستر بذاریم، ولی کارفرما اولش مقاومت کرد و گفت هزینه اضافیه. بعد یه مدت که کار تموم شد و یه زلزله کوچیک اومد، دیوارای بدون میلگرد یه سری ترک ریز برداشت، ولی اون قسمتایی که میلگرد داشت، هیچیشون نشد. کارفرما هم دیگه از اون به بعد تو پروژه‌هاش میلگرد بستر رو جدی گرفت.

خلاصه که میلگرد بستر یه ابزار ساده ولی خیلی کاربردیه که می‌تونه تفاوت بین یه دیوار مقاوم و یه دیوار شکننده رو رقم بزنه. اگه دنبال ساختن یه ساختمون محکم و بادوام هستی، این یه گزینه‌ست که نباید ازش غافل شی. حالا که تا اینجا خوندی، امیدوارم یه دید کلی و کاربردی ازش پیدا کرده باشی. اگه سوالی داری یا می‌خوای بیشتر در مورد قیمت میلگرد بستر بدونی، بهتره که یه سر به سایت فراسازان آویژه بزنی...

وال پست چیه و چه تفاوتی با میلگرد بستر  داره ؟

وال پست و میلگرد بستر هر دو تو ساخت‌وساز برای محکم کردن دیوارا استفاده می‌شن، ولی کارشون و جاشون فرق داره. وال پست یه سازه فلزیه، معمولاً از پروفیل یا نبشی درست می‌شه و مثل یه ستون یا قاب عمودی و افقی دور دیوار رو نگه می‌داره. این بیشتر برای دیوارای بلند و غیرباربره که تو زلزله تکون نخورن و نریزن. حالا میلگرد بستر چیه؟

یه میلگرد نازک و افقی که بین ردیفای آجر یا بلوک تو ملات می‌ذارن تا دیوار رو از وسط محکم کنه و جلوی ترک خوردنش رو بگیره.
فکر کن وال پست مثل یه نگهبان دور دیواره که کلش رو سفت نگه می‌داره، ولی میلگرد بستر مثل یه کمربند می‌مونه که از داخل دیوار رو به هم وصل می‌کنه. وال پست بیشتر تو ساختمونای بزرگ و صنعتی میاد، ولی میلگرد بستر تو خونه‌های معمولی و دیوارای بنایی ساده هم جواب می‌ده. یه فرق دیگه‌ش اینه که وال پست نصبش پیچیده‌تره و باید به اسکلت اصلی ساختمون وصل شه، ولی میلگرد بستر فقط موقع دیوارچینی راحت می‌ره تو کار و نیازی به اتصال خاص نداره.