اندیشه‌های آوینی، گریزگاه سینما از ابتذال

در سال‌های ماضی بر تعداد نهادها، ارگان‌ها، واحد‌‌ها و افراد هوادار و متولی نشر، پاسداری و گسترش اندیشه‌های «سید مرتضی» افزوده شده است، به طوری که برای بالا رفتن آمار و کمیت‌ موارد یادشده و حتی جذب هنرجویان این عرصه‌ها، بودجه‌هایی مصوب و اختصاص داده شده، اما پرسش این است که آیا کیفیت گفتمان هنر انقلاب هم تقویت شده و به سطح قابل قبولی رسیده‌ است؟ صریح‌تر این‌که نظرات، دیدگاه‌ها و کلا اندیشه‌های آوینی به مثابه جریان سوم هنری، چقدر در سینمای داخل و خارج تحقق یافته است؟ اگر بخواهیم بدون تعارفات وملاحظات مرسوم و فارغ از«آسه برو و آسه بیا»‌هایی که مورد نقد تند خود «سید» بر هنر وقت بود، وضعیت سینمای کشور را بسنجیم، سطح و میزان مثلا ابتذال نه تنها رقیق‌تر نشده که حتی بر غلظت آن هم افزوده شده است. واقعیت امر این‌که در مقطع زنده بودن سید، اوضاع سینمای کشور این‌قدر دچار انحطاط و سخافت نبود؛ با این حال صدای سید علیه وضعیت وقت بلند بود و حرفش له آنچه باید باشد، شنیده می‌شد. اگر صاحبان و متولیان گسترش اندیشه‌های سید در محیط آمار و گزارش باقی نمی‌ماندند، بی‌تردید هنر کشور در چارچوب گفتمان انقلاب بیش از اینها حرفی برای گفتن داشت نه این‌که امروزه معاون هنری ارشاد بیاید و بگوید زمینه عدالت و اثرگذاری فرهنگی، کشورهایی که از ایران الگوبرداری کرده‌اند اکنون گوی سبقت را از ایران ربوده‌اند. (نقل به مضمون) اهتمامی که سید در زمینه افشای سینمای روشنفکری وسطحی، به عنوان دو روی سکه‌ ابتذال به‌کار برد، بی‌تردید در مقام چراغ راهنمایی برای تعیین مسیر هنر متعهد و مبارز عمل کرد و حتی در هنگامه‌ای که جریان روشنفکری مفتخر به این بود که «...همه از تاریکخانه هدایت بیرون آمده‌...»‌ایم و درعین حال برای«انسان صادق، گریزگاهی جز پناه بردن به تنهایی و انزوا» نمی‌دانست و... . آوینی این گریزگاه را در اتصال به ماورا بر شمرد و راه نجات را در هنرخدایی تئوریزه کرد. سینمایی که «روایت فتح» سید، مبنای تئوریک/پراتیک خود قرار داد، در تمام مولفه‌های ساختاری و دو رویکرد مضمونی/فرمیک‌اش برگرفته و منطبق با فرهنگ، آداب، آئین‌ها و کلا زیست انسان ایرانی مسلمان بود.بنابراین درستیز و نقد دو گرایش غالب فیلمسازی داخلی و همچنین دور زننده سینمای جریان اول (هالیوود) و سینمای دوم یعنی اروپا شناخته می‌شد. سینمایی خاص که در نسبتش با مردم معنا پیدا می‌کرد و ارج و قرب می‌یافت و اگر «خالی از آداب اجتماعی خاص خانواده‌های فقیر مسلمان، شهرستانی وروستایی» می‌بود، چیزی جز کنشی نیست‌انگارانه (نهیلیسم) و پوچ‌گرا(ابزوردیست) محسوب نمی‌شد. (مروری ذهنی هم کفایت می‌کند تا دیگر اثری ماندگار در ذهن‌مان جرقه نزند). سید هم‌چنان‌که به شدت منتقد سینمای بیانیه‌‌ای روشن‌فکرانه بود، از کنار سینمایی که «زن‌ها آلامد، بزک کرده وملتزم به روسری‌های زورکی و زندگی‌های فرنگی‌مآب و پر زرق و برق» بودند هم نمی‌گذشت و...برگردیم به مطلع این مطلب.اندیشه‌های شهید آوینی حالا همه چیز دارد.هر ساله حتی تعدادی جایزه بده و بگیر هم رسانه‌ای می‌شوند وچنان‌که موسسه هم دارد، اما آنچه ندارد (یا کم دارد) محصولاتی است که به جای تقلید و تبعیت از گذشته و دیگران، دارای پشتوانه تاریخی باشند وریشه در متن این ملک و بطن جامعه این مملکت داشته باشد.