کارشناسان نقش فضای مجازی را در فروپاشی زندگی‌های واقعی بررسی کردند
لایک به طلاق در شبکه‌های اجتماعی
در دنیای امروز، تکنولوژی و فناوری به منظور خدمت به بشریت به‌سرعت در حال پیشرفت است و بدون توقف پیش می‌رود. رشد تکنولوژی اثرات مثبت بسیاری در زندگی افراد دارد؛ چرا که با ورود آن، برخی امورات روزمره با راحتی بیشتری سپری می‌شود و برقراری ارتباط با دیگران را سهل‌تر کرده است.
هر نوع تکنولوژی که در زندگی مردم جا باز میکند، علاوه بر محاسن و مزیت‌ها، معایب و مضراتی هم به‌دنبال دارد اما مهم این است که افراد با آگاهی از مزایا و معایب آنها به استفاده از ابزارهای نوین بپردازند و به عبارتی، فرهنگ استفاده از آن تکنولوژی و فناوری را بیاموزند و به کار گیرند.
یکی ازاین ابزارهاکه امروزه نقش پررنگی درزندگی روزمره افراد درتمام سنین و فارغ ازنوع جنسیت آنان دارد، شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی است. این بسترهای اینترنتی قطعا همچون سایر ابزارهای نوین مزایا و معایبی دارند که بهره‌گیری از هرکدام به انتخاب‌های خودمان بستگی دارد. البته باید برای کاهش آسیب‌های آن، فرهنگ استفاده از این شبکه‌ها و فضاهای مجازی را بلد باشیم و سواد آن را کسب کنیم تا مضراتش را به حداقل برسانیم.
این روزها، متأسفانه برخی افراد به‌خاطر مشکلاتی که در زندگی شخصی و اجتماعی خود دارند، شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی پناه می‌برند. آنها ترجیح می‌دهند به‌جای گذراندن وقت با خانواده و دوستان یا حضور در جامعه، اوقات فراغت خود را در این فضاها بگذرانند.
گاهی اوقات، این افراد چندین ساعت از شبانه‌روز را به گشت‌وگذار در این شبکه‌ها اختصاص می‌دهند و به این ترتیب، روزگار خود را می‌گذرانند. غافل از این‌که به مرور به این بسترها اعتیاد پیدا می‌کنند و باید به‌زودی شاهد اثرات مخرب آن در زندگی خود باشند. همان‌گونه که امروزه عده‌ای از روان‌شناسان و جامعه‌شناسان معتقدند بروز برخی آسیب‌های اجتماعی و اخلاقی در جامعه ناشی از استفاده نادرست از شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی است.
به عقیده این افراد ازدواج اینترنتی، روابط خارج از زناشویی و در نهایت طلاق، برخی اثرات مخرب و زیان‌بار استفاده بیش از حد افراد و زوجین از شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی بوده که به مرور ممکن است به معضلی جدی برای جامعه ایران تبدیل شود.
هر چند آمارها نشان می‌دهد در سال‌های اخیر میزان طلاق نسبت به ازدواج در کشور رشد قابل‌توجه و چشمگیری داشته و به عقیده برخی روان‌شناسان و کارشناسان، ممکن است یکی از عوامل مؤثر آن همین فضای مجازی و پلتفرم‌های اینترنتی باشد. چرا که بستری برای دور شدن زوجین از یکدیگر و کمرنگ شدن ارتباط بین اعضای خانواده و شکل‌گیری دوستی‌ها و روابط جنسی خارج از ازدواج و همچنین بی‌اعتمادی زوجین به یکدیگر ایجاد کرده و روز‌به‌روز به اثرات منفی آن افزوده می‌شود.
درواقع، در دهه‌ها و سال‌های قبل مردم از شنیدن واژه طلاق هراس داشتند و این مسأله فقط در موارد خاص در خانواده‌ها مطرح می‌شد اما در سال‌های اخیر طلاق به امری عادی تبدیل شده و برخی خانواده‌ها آن را بحران قلمداد نمی‌کنند و سعی چندانی در جهت جلوگیری از بروز آن ندارند.
البته که گرانی، نوسانات مالی، تورم، رشد نرخ بیکاری، عدم تفاهم، تفاوت‌های فرهنگی و سنی، اختلافات خانوادگی، افسردگی، پرخاشگری، اعتیاد، عدم سازگاری زوجین، عدم معاشرت کافی، درگیری‌های مداوم، خیانت و روابط فرازناشویی، بی‌اعتمادی، تنوع‌طلبی و بسیاری عوامل دیگر از دلایل بروز طلاق هستند اما در این بین نباید از نقش فضای مجازی و پلتفرم‌های اینترنتی در ایجاد این بحران اجتماعی غافل شد.
چرا که فضای مجازی اکنون یکی از اصلی‌ترین بخش‌های زندگی افراد است و استفاده نادرست از آن آسیب‌های جدی برای خانواده‌ها به همراه دارد که با کاهش ارتباطات خانوادگی زمینه‌ای برای ایجاد حس بی‌میلی، سردی و بی‌توجهی به شریک زندگی فراهم می‌سازد.
برخی مزیت‌های استفاده از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی شامل برقراری ارتباط و تماس با دوستان، دریافت و ارسال پیام به مخاطبان، ارتباط با اعضای خانواده و اقوام و دوستان، برقراری تماس کم‌هزینه و سریع، کسب اطلاعات عمومی، کسب اخبار روز، به اشتراک گذاشتن اطلاعات، سرگرمی و تفریح و گذران اوقات فراغت، معاشرت اجتماعی و شناخت محیط و فرهنگ‌های اجتماعی است که بهره‌گیری صحیح از آن، نه‌تنها آسیبی به افراد و خانواده‌ها وارد نمی‌کند، بلکه مزیت‌هایی نیز دارد.
اما متأسفانه در حال حاضر جامعه ایران بیشتر درگیر مضرات آن است و این امر نیازمند آموزش، اطلاع‌رسانی صحیح، فرهنگ‌سازی و ارتقای دانش استفاده از این ابزارهاست تا از آسیب‌های اجتماعی ناشی از آن همچون تزلزل محیط خانواده و ایجاد روابط خارج از چارچوب و به خطر افتادن امنیت شخصی و طلاق عاطفی و...جلوگیری شود و در این بسترها، روابط و تعاملات اجتماعی تقویت شود.
بررسی‌ها پیرامون اثرات استفاده از شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی در بروز طلاق نشان می‌دهد، برخی پژوهشگران بر این باور هستند که ارتباط معناداری بین افزایش آمار طلاق در کشور و استفاده از شبکه‌های اجتماعی وجود دارد، به نحوی که هر چقدر استفاده زوجین از این شبکه‌ها و پلتفرم‌های اینترنتی بیشتر باشد، سردی روابط زناشویی و در نهایت طلاق هم بیشتر است. شاید علت آن نیز چشم و هم‌چشمی، عدم رضایت از رابطه تحت تأثیر مشاهده زندگی‌های لاکچری و بعضا نمایشی در این شبکه‌ها، تنوع‌طلبی، نارضایتی از شریک عاطفی و... باشد.
لازم به ذکر است، با این‌که دولت سیاست‌های تشویقی برای ازدواج و تشکیل خانواده و حتی فرزندآوری در نظر گرفته، در سال‌های اخیر به‌دلیل مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، جوانان تمایلی به ازدواج و فرزندآوری ندارند و در مقابل، فارغ از دلایل بروز طلاق در کشور شاهد افزایش چشمگیر آمار این معضل اجتماعی هستیم.
بنابراین بهتر است سیاست‌هایی در جهت تقویت آموزش‌های پیش از ازدواج، دسترسی ارزان یا حتی رایگان به مشاوره‌های خانواده، بهبود وضعیت اقتصادی به منظور کاهش فشارهای مالی به خانواده‌ها، تقویت حمایت‌های اجتماعی از زوجین و... در دستور کار سازمان‌های مربوطه قرار گیرد تا اثرات آن در تقویت بنیان خانواده‌ها را شاهد باشیم.
نظریه کارشناس
طلاق در فضای مجازی عادی‌سازی شده!
امان‌الله قرایی‌مقدم، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه درخصوص نقش شبکه‌های اجتماعی در بروز طلاق، می‌گوید: عوامل متعددی در بروز طلاق دخالت دارد که ازجمله می‌توان به درک نادرست از ازدواج، عدم تناسب فرهنگی، تفاوت سنی و فرهنگی، عدم دخالت والدین در ازدواج و... اشاره کرد اما یکی ازعواملی که امروزه در بحث طلاق اثرگذار است، فضای مجازی است. چرا که این بستر گاه زمینه‌ای برای برقراری روابط نامشروع قبل ازازدواج ایجادمی‌کند و دوستی‌های منجر‌به برقراری رابطه جنسی بعد ازدواج را شکل می‌دهد که در آینده یکی از عوامل مؤثر در طلاق این افراد است. او ادامه می‌دهد: زمانی که افراد اعتقادات و باورهای دینی ضعیف و تربیت نادرستی داشته باشند یا بدسرپرست، تک سرپرست و بی‌سرپرست بزرگ شوند یا در محله‌های خاصی که به اصطلاح از نظرمکتب بوم‌شناسی، مکتب شیکاگو نامیده می‌شوند بزرگ شده یا تحت تأثیر دوستان ناباب، روابط نامشروع و... باشند در زندگی زناشویی موفقیت کمتری دارند. البته این روزها فضای مجازی نیز به یکی از عوامل مهم در طلاق زوجین تبدیل شده؛ حتی ماهواره، برخی فیلم‌های سینمایی و سریال‌ها در عادی‌سازی طلاق مؤثرند و دیگر در بعضی خانواده‌های ایرانی خبری از آن اعتقادات و باورهای دینی و سنتی که تعهد دینی و قلبی بین زوجین را تقویت می‌کرد، نیست که نتیجه این موضوع افزایش آمار طلاق را در پی داشته است.
قرایی‌مقدم می‌افزاید: مسأله طلاق به گونه‌ای در فضای مجازی عادی‌سازی شده که برخی تصور می‌کنند اگر رابطه نامشروع نداشته باشند یا طلاق نگیرند، به آنها برچسب عقب‌ماندگی می‌زنند! حتی برخی سریال‌هایی که این روزها خانواده‌ها دنبال می‌کنند هم در عادی‌سازی طلاق مؤثرند و تنوع‌طلبی و ایجاد روابط نامشروع را ترویج می‌کنند. تمام این موارد ریشه در عدم پایبندی به باورها و اعتقادات دینی و همچنین ارزش‌ها و هنجارهای ملی و میهنی دارد. زمانی که پایبندی به این اعتقادات ضعیف باشد، روابط و ارتباطات نامشروع بیشتری شکل می‌گیرد و در نتیجه به طلاق منجر می‌شود. وی اظهار میکند: براساس تئوری پتریم سوروکین (مشهورترین جامعه‌شناس تغییر اجتماعی)، جهان امروز ذهنیت حسی و مادی است. تمامی اذهان مردم جهان تحت سلطه حسیات و مادیات قرار گرفته و دیگر دوران شهودی که به قرون وسطی مربوط می‌شود و دوران عقلانی که به یونان باستان تا قرن پنجم اختصاص دارد، به پایان رسیده است. امروز نوبت به دوران ظاهرسازی رسیده و این ظاهر افراد است که معرف آنهاست.
به بیان دیگر، دنیای امروز به جهانی ظاهرساز تبدیل شده و معنویات در آن کمرنگ است. این وضعیت باعث شده افراد به خاطر حفظ ظاهر، به دوستی و ایجاد رابطه با جنس مخالف روی آورند. در نتیجه، تعهد و پایبندی به ازدواج تضعیف شده و معنای واقعی خود را از دست داده است.
این مدرس دانشگاه خاطرنشان میکند: افراد باید به ارزش‌های ملی و میهنی و اعتقادات‌شان پایبند باشند تا زندگی سالم و به‌دور از هر نوع تنش و طلاقی داشته باشند و لازمه این امر فرهنگ‌سازی در تمام بسترهای موجود اعم از تلویزیون، کتاب‌های درسی، مدارس و دانشگاه‌هاست. برای این‌که جوانان تحت تأثیر فضای مجازی قرار نگیرند و به این واسطه زندگی خودشان را تباه کنند، باید به اصالت فرهنگی، ملی و میهنی خودمان بازگردیم و زمینه‌ای ایجاد شود که افراد به اعتقادات و باورهای دینی پایبند باشند.
قرایی‌مقدم بیان میکند: بنده معتقدم، در ایران همچون کشورهای توسعه‌یافته باید استفاده از فضای مجازی تا۱۸سالگی برای نوجوانان ممنوع شود و به‌جای آن آموزه‌های لازم برای شناخت ارزش‌های ملی و میهنی به آنان ارائه شود تا پایبندی به خانه و خانواده را بیاموزند و در نهایت از آمار طلاق در کشور کاسته شود. لازم است ارزش‌ها و هنجارهای ملی را از طریق کتب درسی، رادیو و تلویزیون، موسیقی سنتی، بزرگداشت و نکوداشت قهرمانان، اسطوره‌های ملی، شعرا، نویسندگان و... به جوانان بیاموزیم تا احساس نکنند بی‌هویت هستند و سمت هویت غربی نروند. طبق تئوری تکاملی، قصد و هدف تمدن و فرهنگ انگلیسی، آمریکایی و غربی این است که همه مردم جهان به سمت هویت غربی گرایش پیدا کنند و به‌تدریج خرده‌فرهنگ‌های کشورهای دیگر از بین برود. بنابراین برای مقابله با این مقاصد باید به هویت اصلی خودمان بازگردیم و فرهنگ‌سازی کنیم.
امان‌الله قرایی‌مقدم:
طلاق به گونه‌ای در فضای مجازی عادی‌سازی شده که برخی تصور می‌کنند اگر رابطه نامشروع نداشته باشند یا طلاق نگیرند، به آنها برچسب عقب‌ماندگی می‌زنند!
نظریه کارشناس
لزوم یادگیری سواد و فرهنگ رسانه
سیدحسن موسوی‌چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران درباره نقش فضای مجازی در فروپاشی زندگی‌های واقعی معتقد است: بیش از دو دهه است که در کشور موضوع افزایش آمار طلاق مطرح است و روندی نگران‌کننده دارد. البته این موضوع مربوط به حال حاضر نیست و نمی‌توان علت آن را صرفا مربوط به گسترش استفاده از بسترهای فضای مجازی دانست. یکی از عواملی که ممکن است در افزایش طلاق در کشور تأثیرگذار باشد همین فضای مجازی است. موضوعاتی مانند بروز طلاق و سایر پدیده‌های اجتماعی به‌دلیل عوامل مختلفی در جامعه رخ می‌دهد. واقعیتی که در جامعه امروز با آن روبه‌رو هستیم تغییر سبک زندگی است. در فضای مجازی نیز برخی افراد به تبلیغ این نوع سبک زندگی که «ازدواج کنید و بعد طلاق بگیرید تا یک زندگی آزاد و مستقل را تجربه کنید» پرداخته‌اند و ممکن است برخی این سبک زندگی را انتخاب کنند. هر چند تجربیات حوزه اجتماعی نشان داده هیچ‌کس ازدواج نمی‌کند که تحت تأثیر فضای مجازی طلاق بگیرد و حتما عوامل دیگری در این امر دخیل هستند که به‌مراتب اثرگذاری بیشتری نسبت به فضای مجازی در بروز طلاق دارند، هر چند حضور در این شبکه‌های اجتماعی ممکن است در تسریع و تشدید طلاق مؤثر واقع شوند.
معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی کشور می‌افزاید: رابطه نامشروع، نارضایتی از روابط زناشویی، نارضایتی از زندگی را می‌توان از عوامل اصلی بروز طلاق در جامعه امروز تلقی کرد و می‌توان گفت تا حدی فضای مجازی در تسریع آن نقش داشته است. به‌طور کلی فضای مجازی در چند مورد مثل کاهش زمان گفت‌وگو در درون خانواده، کم‌توجهی به شریک زندگی، کم‌توجهی نسبت به انجام وظایفی که فرد به‌عنوان یکی از اعضای خانواده برعهده دارد و ایجاد شک و تردید و سوءظن‌ها نسبت به طرف مقابل تأثیرگذار است و در کنار سایر عوامل می‌تواند به طلاق زوجین منجر شود اما این‌که فضای مجازی فی‌نفسه عامل اصلی طلاق باشد، تفکر صحیحی نیست. چرا که فضای مجازی بستر و شبکه‌ای است که می‌توان استفاده درستی از آن داشت و این انتخاب خود افراد است که چه نوع محتوایی را در این شبکه‌ها دنبال کنند.
او بیان میکند: مسأله‌ای که در بحث فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی از اهمیت بالایی برخوردار بوده، سوادرسانه‌ای و فرهنگ رسانه است و این‌که بدانیم در این بسترها از چه ظرفیت‌های مثبتی می‌توان استفاده کرد و باید بیاموزیم نوع اطلاعاتی که در این فضا کسب می‌کنیم را مدیریت کرده و اطلاعات مفیدی از آن کسب کنیم تا به آرامش برسیم و سطح آگاهی‌مان ارتقا پیدا کند نه این‌که دنبال محتواهای منفی و آسیب‌زننده برویم. گاه در برخی موضوعات همچون فضای مجازی یا هوش مصنوعی و... با تأخر فرهنگی مواجه هستیم. به این معنا که به ابزار و نرم‌افزار دسترسی داریم اما هنوز سواد استفاده از آن را کسب نکرده‌ایم و همین امر باعث می‌شود به اطلاعات انحرافی و نادرستی دست پیدا کنیم و از این بابت زیان‌هایی ببینیم.
موسوی‌چلک یادآور می‌شود: فضای مجازی این امکان را به افراد می‌دهد که گمنام و ناشناس باشند و در این گمنامی، اطلاعاتی را منتشر کنند که مسیر زندگی عده‌ای از افراد را تغییر دهند؛ عده‌ای از این ظرفیت استفاده مثبتی دارند و با انتشار اطلاعات مفید مسیر زندگی افراد را بهبود بخشیده و کیفیت آن را ارتقا می‌دهند. در مقابل عده‌ای وجود دارند که با انتشار اطلاعات منفی، نه‌تنها فرد را به سمت بهبود کیفیت زندگی سوق نمی‌دهند، بلکه با ایجاد بی‌ثباتی و تنش در روابط خانوادگی و زناشویی، اقدام به تخریب زندگی زوجین می‌کنند.
او تاکید میکند: بهترین راهکار برای استفاده صحیح از فضای مجازی و کاهش آسیب‌های آن در زندگی زوجین و افراد مختلف، آموزش و اطلاع‌رسانی صحیح است. از طرفی بهتر است سازمان‌های مرتبط در بستر فضای مجازی، سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها و... محتواهای قابل اعتماد و مفیدی را متناسب با سن، زیست‌بوم و فرهنگ مخاطبان تهیه و تولید کنند و با شیوه‌های جذاب و متنوع این محتواها را در اختیار مخاطبان قرار دهند تا از اثرات منفی این شبکه‌ها کاسته و بستری برای ارتقای سطح کیفی زندگی افراد جامعه فراهم آورند.
سیدحسن موسوی‌چلک:
مسأله‌ای که در بحث فضای مجازی از اهمیت بالایی برخوردار بوده، سوادرسانه‌ای و فرهنگ رسانه است و این‌که بدانیم در این بسترها از چه ظرفیت‌های مثبتی می‌توان استفاده کرد
هانا چراغی - روزنامه نگار
یکی ازاین ابزارهاکه امروزه نقش پررنگی درزندگی روزمره افراد درتمام سنین و فارغ ازنوع جنسیت آنان دارد، شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی است. این بسترهای اینترنتی قطعا همچون سایر ابزارهای نوین مزایا و معایبی دارند که بهره‌گیری از هرکدام به انتخاب‌های خودمان بستگی دارد. البته باید برای کاهش آسیب‌های آن، فرهنگ استفاده از این شبکه‌ها و فضاهای مجازی را بلد باشیم و سواد آن را کسب کنیم تا مضراتش را به حداقل برسانیم.
این روزها، متأسفانه برخی افراد به‌خاطر مشکلاتی که در زندگی شخصی و اجتماعی خود دارند، شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی پناه می‌برند. آنها ترجیح می‌دهند به‌جای گذراندن وقت با خانواده و دوستان یا حضور در جامعه، اوقات فراغت خود را در این فضاها بگذرانند.
گاهی اوقات، این افراد چندین ساعت از شبانه‌روز را به گشت‌وگذار در این شبکه‌ها اختصاص می‌دهند و به این ترتیب، روزگار خود را می‌گذرانند. غافل از این‌که به مرور به این بسترها اعتیاد پیدا می‌کنند و باید به‌زودی شاهد اثرات مخرب آن در زندگی خود باشند. همان‌گونه که امروزه عده‌ای از روان‌شناسان و جامعه‌شناسان معتقدند بروز برخی آسیب‌های اجتماعی و اخلاقی در جامعه ناشی از استفاده نادرست از شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی است.
به عقیده این افراد ازدواج اینترنتی، روابط خارج از زناشویی و در نهایت طلاق، برخی اثرات مخرب و زیان‌بار استفاده بیش از حد افراد و زوجین از شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی بوده که به مرور ممکن است به معضلی جدی برای جامعه ایران تبدیل شود.
هر چند آمارها نشان می‌دهد در سال‌های اخیر میزان طلاق نسبت به ازدواج در کشور رشد قابل‌توجه و چشمگیری داشته و به عقیده برخی روان‌شناسان و کارشناسان، ممکن است یکی از عوامل مؤثر آن همین فضای مجازی و پلتفرم‌های اینترنتی باشد. چرا که بستری برای دور شدن زوجین از یکدیگر و کمرنگ شدن ارتباط بین اعضای خانواده و شکل‌گیری دوستی‌ها و روابط جنسی خارج از ازدواج و همچنین بی‌اعتمادی زوجین به یکدیگر ایجاد کرده و روز‌به‌روز به اثرات منفی آن افزوده می‌شود.
درواقع، در دهه‌ها و سال‌های قبل مردم از شنیدن واژه طلاق هراس داشتند و این مسأله فقط در موارد خاص در خانواده‌ها مطرح می‌شد اما در سال‌های اخیر طلاق به امری عادی تبدیل شده و برخی خانواده‌ها آن را بحران قلمداد نمی‌کنند و سعی چندانی در جهت جلوگیری از بروز آن ندارند.
البته که گرانی، نوسانات مالی، تورم، رشد نرخ بیکاری، عدم تفاهم، تفاوت‌های فرهنگی و سنی، اختلافات خانوادگی، افسردگی، پرخاشگری، اعتیاد، عدم سازگاری زوجین، عدم معاشرت کافی، درگیری‌های مداوم، خیانت و روابط فرازناشویی، بی‌اعتمادی، تنوع‌طلبی و بسیاری عوامل دیگر از دلایل بروز طلاق هستند اما در این بین نباید از نقش فضای مجازی و پلتفرم‌های اینترنتی در ایجاد این بحران اجتماعی غافل شد.
چرا که فضای مجازی اکنون یکی از اصلی‌ترین بخش‌های زندگی افراد است و استفاده نادرست از آن آسیب‌های جدی برای خانواده‌ها به همراه دارد که با کاهش ارتباطات خانوادگی زمینه‌ای برای ایجاد حس بی‌میلی، سردی و بی‌توجهی به شریک زندگی فراهم می‌سازد.
برخی مزیت‌های استفاده از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی شامل برقراری ارتباط و تماس با دوستان، دریافت و ارسال پیام به مخاطبان، ارتباط با اعضای خانواده و اقوام و دوستان، برقراری تماس کم‌هزینه و سریع، کسب اطلاعات عمومی، کسب اخبار روز، به اشتراک گذاشتن اطلاعات، سرگرمی و تفریح و گذران اوقات فراغت، معاشرت اجتماعی و شناخت محیط و فرهنگ‌های اجتماعی است که بهره‌گیری صحیح از آن، نه‌تنها آسیبی به افراد و خانواده‌ها وارد نمی‌کند، بلکه مزیت‌هایی نیز دارد.
اما متأسفانه در حال حاضر جامعه ایران بیشتر درگیر مضرات آن است و این امر نیازمند آموزش، اطلاع‌رسانی صحیح، فرهنگ‌سازی و ارتقای دانش استفاده از این ابزارهاست تا از آسیب‌های اجتماعی ناشی از آن همچون تزلزل محیط خانواده و ایجاد روابط خارج از چارچوب و به خطر افتادن امنیت شخصی و طلاق عاطفی و...جلوگیری شود و در این بسترها، روابط و تعاملات اجتماعی تقویت شود.
بررسی‌ها پیرامون اثرات استفاده از شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی در بروز طلاق نشان می‌دهد، برخی پژوهشگران بر این باور هستند که ارتباط معناداری بین افزایش آمار طلاق در کشور و استفاده از شبکه‌های اجتماعی وجود دارد، به نحوی که هر چقدر استفاده زوجین از این شبکه‌ها و پلتفرم‌های اینترنتی بیشتر باشد، سردی روابط زناشویی و در نهایت طلاق هم بیشتر است. شاید علت آن نیز چشم و هم‌چشمی، عدم رضایت از رابطه تحت تأثیر مشاهده زندگی‌های لاکچری و بعضا نمایشی در این شبکه‌ها، تنوع‌طلبی، نارضایتی از شریک عاطفی و... باشد.
لازم به ذکر است، با این‌که دولت سیاست‌های تشویقی برای ازدواج و تشکیل خانواده و حتی فرزندآوری در نظر گرفته، در سال‌های اخیر به‌دلیل مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، جوانان تمایلی به ازدواج و فرزندآوری ندارند و در مقابل، فارغ از دلایل بروز طلاق در کشور شاهد افزایش چشمگیر آمار این معضل اجتماعی هستیم.
بنابراین بهتر است سیاست‌هایی در جهت تقویت آموزش‌های پیش از ازدواج، دسترسی ارزان یا حتی رایگان به مشاوره‌های خانواده، بهبود وضعیت اقتصادی به منظور کاهش فشارهای مالی به خانواده‌ها، تقویت حمایت‌های اجتماعی از زوجین و... در دستور کار سازمان‌های مربوطه قرار گیرد تا اثرات آن در تقویت بنیان خانواده‌ها را شاهد باشیم.
نظریه کارشناس
طلاق در فضای مجازی عادی‌سازی شده!
امان‌الله قرایی‌مقدم، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه درخصوص نقش شبکه‌های اجتماعی در بروز طلاق، می‌گوید: عوامل متعددی در بروز طلاق دخالت دارد که ازجمله می‌توان به درک نادرست از ازدواج، عدم تناسب فرهنگی، تفاوت سنی و فرهنگی، عدم دخالت والدین در ازدواج و... اشاره کرد اما یکی ازعواملی که امروزه در بحث طلاق اثرگذار است، فضای مجازی است. چرا که این بستر گاه زمینه‌ای برای برقراری روابط نامشروع قبل ازازدواج ایجادمی‌کند و دوستی‌های منجر‌به برقراری رابطه جنسی بعد ازدواج را شکل می‌دهد که در آینده یکی از عوامل مؤثر در طلاق این افراد است. او ادامه می‌دهد: زمانی که افراد اعتقادات و باورهای دینی ضعیف و تربیت نادرستی داشته باشند یا بدسرپرست، تک سرپرست و بی‌سرپرست بزرگ شوند یا در محله‌های خاصی که به اصطلاح از نظرمکتب بوم‌شناسی، مکتب شیکاگو نامیده می‌شوند بزرگ شده یا تحت تأثیر دوستان ناباب، روابط نامشروع و... باشند در زندگی زناشویی موفقیت کمتری دارند. البته این روزها فضای مجازی نیز به یکی از عوامل مهم در طلاق زوجین تبدیل شده؛ حتی ماهواره، برخی فیلم‌های سینمایی و سریال‌ها در عادی‌سازی طلاق مؤثرند و دیگر در بعضی خانواده‌های ایرانی خبری از آن اعتقادات و باورهای دینی و سنتی که تعهد دینی و قلبی بین زوجین را تقویت می‌کرد، نیست که نتیجه این موضوع افزایش آمار طلاق را در پی داشته است.
قرایی‌مقدم می‌افزاید: مسأله طلاق به گونه‌ای در فضای مجازی عادی‌سازی شده که برخی تصور می‌کنند اگر رابطه نامشروع نداشته باشند یا طلاق نگیرند، به آنها برچسب عقب‌ماندگی می‌زنند! حتی برخی سریال‌هایی که این روزها خانواده‌ها دنبال می‌کنند هم در عادی‌سازی طلاق مؤثرند و تنوع‌طلبی و ایجاد روابط نامشروع را ترویج می‌کنند. تمام این موارد ریشه در عدم پایبندی به باورها و اعتقادات دینی و همچنین ارزش‌ها و هنجارهای ملی و میهنی دارد. زمانی که پایبندی به این اعتقادات ضعیف باشد، روابط و ارتباطات نامشروع بیشتری شکل می‌گیرد و در نتیجه به طلاق منجر می‌شود. وی اظهار میکند: براساس تئوری پتریم سوروکین (مشهورترین جامعه‌شناس تغییر اجتماعی)، جهان امروز ذهنیت حسی و مادی است. تمامی اذهان مردم جهان تحت سلطه حسیات و مادیات قرار گرفته و دیگر دوران شهودی که به قرون وسطی مربوط می‌شود و دوران عقلانی که به یونان باستان تا قرن پنجم اختصاص دارد، به پایان رسیده است. امروز نوبت به دوران ظاهرسازی رسیده و این ظاهر افراد است که معرف آنهاست.
به بیان دیگر، دنیای امروز به جهانی ظاهرساز تبدیل شده و معنویات در آن کمرنگ است. این وضعیت باعث شده افراد به خاطر حفظ ظاهر، به دوستی و ایجاد رابطه با جنس مخالف روی آورند. در نتیجه، تعهد و پایبندی به ازدواج تضعیف شده و معنای واقعی خود را از دست داده است.
این مدرس دانشگاه خاطرنشان میکند: افراد باید به ارزش‌های ملی و میهنی و اعتقادات‌شان پایبند باشند تا زندگی سالم و به‌دور از هر نوع تنش و طلاقی داشته باشند و لازمه این امر فرهنگ‌سازی در تمام بسترهای موجود اعم از تلویزیون، کتاب‌های درسی، مدارس و دانشگاه‌هاست. برای این‌که جوانان تحت تأثیر فضای مجازی قرار نگیرند و به این واسطه زندگی خودشان را تباه کنند، باید به اصالت فرهنگی، ملی و میهنی خودمان بازگردیم و زمینه‌ای ایجاد شود که افراد به اعتقادات و باورهای دینی پایبند باشند.
قرایی‌مقدم بیان میکند: بنده معتقدم، در ایران همچون کشورهای توسعه‌یافته باید استفاده از فضای مجازی تا۱۸سالگی برای نوجوانان ممنوع شود و به‌جای آن آموزه‌های لازم برای شناخت ارزش‌های ملی و میهنی به آنان ارائه شود تا پایبندی به خانه و خانواده را بیاموزند و در نهایت از آمار طلاق در کشور کاسته شود. لازم است ارزش‌ها و هنجارهای ملی را از طریق کتب درسی، رادیو و تلویزیون، موسیقی سنتی، بزرگداشت و نکوداشت قهرمانان، اسطوره‌های ملی، شعرا، نویسندگان و... به جوانان بیاموزیم تا احساس نکنند بی‌هویت هستند و سمت هویت غربی نروند. طبق تئوری تکاملی، قصد و هدف تمدن و فرهنگ انگلیسی، آمریکایی و غربی این است که همه مردم جهان به سمت هویت غربی گرایش پیدا کنند و به‌تدریج خرده‌فرهنگ‌های کشورهای دیگر از بین برود. بنابراین برای مقابله با این مقاصد باید به هویت اصلی خودمان بازگردیم و فرهنگ‌سازی کنیم.
امان‌الله قرایی‌مقدم:
طلاق به گونه‌ای در فضای مجازی عادی‌سازی شده که برخی تصور می‌کنند اگر رابطه نامشروع نداشته باشند یا طلاق نگیرند، به آنها برچسب عقب‌ماندگی می‌زنند!
نظریه کارشناس
لزوم یادگیری سواد و فرهنگ رسانه
سیدحسن موسوی‌چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران درباره نقش فضای مجازی در فروپاشی زندگی‌های واقعی معتقد است: بیش از دو دهه است که در کشور موضوع افزایش آمار طلاق مطرح است و روندی نگران‌کننده دارد. البته این موضوع مربوط به حال حاضر نیست و نمی‌توان علت آن را صرفا مربوط به گسترش استفاده از بسترهای فضای مجازی دانست. یکی از عواملی که ممکن است در افزایش طلاق در کشور تأثیرگذار باشد همین فضای مجازی است. موضوعاتی مانند بروز طلاق و سایر پدیده‌های اجتماعی به‌دلیل عوامل مختلفی در جامعه رخ می‌دهد. واقعیتی که در جامعه امروز با آن روبه‌رو هستیم تغییر سبک زندگی است. در فضای مجازی نیز برخی افراد به تبلیغ این نوع سبک زندگی که «ازدواج کنید و بعد طلاق بگیرید تا یک زندگی آزاد و مستقل را تجربه کنید» پرداخته‌اند و ممکن است برخی این سبک زندگی را انتخاب کنند. هر چند تجربیات حوزه اجتماعی نشان داده هیچ‌کس ازدواج نمی‌کند که تحت تأثیر فضای مجازی طلاق بگیرد و حتما عوامل دیگری در این امر دخیل هستند که به‌مراتب اثرگذاری بیشتری نسبت به فضای مجازی در بروز طلاق دارند، هر چند حضور در این شبکه‌های اجتماعی ممکن است در تسریع و تشدید طلاق مؤثر واقع شوند.
معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی کشور می‌افزاید: رابطه نامشروع، نارضایتی از روابط زناشویی، نارضایتی از زندگی را می‌توان از عوامل اصلی بروز طلاق در جامعه امروز تلقی کرد و می‌توان گفت تا حدی فضای مجازی در تسریع آن نقش داشته است. به‌طور کلی فضای مجازی در چند مورد مثل کاهش زمان گفت‌وگو در درون خانواده، کم‌توجهی به شریک زندگی، کم‌توجهی نسبت به انجام وظایفی که فرد به‌عنوان یکی از اعضای خانواده برعهده دارد و ایجاد شک و تردید و سوءظن‌ها نسبت به طرف مقابل تأثیرگذار است و در کنار سایر عوامل می‌تواند به طلاق زوجین منجر شود اما این‌که فضای مجازی فی‌نفسه عامل اصلی طلاق باشد، تفکر صحیحی نیست. چرا که فضای مجازی بستر و شبکه‌ای است که می‌توان استفاده درستی از آن داشت و این انتخاب خود افراد است که چه نوع محتوایی را در این شبکه‌ها دنبال کنند.
او بیان میکند: مسأله‌ای که در بحث فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی از اهمیت بالایی برخوردار بوده، سوادرسانه‌ای و فرهنگ رسانه است و این‌که بدانیم در این بسترها از چه ظرفیت‌های مثبتی می‌توان استفاده کرد و باید بیاموزیم نوع اطلاعاتی که در این فضا کسب می‌کنیم را مدیریت کرده و اطلاعات مفیدی از آن کسب کنیم تا به آرامش برسیم و سطح آگاهی‌مان ارتقا پیدا کند نه این‌که دنبال محتواهای منفی و آسیب‌زننده برویم. گاه در برخی موضوعات همچون فضای مجازی یا هوش مصنوعی و... با تأخر فرهنگی مواجه هستیم. به این معنا که به ابزار و نرم‌افزار دسترسی داریم اما هنوز سواد استفاده از آن را کسب نکرده‌ایم و همین امر باعث می‌شود به اطلاعات انحرافی و نادرستی دست پیدا کنیم و از این بابت زیان‌هایی ببینیم.
موسوی‌چلک یادآور می‌شود: فضای مجازی این امکان را به افراد می‌دهد که گمنام و ناشناس باشند و در این گمنامی، اطلاعاتی را منتشر کنند که مسیر زندگی عده‌ای از افراد را تغییر دهند؛ عده‌ای از این ظرفیت استفاده مثبتی دارند و با انتشار اطلاعات مفید مسیر زندگی افراد را بهبود بخشیده و کیفیت آن را ارتقا می‌دهند. در مقابل عده‌ای وجود دارند که با انتشار اطلاعات منفی، نه‌تنها فرد را به سمت بهبود کیفیت زندگی سوق نمی‌دهند، بلکه با ایجاد بی‌ثباتی و تنش در روابط خانوادگی و زناشویی، اقدام به تخریب زندگی زوجین می‌کنند.
او تاکید میکند: بهترین راهکار برای استفاده صحیح از فضای مجازی و کاهش آسیب‌های آن در زندگی زوجین و افراد مختلف، آموزش و اطلاع‌رسانی صحیح است. از طرفی بهتر است سازمان‌های مرتبط در بستر فضای مجازی، سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها و... محتواهای قابل اعتماد و مفیدی را متناسب با سن، زیست‌بوم و فرهنگ مخاطبان تهیه و تولید کنند و با شیوه‌های جذاب و متنوع این محتواها را در اختیار مخاطبان قرار دهند تا از اثرات منفی این شبکه‌ها کاسته و بستری برای ارتقای سطح کیفی زندگی افراد جامعه فراهم آورند.
سیدحسن موسوی‌چلک:
مسأله‌ای که در بحث فضای مجازی از اهمیت بالایی برخوردار بوده، سوادرسانه‌ای و فرهنگ رسانه است و این‌که بدانیم در این بسترها از چه ظرفیت‌های مثبتی می‌توان استفاده کرد
هانا چراغی - روزنامه نگار
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
جنبش مردمی سوریه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
زمان دیپلماسی برای حمایت از مقاومت
عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
نقش ویژه اهالی اندیشه، رسانه و هنر در مقابله با تهدیدات نرم
گفت و گو
گفتوگوی«جامجم» با احمد ابوالقاسمی یکی از موفقترین قاریان قرآن و میزبان برنامه «محفل»
شیرینترین خاطراتم با محفل شکل گرفت
در گفت‌وگو با دکتر علیرضا کیخا معاون امور استانهای رسانه ملی مطرح شد
فرهنگ اقوام در هفتههای ایران
علاءالدین بروجردی نماینده مجلس شورای اسلامی در گفت وگو با جام جم آنلاین:
مذاکرات بر اساس راستی آزمایی مواضع آمریکاست
ابوالفضل ظهره وند نماینده مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با جام جم آنلاین: