نوسازی شبکه حمل و نقل شتاب می‌گیرد؟

این درحالی است که بتازگی شهردار تهران نیز از تست موفقیت‌آمیز تراموا خبر داده است و ابراز امیدواری کرده که تراموا نظمی همانند مترو را به خیابان‌های پایتخت خواهد آورد. در چنین شرایطی از کارشناسان درباره مسائل مربوط به ناوگان حمل و نقل عمومی و دغدغه‌های شهروندان پرسیده‌ایم. 

از ابتدای اردیبهشت امسال، ساکنان کلانشهر تهران باید هزینه بیشتری برای تردد و استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی روزانه خود بپردازند. طبق مصوبه شورای شهر تهران، نرخ کرایه خطوط تاکسیرانی در سال۱۴۰۴ به‌طور متوسط ۳۶.۸ درصد، نرخ بلیت مترو ۲۵ درصد و اتوبوس‌های بی‌آرتی و اتوبوس‌های عادی به ترتیب ۲۵ و ۳۶.۸درصد افزایش خواهد داشت اما سؤال این است، در قبال این افزایش قیمت آیا کمی سهولت در رفت و آمد نصیب مردم خواهد شد؟
تهران، شهری با بیش از ۱۴ میلیون نفر جمعیت، مدت‌هاست که با معضلاتی چون ترافیک مزمن، آلودگی هوا، فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل و کمبود ظرفیت ناوگان عمومی دست‌وپنجه نرم می‌کند. این، یعنی اقدامات مقطعی و وعده‌های تکراری مسئولان شهری عملا تا به امروز، گره از این معضل باز نکرده‌ است. آن‌طور که ‌جعفر تشکری‌هاشمی، رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران به جام‌جم می‌گوید تهران باید تا پایان سال ۱۴۰۴ حدود ۱۱ هزار اتوبوس داشته باشد؛ اما اکنون حدود ۳۰۰۰ دستگاه اتوبوس در این کلانشهر فعال است؛ عددی که بسیار پایین‌تر از نیاز واقعی شهر است. علاوه‌بر آن، به گفته تشکری‌هاشمی در حوزه تاکسیرانی نیز اوضاع خوب نیست؛ چراکه بیش از نیمی از حدود ۸۰ هزار تاکسی موجود در تهران، فرسوده‌ و نیازمند جایگزینی هستند. حالا بااین سطح از کیفیت حمل و نقل عمومی افزایش قیمت مصداق بارز ضرب‌المثل «گل بود به سبزه نیز آراسته شد» شده است!
هرچند شاید این اعداد برای مدیران شهری تنها یک اصلاح اقتصادی در راستای تأمین هزینه‌های جاری تلقی شود اما برای قشر قابل‌توجهی از مردم، به‌ویژه افرادی که روزانه از ناوگان حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کنند، بار مالی مضاعفی ایجاد می‌کند؛ آن هم در شرایطی که این نوع حمل و نقل نه‌تنها توسعه‌ ملموسی نیافته بلکه از نظر کیفیت، با نارضایتی گسترده همراه است. علیرضا اسماعیلی، کارشناس حوزه حمل‌ونقل و ترافیک نیز دراین‌باره به جام‌جم می‌گوید: منطق این است که وقتی قیمت یک محصول یا خدمات را افزایش می‌دهیم، قصد داریم تا کیفیت را نیز در سطح بالا نگه داریم. در غیر این‌صورت چنین کاری منطقی ندارد.او با اشاره به این‌که براساس استانداردهای جهانی، حمل‌ونقل عمومی باید از چهار ویژگی: سریع، آسان، راحت و ارزان برخوردار باشد، می‌افزاید: تا زمانی که حمل‌ونقل عمومی این ویژگی‌ها را نداشته باشد، مردم به‌طور طبیعی گرایش‌شان نسبت به آن کمتر می‌شود و به استفاده از خودروهای شخصی روی می‌آورند. مگر افزایش قیمت و گرانی در صورتی باشد که کیفیت بسیار افزایش پیدا کند. مثلا در کشورهای اروپایی به دلیل کیفیت بالای حمل‌ونقل عمومی، شاید دیگر هزینه آن خیلی برای افراد مهم نباشد.

حمل و نقل عمومی شوخی‌بردار نیست!
اسماعیلی می‌گوید: هرچند که مسئولان علت این گرانی را افزایش تورم در جامعه می‌دانند اما حمل‌ونقل از آن موضوعاتی نیست که ما بتوانیم با آن شوخی کنیم؛ چراکه به محض این‌که قیمت حمل‌ونقل عمومی افزایش پیدا کند، تاثیر خود را بر سایر ارکان جامعه می‌گذارد. بنابراین اگر در کنار افزایش قیمت‌ها، کیفیت ارتقا نیابد، چنین تصمیمی محکوم به شکست است.  ‌ این کارشناس ترافیک با اشاره به این‌که حمل و نقل عمومی تنها ابزار و وسیله‌ای است که بیشتر قشر متوسط جامعه از آن استفاده می‌کنند، بیان می‌کند: ما همیشه می‌گوییم باید حمل‌ونقل سریع و ارزان در اختیار مردم گذاشته شود تا حمل‌ونقل شخصی به حداقل برسد و آلودگی کاهش پیدا کند اما وقتی چهار شاخص اصلی حمل‌ونقل عمومی استاندارد که پیشتر به آن اشاره شد، محقق نشود و در کنار آن قیمت‌ها را نیز افزایش دهیم، نه‌تنها جذابیت را پایین آورده‌ایم بلکه اسباب نارضایتی مردم را هم فراهم کرده‌ایم. بااین حال به نظر مسئولان شهری، این افزایش نرخ آن‌قدر‌ها هم غیرمنطقی نیست. مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران معتقد است برای آن‌که بخش خصوصی در حوزه حمل‌ونقل عمومی سرمایه‌گذاری کند، باید سودی حداقلی را دریافت کند. وی بتازگی به قیمت بالای خرید تجهیزات حمل‌ونقل نیز اشاره کرده است؛ قیمت یک دستگاه اتوبوس برقی کمتر از ۱۶ میلیارد تومان نیست و تهیه یک دستگاه اتوبوس دیزلی هم حدود ۱۰ میلیارد تومان تمام می‌شود. به همین دلیل اگر دولت در این حوزه حمایت نکند، بخش خصوصی با این ارقام وارد میدان نمی‌شود.

نقش تورم در افزایش بهای خدمات
در این بین،‌ محمدامین آقامیری، عضو شورای شهر تهران نیز در گفت‌وگو با جام‌جم ارائه خدمات بیشتر در قبال افزایش نرخ کرایه‌ها را رد می‌کند و می‌گوید: «این‌گونه نیست که چون قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کند، خدمات بیشتری باید ارائه شود. چراکه همان خدماتی که سال گذشته ارائه شده، اگر امسال هم بخواهد در دسترس قرار گیرد، قاعدتا تحت‌تاثیر تورم با افزایش قیمت همراه خواهد بود.» 
وی به افزایش هزینه‌ها در بخش‌های مختلف اشاره می‌کند و می‌افزاید: «در بخش تاکسیرانی مسائلی از قبیل شارژ خودرو، استهلاک خودرو و هزینه‌های زندگی راننده به تناسب تورم افزایش پیدا می‌کند. در بخش اتوبوس‌ها نیز همین شرایط حاکم‌ است، چراکه بخشی از اتوبوس‌های شهرداری ملکی است و هزینه نگهداری آنها بالا رفته است.» آقامیری همچنین افزایش قیمت‌ها را متعادل می‌داند و می‌گوید: «شورای شهر با توجه به نرخ اعلامی تورم سالانه از سوی دولت، نرخ کرایه‌های حمل‌ونقل عمومی را با هدف کمک به رانندگان جهت تأمین هزینه‌های آنها افزایش می‌دهد.»

فاصله ناوگان حمل و نقل عمومی با استاندارد 
عضو شورای شهر تهران با اشاره به وضعیت ناوگان حمل‌ونقل عمومی پایتخت می‌گوید: «شهری مثل تهران در حالت نرمال به ۱۰ هزار دستگاه اتوبوس نیاز دارد که اکنون ما تنها ۳۰۰۰ اتوبوس داریم. البته به دنبال بهبود این وضعیت هستیم و به همین ترتیب تا پایان سال ۲۳۲۰ دستگاه اتوبوس خارجی وارد شهر می‌شود. همچنین قرار است ۱۷۰۰ اتوبوس داخلی دیگر نیز از شرکت خودروساز داخلی تحویل گرفته شود که در مجموع پیش‌بینی می‌شود تا آخر امسال تعداد اتوبوس‌ها در پایتخت به حدود ۶۰۰۰ دستگاه برسد.» 
آقامیری درخصوص توسعه‌ مترو نیز می‌افزاید: «در همین راستا واگن‌های خریداری‌شده به مرور وارد خواهد شد، البته این امر نیازمند این است که دولت آخرین رایزنی‌ها را با شرکت فروشنده انجام دهد تا تعداد واگن‌ها و زمان دقیق تحویل در سال جاری مشخص شود.»

تراموا در تهران فعال می‌شود
یکی از موضوعات پرحاشیه درخصوص توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی، بحث ورود تراموا به این ناوگان است. در تازه‌ترین اتفاق، شهردار تهران بتازگی در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری رسانه‌ملی از تست موفقیت‌آمیز تراموا خبر داد و گفت:‌ این سیستم قادر است شیب‌ها و پل‌های تهران را با ظرفیت چهار برابر اتوبوس‌های ۱۸متری پوشش دهد. هشت رام اولیه (هر رام شامل چهار واگن) آماده است و با عقد قرارداد نهایی، فاز اول از میدان امام حسین تا آزادی راه‌اندازی می‌شود.  به گفته او، تراموا با سیگنالینگ هوشمند، نظم مترو را به خیابان‌ها می‌آورد. این درحالی است که مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران با اشاره به این‌که نظرش درباره ترموا تغییر نکرده، گفته بود‌ تست‌های مربوط به تراموا باید با حضور ما دوباره تکرار شود. رئیس شورای شهر تهران پیشتر گفته بود که از ترامواهای وارداتی (اتوبوس‌های سه کابین ۴۰ متری) رسیده به پایتخت بازدید کرده اما آنها را برای کار در تهران مناسب ندیده است.