دریاچه ارومیه و بازی‌های احیا

الان نزدیک به ۳۰ سال است برچسب «خشک‌شدن» بر پیشانی بزرگ‌ترین تالاب بین‌المللی ایران خورده و در این مدت کمیته‌ها و ستادها تشکیل و همایش‌ها و جلسات و نشست‌های بی‌شماری برگزار و چندین‌هزارمیلیارد اعتبار برای خروج آن از بحران اختصاص یافته که نه‌تنها حال دریاچه را بهبود نبخشیده، بلکه امروز گروهی از خشک‌شدن کامل تالاب و محو آن از روی نقشه خبر می‌دهند. با این اوصاف، معاون اول رئیس‌جمهور در سفر به آذربایجان‌شرقی گفته از محل آب رودخانه ارس و تصفیه‌پساب‌ها، طرح‌های احیای دریاچه ارومیه پیگیری می‌شود و دولت هم با استقرار پهپاد و هواپیما در فرودگاه‌های ارومیه و تبریز قصد بارورسازی ابرها در حوضه آبریز تالاب را دارد.این‌که دریاچه ارومیه در وضعیت سختی قرار دارد و حتما باید آب مورد نیاز آن تامین شود، یک بحث است، اما با شرایط بحران کم‌آبی در سال‌جاری که تامین آب شرب و نیاز کشاورزان را در اولویت قرار داده، باید دید چه برنامه‌هایی برای دریاچه قابل اجراست.
در آذربایجان‌غربی سرپرست سازمان جهادکشاورزی استان با اشاره به کاهش بارندگی و کمبود منابع آبی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه وبه‌خصوص پراکنش بارندگی‌ها،برضرورت‌مدیریت‌مصرف‌آب بخش کشاورزی تاکیدکرده ومی‌گوید: «متوسط بارندگی امسال ۲۲۴ میلی‌متر است که نسبت به بلندمدت ۲۲درصد ونسبت به سال گذشته ۱۸درصد کاهش نشان می‌دهد.»
علی دیانتی با تاکید بر این‌که پشت سدهای بوکان و مهاباد با کمبود آب مواجه هستیم، ادامه می‌دهد: «براساس گزارش شرکت آب منطقه‌ای استان، امسال برای مدیریت اراضی پایاب سدها مشکلات زیادی داریم و نیاز به مشارکت بهره‌برداران جهت مدیریت کم‌آبی ضروری به نظر می‌رسد.»
وی با اشاره به وسعت اراضی کشاورزی در پایاب سدهای بوکان و مهاباد تصریح می‌کند: «در پایاب سد مهاباد ۱۲هزار هکتار و در پایاب سد بوکان ۴۶هزار هکتار اراضی آبی، باغی و زراعی وجود دارد که حدود ۳۰هزار هکتار از اراضی پایاب سدها در شعاع ۱۵کیلومتری دریاچه ارومیه به‌دلیل شوری، امکان استفاده از آب‌های زیرزمینی را ندارند.»
این درحالی‌است‌که ورودی آب به مخزن سدشهید کاظمی بوکان به ۱۷.۵مترمکعب رسیده،حجمی که درسال گذشته۱۳۱ مترمکعب بود.هم‌اکنون حجم مخزن سدشهید کاظمی بوکان ۳۰۸میلیون مترمکعب است که کاهش بیش از۵۰درصدی را نشان می‌دهد. بنابراین برنامه‌ریزی صحیح برای مصرف منابع آب دربخش شرب وکشاورزی بسیارلازم وضروری به‌نظر می‌رسد.
     
طرح‌هایی برای تامین آب
اوایل هفته جاری، وقتی معاون اول رئیس‌جمهور درسفری دوروزه به آذربایجان‌شرقی رفته بود، درخصوص طرح‌های احیای دریاچه ارومیه گفت: «طرح‌های احیای دریاچه از محل آب رودخانه ارس و تصفیه پساب‌های ارومیه پیگیری می‌شود.» 
محمدرضا عارف با اشاره به اولویت آب و آبرسانی در کشور تأکید کرد: «از یک طرح مهم آبرسانی و تأمین آب شرب و صنعت در این استان بازدید می‌شود تا از سرشاخه‌های ارس برای تبریز و شهر‌های در مسیر رودخانه، آب قابل شرب در اختیار مردم قرار گیرد.» وی در شرایطی در کارگاه عمرانی طرح انتقال آب ارس به تبریز در شهرستان مرند حضور یافته و در جریان آخرین وضعیت اجرایی و پیشرفت فیزیکی این طرح قرار گرفت که مطالعات طرح انتقال آب ارس از سال ۱۳۸۵ آغاز و با اخذ مجوز‌های لازم درنهایت اجرای طرح به‌صورت فاینانس خارجی تصویب شده است. اما به‌دلیل تحریم‌ها و عدم تأمین اعتبار مورد نیاز از محل فاینانس خارجی، اجرای این پروژه با کندی مواجه بود و به‌سختی پیش‌رفت.بخشی از پروژه انتقال آب ارس در قالب طرح و توسعه بهره‌برداری ارس با اعتبار تامینی از محل صندوق توسعه ملی با لوله‌گذاری به طول ۳۵کیلومتر تا روستای پیراسحاق مرند انجام گرفت. سپس با همکاری شرکت آب منطقه‌ای و قرارگاه خاتم‌الانبیا این لوله‌گذاری با اعتبار یک همت و به طول هفت کیلومتر تا روستای زال مرند ادامه پیدا کرد.هنوز برای تکمیل طرح انتقال آب ارس به مرند، شبستر و تبریز نیاز به ۱۰۵کیلومتر لوله‌گذاری و اجرای پنج کیلومتر تونل و مخازن بین‌راهی است که در صورت تکمیل این پروژه، ۲۲ شهر و ۱۶۹ روستا و در کل سه‌میلیون و ۵۰۰هزار نفر از آن بهره‌مند خواهند شد.

آزموده را دوباره می‌آزماییم
دولت چهاردهم از زمانی که روی کار آمد، موضوع احیای دریاچه را به‌صورت ویژه در دستورکار قرار داد؛ در همین راستا می‌توان به برنامه‌ریزی برای استقرار پهپاد وهواپیما در فرودگاه‌های ارومیه وتبریز جهت بارورسازی ابرها در حوضه آبریز این تالاب بین‌المللی اشاره کرد که می‌تواند امیدها را برای زنده‌ماندن دریاچه در تابستان افزایش دهد.هرچند براساس اعلام مسئولان، بارورسازی ابرها درسال‌های گذشته نیزتجربه شده اماجوابگو نبوده است؛بااین‌حال یک‌باردیگرآزموده را می‌آزماییم تا ببینیم این‌بار پهپادهامی‌توانند حال دریاچه را بهبود ببخشند یا بازهم اعتبارات در مسیری بی‌نتیجهصرف می‌شوند.