افسانه‌های دروغین رژیم صهیونیستی

در دنیای پیچیده و پر تنش مناقشه اسرائیل و فلسطین، روایت‌ها نقشی حیاتی ایفا می‌کنند. آنها نه‌تنها درک عمومی را شکل می‌دهند، بلکه سیاست‌ها و اقدامات را نیز توجیه یا محکوم می‌کنند. در این میان، کتاب «10 غلط مشهور درباره اسرائیل»(Ten Myths About Israel)  نوشته مورخ برجسته و جنجالی اسرائیلی، ایلان پاپه، همچون پتکی بر پیکر روایت‌های جاافتاده و اغلب یکجانبه فرود می‌آید. این اثر که توسط وحید خضاب به فارسی ترجمه شده و به چاپ نهم رسیده، تلاشی است جسورانه برای به چالش کشیدن مفروضات بنیادینی که دهه‌هاست به‌عنوان حقایق مسلم در مورد تاریخ و ماهیت اسرائیل پذیرفته شده‌اند. این گزارش به بررسی عمیق این کتاب، نویسنده آن و اهمیت پیامدهای آن در درک بهتر یکی از طولانی‌ترین مناقشات جهان معاصر می‌پردازد. 

مورخی در تبعید خودخواسته

برای درک اهمیت 10 غلط مشهور درباره اسرائیل، ابتدا باید با نویسنده آن، آشنا شد. ایلان پاپه، متولد ۱۹۵۴ در حیفا، یکی از چهره‌های شاخص جریان «مورخان نوین» اسرائیل است. این گروه از مورخان که در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ ظهور کردند، با دسترسی به اسناد آرشیوی تازه آزاد شده دولتی اسرائیل، به بازنگری انتقادی روایت صهیونیستی رسمی از تأسیس این رژیم و جنگ ۱۹۴۸ پرداختند. آثار پاپه، به‌ویژه کتاب جریان‌ساز «پاکسازی قومی فلسطین» (The Ethnic Cleansing of Palestine)، او را به شخصیتی بسیار بحث‌برانگیز در اسرائیل و در عین حال مورد احترام در میان دانشگاهیان و فعالان منتقد سیاست‌های اسرائیل در سراسر جهان تبدیل کرده است. او که سابقا استاد دانشگاه حیفا بود، به‌دلیل فشارهای سیاسی و آکادمیک ناشی از دیدگاه‌هایش، اسرائیل را ترک کرد و اکنون استاد تاریخ در دانشگاه اکستر بریتانیا و مدیر مرکز اروپایی مطالعات فلسطین است. شجاعت پاپه در به چالش کشیدن روایت‌های ملی و همدلی عمیق او با قربانیان فلسطینی، ویژگی بارز آثار اوست. 

10 ضربه به 10 باور غلط

10 غلط مشهور درباره اسرائیل همان‌طور که از عنوانش پیداست، به صورت فصلی به 10 ادعا یا «اسطوره» رایج در مورد اسرائیل می‌پردازد و با استناد به شواهد تاریخی، آنها را رد می‌کند. این کتاب که در حوالی پنجاهمین سالگرد اشغال کرانه باختری و غزه در سال ۱۹۶۷ منتشر شد، به‌موقع و کوبنده است. پاپه با نثری روان و مستدل، خواننده را به سفری در تاریخ می‌برد تا نشان دهد چگونه این غلط‌های مشهور ساخته و پرداخته شده‌اند و چگونه به تداوم وضعیت موجود کمک می‌کنند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین این غلط‌ها و پاسخ پاپه به آنها اشاره می‌کنیم:

غلط اول: «فلسطین سرزمینی خالی بود» (یا «سرزمینی بدون مردم برای مردمی بدون سرزمین»): پاپه با قاطعیت این ادعای بنیادین صهیونیسم را رد می‌کند. او نشان می‌دهد که فلسطین در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، جامعه‌ای پویا با کشاورزی پررونق، شهرهای تاریخی و فرهنگ غنی عربی و اسلامی داشت. این اسطوره برای توجیه اخلاقی پروژه استعماری صهیونیسم ضروری بود. 

 غلط دوم: «یهودیان همواره خواهان بازگشت به فلسطین بودند و صهیونیسم بازتاب این خواست تاریخی است»: پاپه استدلال می‌کند که گرچه بیت‌المقدس و سرزمین مقدس همواره در آگاهی مذهبی یهودیان جایگاه ویژه‌ای داشته‌اند اما جنبش سیاسی صهیونیسم که در اواخر قرن نوزدهم در اروپا شکل گرفت، پدیده‌ای مدرن و عمدتا سکولار بود که بیشتر از ملی‌گرایی اروپایی و استعمار الهام می‌گرفت تا آرمان‌های مذهبی باستانی.

 
 غلط سوم: «صهیونیسم، یهودستیزی نیست» و «مخالفت با صهیونیسم، یهودستیزی است»: پاپه این دو گزاره را که اغلب برای ساکت‌کردن منتقدان اسرائیل به‌کار می‌روند، به چالش می‌کشد. او استدلال می‌کند که صهیونیسم به‌عنوان یک ایدئولوژی سیاسی و یک پروژه استعماری شهرک‌نشینی، قابل نقد است و این نقد لزوما به معنای نفرت از یهودیان نیست. او همچنین به این نکته اشاره می‌کند که بسیاری از یهودیان در طول تاریخ و حتی امروز، با صهیونیسم مخالف بوده‌اند و هستند. 

غلط چهارم: «فلسطینی‌ها در سال ۱۹۴۸ داوطلبانه سرزمین خود را ترک کردند»: این یکی از کلیدی‌ترین اسطوره‌هایی است که پاپه در آثار متعدد خود، به‌ویژه در «پاکسازی قومی فلسطین»، به تفصیل به آن پرداخته است. او با استفاده از اسناد اسرائیلی، نشان می‌دهد که آوارگی بیش از ۷۵۰ هزار فلسطینی نتیجه یک طرح از پیش برنامه‌ریزی شده و عملیات نظامی سیستماتیک برای اخراج آنها بوده است که از آن با عنوان «نکبت» یاد می‌شود. 

 غلط پنجم: «جنگ ژوئن ۱۹۶۷ جنگی بود که بر اسرائیل تحمیل شد و راهی جز آن نبود»: پاپه روایت رسمی اسرائیل مبنی بر این‌که جنگ شش روزه یک اقدام دفاعی پیشگیرانه در برابر تهدید قریب‌الوقوع نابودی از سوی کشورهای عربی بوده را زیر سؤال می‌برد. او شواهدی ارائه می‌دهد که نشان می‌دهد رهبران اسرائیل از مدت‌ها قبل به‌دنبال فرصتی برای گسترش قلمرو خود بودند و از تنش‌های منطقه‌ای برای تحقق این هدف بهره بردند. 

غلط ششم: «اسرائیل تنها دموکراسی در خاورمیانه است»: پاپه ضمن اذعان به‌ وجود برخی سازوکارهای دموکراتیک برای شهروندان یهودی اسرائیل، به تبعیض سیستماتیک علیه شهروندان فلسطینی داخل اسرائیل (عرب‌های ۱۹۴۸) و همچنین ماهیت غیردموکراتیک اشغال نظامی کرانه باختری و محاصره غزه اشاره می‌کند. او استدلال می‌کند که یک رژیم نمی‌تواند همزمان اشغالگر و دموکراتیک باشد. 

غلط هفتم: «اسطوره‌های مربوط به پیمان اسلو»: پاپه به بررسی انتقادی روند صلح اسلو می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه این پیمان‌ها، به جای پایان دادن به اشغال و احقاق حقوق فلسطینیان، به تحکیم کنترل اسرائیل بر سرزمین‌های فلسطینی و تضعیف جنبش ملی فلسطین منجر شد. 

غلط هشتم: «اسطوره‌های مربوط به غزه»: پاپه به روایت‌های رایج در مورد غزه، به‌ویژه پس از خروج یکجانبه اسرائیل در سال ۲۰۰۵ و روی کار آمدن حماس، می‌پردازد. او نشان می‌دهد که چگونه غزه حتی پس از «برچیدن شهرک‌ها» همچنان تحت محاصره و کنترل شدید اسرائیل باقی‌مانده و به یک «زندان روباز» تبدیل شده است. 

غلط نهم: «راه‌حل دو دولتی تنها راه‌حل ممکن است»: پاپه با نگاهی واقع‌بینانه به گسترش شهرک‌سازی‌ها و تجزیه سرزمین‌های فلسطینی، امکان عملی تشکیل یک دولت مستقل و پایدار فلسطینی در کنار اسرائیل را به‌شدت زیرسؤال می‌برد. او به بررسی آلترناتیوهایی مانند راه‌حل یک دولتی دموکراتیک با حقوق برابر برای همه ساکنان می‌پردازد. 

غلط دهم: «حمایت آمریکا از اسرائیل به نفع آمریکاست»: این فصل به بررسی روابط ویژه آمریکا و اسرائیل و لابی قدرتمند اسرائیل در آمریکا می‌پردازد. پاپه استدلال می‌کند که این حمایت بی‌قید و شرط، نه‌‌فقط به ضرر فلسطینیان و صلح در منطقه است، بلکه منافع درازمدت خود آمریکا را نیز به خطر می‌اندازد. 

روش‌شناسی و اهمیت کتاب

پاپه در 10 غلط مشهور درباره اسرائیل از روش‌شناسی تاریخی انتقادی بهره می‌گیرد. او صرفا به نقل قول از منابع ثانویه اکتفا نمی‌کند، بلکه به اسناد اولیه، اظهارات سیاستمداران و نظامیان اسرائیلی و تحلیل‌های آکادمیک استناد می‌کند. زبان کتاب، به‌‌رغم پیچیدگی موضوع، روشن و قابل فهم برای عموم خوانندگان است. پاپه تلاش نمی‌کند بی‌طرفی کاذبی را به نمایش بگذارد‌؛ او آشکارا از موضعی عدالتخواهانه و در دفاع از حقوق پایمال شده فلسطینیان می‌نویسد اما این موضع‌گیری از دقت تاریخی و استدلال‌های متقن او نمی‌کاهد. 

فراتر از اسطوره‌ها، به سوی حقیقت و عدالت

10 غلط مشهور درباره اسرائیل بیش از یک کتاب تاریخی صرف است‌؛ این یک مانیفست برای بازاندیشی انتقادی و یک دعوت به اقدام برای کسانی است که به‌دنبال درک عمیق‌تر و راه‌حلی عادلانه برای مناقشه اسرائیل و فلسطین هستند. ایلان پاپه با شجاعت و دانش خود، به ما یادآوری می‌کند که اولین گام برای تغییر واقعیت‌های تلخ، به چالش کشیدن روایت‌هایی است که آن واقعیت‌ها را توجیه و تداوم می‌بخشند. خواندن این کتاب برای هر کسی که علاقه‌مند به فهمیدن یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین مسائل سیاسی جهان امروز است، ضروری به نظر می‌رسد. این اثر، پنجره‌ای به سوی درکی متفاوت و انسانی‌تر از تاریخ و تراژدی فلسطین و اسرائیل می‌گشاید و نشان می‌دهد که چگونه اسطوره‌زدایی می‌تواند راه را برای صلح پایدار و مبتنی بر عدالت هموار سازد.