شهروند مسئول

در روزهایی که اخبار جنگ و تنش‌های منطقه‌‌ای در صدر توجهات قرار گرفته، رفتار شهروندان ایرانی به‌‌عنوان یکی از ستون‌های اصلی حفظ آرامش و ثبات اجتماعی، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. شهروندان ایرانی با روحیه‌ای از همبستگی و مسئولیت‌‌پذیری، بار دیگر نشان داده‌‌اند که در بزنگاه‌‌های تاریخی، چگونه می‌‌توانند با رفتارهای متعهدانه، نه‌تنها از خود و خانواده‌‌های‌شان، بلکه از جامعه و کشورشان محافظت کنند؛ از خرید مسئولانه و به‌اندازه گرفته تا پرهیز از بازنشر اخبار جعلی و شایعات. جنگ بین رژیم‌صهیونیستی و ایران، نه‌‌تنها چالشی برای سیاست خارجی کشور، بلکه آزمونی برای انسجام اجتماعی و مسئولیت‌‌پذیری جمعی است.
  
خرید مسئولانه در روزهای بحرانی
یکی از اولین واکنش‌‌های طبیعی در زمان بحران، هجوم به فروشگاه‌های مواد غذایی برای انبارکردن مایحتاج است. اما خرید به ‌‌اندازه نیاز، نه‌‌تنها قفسه‌های فروشگاه‌ها را برای دیگران پر نگه می‌دارد، بلکه از هرج‌و‌مرج اقتصادی جلوگیری می‌کند. دکتر علیرضا شریفی‌یزدی، دکترای روان‌شناسی اجتماعی در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به این مورد می‌گوید: «متاسفانه برخی افراد در این دوران دست به احتکار می‌زنند و با خریدهای سنگین و کلان از مغازه‌ها به میزان زیادی مواد غذایی تهیه می‌کنند. غافل از این‌که همین عامل به تشدید بحران منجر می‌شود. در نتیجه باید به این مورد هم توجه کنیم. چه در زمینه سوخت و چه در زمینه تامین مواد غذایی باید به اندازه روزانه و همیشگی‌مان این منابع را تهیه و تامین کنیم.» البته که گزارش‌ها حاکی از آن است که در شهرهای مختلف کشور، بسیاری از شهروندان با خویشتنداری، تنها به اندازه نیاز خود خرید می‌کنند. رفتارهایی که یادآور مقاومت مردم در جنگ تحمیلی است و نشان‌‌دهنده درکی عمیق از اهمیت حفظ زنجیره تامین در شرایط بحرانی. بااین‌حال شریفی‌یزدی می‌گوید در این شرایط ممکن است تا مدتی نتوانیم از منابعی مانند سوخت، غذا، آب، برق و ... همچون گذشته استفاده کنیم و صرفه‌جویی در این منابع ضروری است.
  
سواد رسانه‌ای؛ سپری در برابر شایعات
در عصر دیجیتال، شایعات و اخبار غیرموثق می‌‌تواند به‌‌سرعت آتش ترس و استرس را شعله‌‌ور کند. در چنین شرایطی که اضطراب مردم با توجه به شرایط موجود، مضاعف شده است، انتشار یک ویدئو یا یک تصویر از منابع غیررسمی حساسیت شهروندان و ترس‌شان را دوبرابر می‌کند. علیرضا شریفی‌یزدی با اشاره به این مسأله توضیح می‌دهد: «مهم‌ترین گام مؤثر شهروندان دراین‌باره کسب آگاهی و شناسایی اطلاعات است. سعی آنان باید بر این باشد تا از منابع رسمی مانند رسانه‌ملی، هلال‌احمر، سازمان مدیریت بحران، سخنگوی دولت و ... اطلاعات را دریافت کنند و به شایعاتی که در فضای مجازی و دیجیتال منتشر می‌شود توجه نکرده و آنها را بازنشر ندهند» چرا که خودداری از بازنشر اخبار تاییدنشده در شبکه‌های اجتماعی، مانع شکل‌گیری موج ترس و اضطراب می‌شود.
  
گوش به زنگ هشدارهای مقامات
یکی دیگر از نشانه‌های بلوغ اجتماعی و رفتار مسئولانه مردم در شرایط بحرانی و حساس، توجه به توصیه‌‌های مسئولان است. از رعایت نکات ایمنی در برابر حملات احتمالی تا آمادگی برای سناریوهای مختلف، شهروندان ایرانی نشان داده‌‌اند که هشدارهای مقامات را جدی می‌گیرند. شریفی‌یزدی ضمن بیان این‌که همکاری با نهادهای مسئول بسیار حائزاهمیت است، عنوان می‌کند: «مردم باید دستورات مقامات نظامی، انتظامی، شهری، امدادی و ... را رعایت کنند، چراکه در دوران بحران بحث نافرمانی مدنی مشکل‌زاست و می‌تواند شرایط را ناگوارتر کند.»
وی همچنین معتقد است که کنترل تنش روانی و انتقال آرامش به دیگران کمک می‌کند تا شرایط به‌راحتی سپری شود و یک شهروند مسئول حتما به این مورد نیز توجه می‌کند.

جلوه‌ای از همبستگی ملی
در کنار این اقدامات، ایرانیان بار دیگر نشان داده‌اند که در روزهای سخت، قلب‌های‌شان برای نیازمندان می‌تپد. توجه به نیازمندان اطراف‌مان، از یک بسته مواد غذایی برای همسایه تا حمایت عاطفی از کسانی که تنها مانده‌اند، زنجیره‌‌ای از همبستگی می‌سازد که هیچ بحرانی نمی‌تواند آن را بشکند. دکتر شریفی‌یزدی هم به این امر معتقد است و می‌گوید: «اگر کسانی در اطراف ما زندگی می‌کنند که آسیب‌پذیری بیشتری دارند، مانند سالمندان، کودکان، افرادی که ناتوانی جسمی و ذهنی دارند، خانم‌های باردار، اشخاصی که به خدمات خاص نیاز دارند و ... حتما باید به آنان توجه ویژه‌ای داشته باشیم.» چنین اقداماتی یادآور روحیه همدلی در زمان جنگ ایران و عراق است و نشان می‌‌دهد که ایرانیان در برابر بحران، نه‌‌تنها به فکر خود، بلکه به فکر دیگران نیز هستند. با همه این تفاسیر رفتار مسئولانه شهروندان در چنین روزهای حساسی، از خرید به‌ اندازه نیاز گرفته تا پرهیز از شایعه‌‌پراکنی و توجه به نیازمندان، نشان‌‌دهنده عمق همبستگی و هوشیاری آنان است. ایرانیانی که تاریخی پر از مقاومت و ایستادگی دارند، بار دیگر ثابت کرده‌‌اند که دربرابر بحران، نه‌تنها تسلیم نمی‌‌شوند، بلکه با عقلانیت و همدلی، راه را برای عبور از این روزهای سخت هموار می‌کنند. این مسئولیت‌‌پذیری، نه‌فقط پیامی به دشمنان ایران، بلکه درس بزرگی به جهانیان است که چگونه یک ملت می‌تواند در قلب بحران، متحد و استوار بماند.