در این مسیر، رادیو به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین و گسترده‌ترین ابزارهای ارتباط جمعی کشور نقشی بی‌بدیل در تبیین این تاریخ پرشکوه ایفا کرده است. رادیو به‌واسطه گستره پوشش، قابلیت تولید روایت‌های شنیداری عمیق و نیز پیوند دیرینه با فرهنگ عمومی مردم ایران از نخستین روزهای تأسیس تاکنون، همواره راوی بخشی از حافظه تاریخی و دینی ملت ایران بوده است. آنچه امروز در سند تحول رسانه‌ملی برجسته شده، همسو با کارنامه‌ای است که رادیو طی دهه‌ها در زمینه بازنمایی تاریخ ایران و اسلام از خود به‌جای گذاشته. موضوع تاریخ اسلام و ایران بهانه ما شد تا با برنامه‌سازان این حوزه که بر موضوع یادشده متمرکز بوده‌اند، گفت‌وگو کنیم.
مرور برنامه‌ها ومستندهای رادیویی نشان می‌دهد رادیو با موضوع تاریخ اسلام و ایران آثار پرشنونده‌ای را روانه آنتن کرده است. در این تولیدات، از تاریخ کهن ایران تا نهضت‌های ضداستعماری، از طلوع اسلام تا قیام عاشورا و از تاریخ معاصر مشروطه و نهضت ملی‌شدن نفت تا انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، موضوعات گوناگون با زبانی شنیدنی، دقیق و مستند بازخوانی شده‌است.ویژگی مهم رادیو در این زمینه، ظرفیت آن در روایت‌پردازی خلاق، استفاده از قالب‌های متنوع نمایشی، ترکیب مستند و درام، بهره‌گیری از صدای پیشکسوتان عرصه گویندگی و نیزحفظ لحن فاخر و درعین حال مردمی است. این رسانه توانسته تاریخ را از قالب متون درسی خارج کرده وبه تجربه‌ای زنده و جاری در زندگی روزمره مخاطبان تبدیل کند. رادیو با بهره‌گیری از قالب نمایش‌های تاریخی از جمله در رادیو نمایش و بازآفرینی حوادث مهم تاریخی درقالب درام، قدمی مؤثر درانتقال عاطفی وحسی مفاهیم تاریخ اسلام وایران برداشته است.همچنین شبکه‌های رادیویی هریک بابرنامه‌هایی تخصصی،به تبیین جنبه‌های گوناگون تاریخ سیاسی، فرهنگی، فکری و دینی ایران و اسلام می‌پردازند.
همراه با تاریخ
فرشته لطفی،تهیه‌کننده برنامه«با تاریخ» است که درمناسبت‌های مختلف ازرادیو ایران پخش میشود.وی پیرامون این برنامه گفت: در این برنامه موضوعات تاریخ اسلام و معاصر را بررسی و وقایع تاریخی را در قالب پادکست برای مخاطب بازگو می‌کنیم. گوینده این پادکست‌های تاریخی احسان زارع است ومتناسب با موضوع برنامه،کارشناسان متفاوتی دربرنامه حضور دارند. سعی داریم فقط یک روایت از موضوع داشته باشیم و فقط همان رابسط بدهیم. بیشتر بیان دستاورهای انقلاب برای‌مان حائز اهمیت است و درباره موضوع تاریخ اسلام به ناگفته‌های تاریخ که کمتر درباره‌شان صحبت شده است می‌پردازیم.
قدم زدن در سرزمین من
محمدرضا حاج‌حیدری، یکی از تهیه‌کنندگان برنامه «سرزمین من» رادیو فرهنگ درباره پرداختن به تاریخ اسلام و ایران در این برنامه بیان کرد: «سرزمین من» با هدف روایت تاریخ اجتماعی ایران و اسلام، از گذشته تا امروز طراحی شد. این برنامه در هر قسمت با بهره‌گیری از منابع معتبر تاریخی به بازخوانی وقایع، سنت‌ها، تحولات فرهنگی و جریان‌های اجتماعی می‌پردازد که هویت امروز ما را شکل داده است.«سرزمین من» کوشیده تاریخ را نه‌صرفا به‌عنوان سلسله‌ای از رخدادها بلکه به‌مثابه داستان زندگی مردم، آیین‌ها، باورها و آرمان‌های یک سرزمین روایت کند. این برنامه ضمن رعایت دقت تاریخی، بر پیوندهای معنایی تاریخ گذشته با مسائل روز نیز تأکید و سعی دارد با زبان ساده، شیرین و روایتگرانه مخاطب عام را به تاریخ علاقه‌مند کند. هدف اصلی برنامه، تقویت حس هویت ملی و دینی، افزایش سواد تاریخی جامعه و ارائه روایتی مستند اما جذاب از تاریخ اسلام و ایران‌است.
ضیافت پهلوانان
شهرام جهانشیری، مدیر گروه فرهنگ و علوم ورزشی رادیو ورزش درباره برنامه «ضیافت پهلوانان» توضیح داد: ورزش در تاریخ اسلام جایگاه ویژه‌ای داشته و در آموزه‌های اسلامی بر اهمیت حفظ سلامت، قدرت و آمادگی جسمانی تأکید شده است.این اصول منجر به تشویق فعالیت‌های ورزشی و بدنی در جوامع مسلمان در طول تاریخ شده است. همچنین در تاریخ اسلام بر اهمیت اخلاق در ورزش تأکید شده است. ما در این برنامه با مشارکت قهرمانان و پهلوانان سعی کردیم هر‌روز به یکی از این موضوعات بپردازیم. با هماهنگی‌هایی که با فدراسیون ورزش‌های پهلوانی و زورخانه‌ای انجام شد، بخشی از برنامه در زورخانه‌های سراسر کشور ضبط شد و موضوعاتی چون اخلاق و روحیه پهلوانی و فرهنگ جوانمردی در این برنامه مورد تأکید قرار گرفت.
برگی از تاریخ
برنامه «برگی از تاریخ» از رادیو سلامت روی آنتن می‌رود. آرش امجدی، نویسنده و گوینده این برنامه رادیویی تصریح کرد: این برنامه افزون‌بر شرح مختصر رویدادها و مناسبت‌هایی که در پیوند با ایران و تاریخ آن است، به معرفی عالمان دینی، دانشوران دانشگاهی، سیاستمداران، هنرمندان، دانشمندان سده‌های گذشته، ادیبان، شاعران، مفاخر، چهره‌های نامدار اسلام و ایران نیز در رادیو سلامت می‌پردازد.شرح مختصر رویدادهای سیاسی اخیر ایران و تاریخ مبارزات ضداستبدادی و نیز تاریخ انقلاب اسلامی و جنگ‌تحمیلی از دیگر ویژگی‌های این برنامه است. همچنین از ابتکارات برنامه «برگی از تاریخ»، اعلام تاریخ دقیق تولد اولیای دین و بزرگان دانش، فرهنگ و هنر ایران است و در تولیدی فراگیرتر، علاوه‌بر بازگویی صرف مطالب، با استفاده از آرشیو صدا، در پیوند با هر موضوع، رنگ‌ولعاب دیگری به برنامه داده و مخاطبان را به شنیدن محتواهای مفید خود ترغیب کرده‌است.
مستندات تاریخ با اشراق
فاطمه کاشانی وحید، تهیه‌کننده باسابقه رادیو قرآن که تهیه‌کنندگی ویژه برنامه «اشراق» را برعهده دارد، درباره این برنامه گفت: «اشراق» با حضور کارشناسان خبره مذهبی و قرآنی، به تبیین و بررسی سیره شخصیت‌های قرآنی پرداخت. در این برنامه شواهد تاریخی از اتفاقات دوران امامت ائمه معصومین(ع) و ستم‌هایی که خلفای جور در زمان امامت ایشان داشته‌اند توسط کارشناسان مطرح و با استنادات قرآنی و روایی به بحث و بررسی گذاشته میشود. ضمن این‌که در قسمت‌هایی از این برنامه به زندگینامه علما، اساتید و قاریان مطرح جهان اسلام پرداخته خواهد شد.
پرسمان تاریخ
برنامه «پرسمان تاریخی» با محوریت تاریخ ایران_اسلام از رادیو معارف پخش میشود. محمد حسین‌پور، تهیه‌کننده این برنامه توضیح داد: باتوجه به این‌که مطالعه تاریخ اسلام بستر عبرت‌آموزی است و بشر در همه ادوار نیاز به این مطالعه دارد، در این برنامه با حضور تاریخ‌پژوهان زبده به پاسخگویی و روشنگری شبهات می‌پردازیم تا عامه مردم و خصوصا جوانان قدرت شناخت بیشتری پیدا کنند و بتوانند در مقابل شبهه‌پراکنی دشمن قدرت تحلیل مسأله و پاسخگویی داشته باشند و فریب دشمن را نخورند. این برنامه پس از گفتار آغازین مجری، با پخش پرسش‌های شنوندگان که محور برنامه است، شروع میشود. سپس مجری با طرح پرسش‌های پیامکی، مخاطبان را با تحلیل و پاسخ دقیق کارشناس برنامه همراه می‌کند. محتوای سؤالات از تاریخ انبیا گرفته تا اتفاقات صدر اسلام و حوادث و جنگ‌هایی که رقم خورده، تا تاریخ‌نگاری ادوار بعد از صدر اسلام تاکنون نیز در دستور کار برنامه است. این برنامه ۴۵دقیقه‌ای جمعه‌ها صبح پخش‌می‌شود.
«اوصاف الاصناف» در رادیو اقتصاد
برنامه «اوصاف الاصناف» با هدف معرفی و بازخوانی مشاغل سنتی ایران، ازشبکه رادیویی اقتصاد به روی آنتن می‌رود. این برنامه که یکی از ۱۲محور تعیین‌شده درسند تحول رسانه‌ملی در حوزه تاریخ ایران است و به بررسی تاریخچه و روند شکل‌گیری اصناف و مشاغل مختلف در سرزمین کهن ایران می‌پردازد. فرزانه صادقیان، تهیه‌کننده این برنامه بیان کرد: اوصاف‌الاصناف تلاش دارد با نگاهی پژوهشی، ارزش‌های اقتصادی و فرهنگی مشاغل سنتی را که بخشی از هویت ملی ایران محسوب میشود، به نسل امروز معرفی کند. برنامه با بهره‌گیری از منابع معتبر تاریخی و حضور کارشناسان حوزه اقتصاد و تاریخ، ضمن معرفی مشاغل قدیمی، تحولات و تطورات آنها را درگذر زمان بررسی کرده است. اوصاف‌الاصناف با کارشناسی و اجرای حسن فرازمند، از شنبه تا پنجشنبه، ساعت ۱۴ از رادیو اقتصاد پخش میشود.
