یک قدم تا جیره‌بندی

صحبت‌های رئیس‌جمهوری پر بیراه نیست چرا که آمار و ارقام ارائه‌شده توسط شرکت آب منطقه‌ای تهران نشان می‌دهد که مجموعه ذخایر پنج سد اصلی تامین‌کننده آب پایتخت شامل لار، لتیان، طالقان، ماملو و امیرکبیر، تا تاریخ ۱۰ آبان‌ماه تنها ۲۰۵ میلیون متر‌مکعب آب در مخازن خود دارند. این‌رقم در مدت مشابه پارسال ۴۲۶ میلیون متر‌مکعب بود‌؛ یعنی حجم آب موجود در سدهای تهران ظرف یک‌سال نصف شده است. 
   
سد‌های تهران به‌گل نشست
سد لتیان امسال در بدترین وضعیت قرار دارد و میزان ذخیره فعلی آن تنها هشت میلیون‌متر مکعب اعلام شده، در حالی که همین زمان در سال گذشته ۳۱ میلیون متر‌مکعب بود. این کاهش ۷۵ درصدی به‌معنای نزدیک‌شدن لتیان به مرز بحرانی بهره‌برداری است. 
سد امیرکبیر یکی از مطمئن‌ترین منابع تامین آب تهران و البرز بوده اما امسال وضعیت متفاوت است. ذخیره فعلی این سد ۱۴ میلیون متر مکعب است، در حالی که در مدت مشابه سال گذشته میزان آن ۸۵ میلیون متر مکعب می‌رسید. 
سد طالقان که به‌عنوان بزرگ‌ترین منبع آبی پایتخت شناخته می‌شود، اکنون ۱۵۱ میلیون‌ متر‌مکعب آب دارد‌؛ رقمی که نسبت به پارسال ۱۰۰ میلیون متر مکعب کاهش یافته است. اگرچه این سد بیشترین ذخیره را در میان پنج سد دارد اما کاهش شدید ورودی‌ها وخامت وضعیت منابع آبی را نمایان‌تر می‌کند. 
مجموع ذخایر سدهای ماملو و لار در حال حاضر تنها ۲۶ میلیون متر مکعب است یعنی تنها ۸ درصد از ظرفیت این دو سد پرشدگی دارد. تابستان امسال خبرهایی مبنی بر «خروج ماملو از مدار» منتشر شده بود که اکنون معلوم شده بی‌اساس نبوده و شواهد موجود نشان‌دهنده آن است که این سد به حجم مرده خود رسیده است. 
محسن اردکانی، مدیر‌عامل آبفای تهران با ابراز نگرانی گفته بود: «با‌وجود گذشت ۴۵ روز از سال آبی جدید، حتی یک قطره بارندگی در تهران رخ نداده در‌حالی‌که در مدت‌زمان مشابه سال گذشته ۲۰ میلی‌متر و در دوره مشابه درازمدت به‌طور میانگین۳۰ میلی‌متر بارش در تهران ثبت شده است.»
   
انتقال آب طالقان راهگشا نبود؟
تکمیل خط انتقال آب طالقان یکی از راه‌های علاج وضعیت آبی تهران در نظر گرفته شد و آن‌طور که وزیر نیرو گفته است تکمیل این طرح می‌تواند تامین آب آشامیدنی مورد نیاز سه میلیون نفر در تهران و البرز را تضمین کند اما حالا به‌نظر می‌رسد که طرح انتقال آب سد لار نیز باید در طرح‌های اولویت‌دار وزارت نیرو قرار گیرد، طرحی که علی‌آبادی نیز با تاکید بر در اولویت قرار‌دادن آن گفته بود: طرح انتقال فرار آب سد لار به تهران در دستور کار قرار دارد و تلاش می‌شود از سرعت بیشتری برخوردار شود. 
مدیرعامل آبفای تهران هم در این زمینه می‌گوید: «تاکنون همه اقدام‌های لازم در زمینه تامین آب انجام شده است که اجرای خط دوم انتقال آب سد طالقان به تهران، آخرین اقدام در این زمینه محسوب می‌شود.» همچنین، براساس اعلام مسئولان خط انتقال آب طالقان به میزان پنج مترمکعب بر ثانیه بخشی از آب مورد نیاز تهران را تامین می‌کند؛ ضمن اینکه ۱۶ مترمکعب بر ثانیه نیز از منابع زیرزمینی استحصال می‌شود اما نیاز آبی تهران ۴۰ مترمکعب بر ثانیه است.
   
محرومیت استان‌های شمالی از بارندگی 
وخامت اوضاع آبی کشور با ۲۰ استان بدون بارندگی هشت استان با حداقل‌ترین وضعیت ممکن از ابتدای سال آبی تا‌کنون مشخص می‌شود. همچنین کاهش چشمگیر بارندگی در سه استان گلستان، گیلان و مازندران به نگرانی‌ها دامن می‌زند چرا‌که از ابتدای سال آبی تا‌کنون تنها ۳.۴میلی‌متر بارندگی گزارش شده،در حالی‌که میانگین بلندمدت۱۴.۸میلی‌متر و رقم سال گذشته ۱۴.۵میلی‌متر بوده است. ‌وضعیت برخی از سدهای کشور دراستان‌های تهران، اصفهان، خراسان‌رضوی، قم، هرمزگان، زنجان، کرمان و مرکزی در بدترین شرایط ممکن و حتی نزدیک به حجم مرده است. 
   
سد‌های کشور‌ در چه‌وضعیتی قرار دارند؟
براساس آمار‌ و ‌ارقام موجود، از ابتدای سال آبی تا سیزدهم آبان، حجم ورودی آب به مخازن سدها تنها یک‌میلیارد و ۳۵۰ میلیون مترمکعب بوده که نسبت به دومیلیارد و ۱۹۰میلیون مترمکعب مدت مشابه پارسال، کاهش۳۹‌درصدی را نشان می‌دهد. در همین بازه، خروجی سدها نیز با ثبت دو میلیارد و ۷۹۰ میلیون مترمکعب نسبت به پارسال۲۶درصد افت کرده است. بر پایه آمار وزارت نیرو، حجم فعلی ذخایر آبی کشور به ۱۷‌میلیارد و۲۱۰‌میلیون مترمکعب رسیده‌؛ در حالی‌که سال گذشته این رقم ۲۲‌ میلیارد و ۹۲۰‌میلیون مترمکعب بود. به‌عبارتی اکنون تنها ۳۳‌ درصد ظرفیت سدهای کشور پر است و ۶۷‌ درصد آنها خالی مانده‌اند. 
   
سرانه مصرف آب در ایران ۳۵۰ لیتر بالاتر از میانگین جهانی 
براساس اعلام سازمان ملل متحد، هر انسان روزانه به ۵۰ لیتر آب برای نوشیدن و برطرف‌کردن نیاز‌های بهداشتی خود احتیاج دارد. دراین میان سازمان جهانی بهداشت هم میانگین سرانه آب مصرفی برای هر‌فردرا۱۵۰لیتر برای این مصارف در نظر گرفته است. در حالی سرانه آب مصرفی در کشور ۲۵۰ لیتر است اما آن‌طور ‌که مسئولان می‌گویند در‌ کشورمان برخی مصرف‌کنندگان تا ۵۰۰ لیتر مصرف می‌کنند. شاید برای همین است که وزارت نیرو راه جدیدی را برای مشترکان بد مصرف در‌نظر گرفته است، چرا که همواره تعرفه‌گذاری پلکانی وجود داشته اما قطعی آب را می‌توان آخرین گزینه وزارت نیرو حداقل تا سال گذشته عنوان کرد، چرا که وزیر نیرو قطعی آب پر‌مصرف‌ها را راه‌حلی برای برون‌رفت از وضعیت فعلی می‌داند و گفته است: اگر آب زیاد مصرف کنند با قطع آب مواجه می‌شوند و مشترکان بیش از الگو هم با قبض سنگین مواجه خواهند شد. 
براساس این گزارش، درحالی که وزارت نیرو از پایتخت‌نشینان خواسته مصرف را دست‌کم ۳۰ درصد کاهش دهند، پرسش اصلی این است که آیا چنین‌سطحی از صرفه‌جویی واقعا ممکن است؟ یا آن‌که قطعی آب پر‌مصرف‌ها به چه‌میزان می‌تواند مؤثر واقع شود؟ در پنج سال خشکسالی گذشته چاره‌جویی‌هایی نظیر تغییر الگوی کشت، استفاده از آب دریا، بازچرخانی آب و... باید به‌صورت جدی‌تری دنبال می‌شد تا اکنون با چالش‌های جدی در این زمینه روبه‌رو نباشیم.