مرز و معدن، گنجینه خراسان جنوبی

این استان با۳۳۱ کیلومتر مرزمشترک با افغانستان،همواره از کانون‌های اصلی تجارت با همسایه شرقی بوده است. موقعیت جغرافیایی این استان نقطه‌ای طلایی برای صادرات ایران به کشورهای آسیای میانه و جنوبی است. حالا وضعیت اقتصادی خراسان‌جنوبی در آستانه تحولی بزرگ قرار دارد و گرچه کشاورزان این منطقه با چالش‌های تغییرات اقلیمی مانند کاهش بارندگی و خشکسالی‌های مکرر روبه‌رو هستند اما محصولاتی مانند زعفران که به آب کمی نیاز دارد، از جمله کالاهای صادراتی استان به شمار می‌آید. ضمن این‌که افزایش آگاهی کشاورزان از پدیده تغییر اقلیم و روش‌های سازگاری با آن، از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی، می‌تواند به تاب‌آوری این بخش کمک کند. در کنار این داشته‌ها، مرزها و معادن خراسان جنوبی آن‌قدر قدرتمند است که بتواند اقتصاد این منطقه و ایران را شکوفا کند.
   
حمایت از مرزنشینان
خراسان جنوبی بازارچه‌های مرزی خوبی دارد که توجه به آنها، اشتغالزایی قابل قبولی به همراه خواهد داشت. بازارچه‌های ماهیرود، دوکوهانه، گلورده و یزدان در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ بسیار پررونق بودند. اگرچه از سال ۱۳۹۳ به دلیل مسائل سیاسی، فعالیت سه بازارچه دوکوهانه، گلورده و یزدان متوقف شد  اما در سال‌های اخیر تلاش‌های دولت برای فعال‌سازی مجدد آنها به نتیجه رسیده است.
هم اکنون مرز رسمی ماهیرود، به یکی از پررفت وآمدترین مبادی تجاری شرق کشور تبدیل شده است. در شش ماه نخست سال جاری، صادرات قطعی کالاهای تولیدی خراسان جنوبی از گمرکات این استان به ۲۳۰ میلیون دلار رسید که نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر ارزش ۱۲۳درصد رشد داشت. کالاهایی مانند شمش آهن، سیمان، قیر، صیفی‌جات و زعفران از طریق این گمرکات به کشورهایی مانند روسیه، ترکیه، پاکستان و افغانستان صادر می‌شوند. خبر خوب این‌که در مردادماه هم پایانه گمرک یزدان به عنوان دومین مرز رسمی استان تصویب شد. این تصمیم می‌تواند نقش تاریخی این پایانه را که در دهه ۷۰ از پایانه‌های برتر صادراتی کشور بود، احیا کند. استاندار خراسان جنوبی با اشاره به طرح‌های حمایتی از مرزنشینان می‌گوید: «مرزنشینان ساکن در شعاع ۵۰ کیلومتری مرز، می‌توانند در سامانه جامع تجارت به عنوان کارگزار رسمی ثبت‌نام کنند و فرآیندهای گمرکی خود را به صورت قانونی انجام‌دهند.»
سیدمحمدرضا هاشمی با بیان این‌که سهمیه استان برای این طرح در سال جاری ۹۰ میلیون دلار تعیین شده است، ادامه می‌دهد: «اجرای موفق این طرح می‌تواند به درآمد پایدار برای مرزنشینان، کاهش مهاجرت از روستاها و حتی تشویق به مهاجرت معکوس بینجامد.»
وی با اشاره به سفر اخیر رئیس‌جمهور به استان اصفهان و بیان این جمله که «ما روی زمین طلا خوابیده‌ایم اما هنوز به همه ظرفیت‌ها نرسیده‌ایم» تصریح می‌کند: «در استان نیز وضعیت چنین است، این وضعیت ناشی از کوتاهی مدیران، مسئولان و سیاست‌گذارانی است که فرصت‌های واقعی استان را به خوبی مدیریت نکردند.»
هاشمی با تأکید بر ضرورت حمایت از سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان، به اهمیت مسئولیت اجتماعی در معادن اشاره کرده و توضیح می‌دهد: «نباید در مناطق معدنی حاشیه‌ای، مردم با مشکلاتی مانند کمبود آب، خدمات‌رسانی ناکافی و آلودگی گرد و غبار مواجه باشند. پروژه‌های معدنی باید در شهرستان‌ها اولویت‌بندی شده و به نیازهای مردم محلی مانند مدرسه‌سازی و درمانگاه‌ها توجهی ویژه‌ شود.»
   
سنگ‌هایی با شهرت جهانی
درمیان برجسته‌ترین سنگ‌های قیمتی خراسان‌جنوبی که هرکدام‌شان ثروتی عظیم است می‌توان به عقیق در رنگ‌های متنوع قرمز، نارنجی، زرد و سبز اشاره کرد. این سنگ ارزشمند که در مناطقی مانند فردوس، بشرویه و قائن به وفور کشف شده، به دلیل طرح‌های زیبا و خاص، در ساخت زیورآلات بسیار کاربرد دارد.
از دیگر سنگ‌های بسیار باارزش خراسان جنوبی فیروزه به دلیل کیفیت بالا، شهرت جهانی دارد.این سنگ بیشتر در اطراف بیرجند و قائن یافت می‌شود. کریستال کوارتز هم سنگی شفاف و براق است که به عنوان یکی از منابع معدنی استان شناسایی شده است. از دیگر سنگ‌ها و معادن می‌توان به آندالوزیت، گارنت یا همان لعل اشاره کرد.
به گفته دکتر عمران شمسایی، کارشناس اقتصادی، خراسان جنوبی با اتکا به سنگ‌های قیمتی‌،  معادن ارزشمند و بهره‌مندی ازمزیت مرزترانزیتی خود وفعال‌سازی کامل بازارچه‌های مرزی می‌تواندشاهد تحولی چشمگیر باشد. توسعه زیرساخت‌های لجستیکی، نه تنها برای ساکنان این استان اشتغال پایدار ایجاد می‌کند، بلکه موجب می‌شود خراسان‌جنوبی سهم بزرگی در اقتصاد ملی و تجارت خارجی ایران ایفا نماید. موفقیت این مسیر، به تداوم همکاری نهادهای دولتی، مجلس و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی بستگی دارد.

ایجاد مشاغل در حوزه‌های مختلف
طبق برآوردهای رسمی در خراسان جنوبی، سنگ‌های صادراتی مرمر و گرانیت، به‌طور تقریبی سالانه حداقل یک میلیون تن قابل استخراج‌هستند.
کامران صابریان، کارشناس صنعت با تاکید بر این‌که خراسان جنوبی یکی از مهم‌ترین مناطق ایران در حوزه معادن سنگ‌های قیمتی و نیمه‌ قیمتی است و این منطقه با وجود تنوع زمین‌شناسی، پتانسیل فراوانی در استخراج و فرآوری سنگ‌های گران‌بها دارد، می‌گوید: «سنگ‌های قیمتی این منطقه نه تنها از نظر زیبایی و ارزش مادی بلکه از منظر توسعه اقتصادی نیز اهمیت زیادی دارند. با توجه به قیمت جهانی سنگ‌های معدنی و پتانسیل صادراتی آن‌، سرمایه‌گذاری در این حوزه علاوه بر سود بسیار بالا‌، بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ شغل مستقیم و غیرمستقیم ایجاد‌می‌کند.»
صابریان با اشاره به راهکار و برنامه‌های رونق صادرات ادامه می‌دهد: «بهبود زیرساخت‌ها، بخصوص بهبود وضعیت حمل و نقل جاده‌ای و راه‌آهن بسیار ضروری است. همچنین ایجاد شهرک سنگ با استفاده از فناوری‌های جدید برای استخراج و فرآوری بیشتر و با کیفیت‌تر سنگ‌ها و ارائه مشوق‌ها و تسهیلات مالی دولتی به شرکت‌های صادرکننده، باید در دستور کار‌باشد.» به گفته این کارشناس صنعت، برآورد می‌شود برای راه‌اندازی این فرآیند، به سرمایه‌گذاری اولیه حدود ۱۵ میلیون دلار نیاز باشد.
صابریان برگزاری دوره‌های سنگ‌شناسی را گامی موثر در بهبود شرایط عنوان کرده وتصریح می‌کند: «با این کار بستری مناسب برای بهره‌برداری علمی و اصولی از این منابع ایجاد می‌شود. سرمایه‌‌گذاری در این حوزه خراسان جنوبی را به یکی از قطب‌های اصلی تجارت سنگ‌های قیمتی در ایران تبدیل می‌کند.»