تقدیر تیره قاره سفید

با این حال، دو پژوهش جدید تصویری حتی نگران‌کننده‌تر ارائه می‌دهند: پلتفرم‌های یخی اطراف قاره سفید به‌شدت شکننده شده‌اند و سیستم یخی این قاره ممکن است وارد مرحله فروپاشی تدریجی شده باشد. 
 
عقب‌نشینی سریع یخچال هکتوریا
مطالعه‌ای منتشرشده در مجله‌ نیچر در ماه نوامبر ۲۰۲۵ نشان داده که یخچال طبیعی هکتوریا طی تنها دو ماه بیش از هشت کیلومتر عقب‌نشینی کرده است‌؛ رویدادی که سه سال پیش در جنوبگان رخ داد. نویسندگان این مقاله آن را «نخستین نمونه‌ مدرن از فرآیند بی‌ثباتی سریع» در پیشانی یک یخچال طبیعی می‌دانند که بر بستر دریا قرار دارد. به‌گفته آنان، اگر چنین پدیده‌ای در مناطق دیگر این قاره رخ دهد، می‌تواند به افزایش بسیار سریع‌تر سطح آب دریاها منجر شود اما گروهی دیگر از دانشمندان تردید دارند و می‌گویند بخش مورد نظر از یخچال، درواقع شناور بر آب اقیانوس بوده، نه متصل به بستر زمین‌. بنابراین هرچند تغییرات آن چشمگیر است اما «به آن اندازه استثنایی نیست». این اختلاف‌ نظر علمی، توجه عمومی را از دیگر پژوهش‌های مهم در مورد آینده‌ یخ‌های جنوبگان دور کرده است. 
 
۶۰ درصد از پلتفرم‌های یخی در مسیر نابودی
برای درک نقش یخ‌های شناور در افزایش سطح آب، تصور کنید دو کاسه آب دارید و در هرکدام تکه‌ای یخ می‌گذارید. در یکی، یخ روی آب شناور است (نماد یخ‌های دریایی قطب شمال) و در دیگری، یخ روی جسمی درون کاسه قرار دارد (نماد یخ‌های قاره‌ای مانند یخچال‌ها و صفحات یخی جنوبگان). وقتی یخ‌ها ذوب شوند، تنها یخ دوم باعث افزایش سطح آب می‌شود. از این قیاس می‌توان نتیجه گرفت که ذوب یخ‌های شناور به‌طور مستقیم باعث بالا آمدن سطح دریاها نمی‌شود‌ مگر به‌صورت غیرمستقیم. یعنی وقتی این یخ‌ها نقش سپر حفاظتی برای یخ‌های قاره‌ای را دارند. پلتفرم‌های یخی اطراف جنوبگان درواقع همان سپرها هستند؛ به این معنا که مانع از حرکت سریع یخ‌های قاره‌ای به دریا می‌شوند.اما پژوهشی جدید از دانشگاه گرونوبل و مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه  که در ۲۹اکتبر ۲۰۲۵ در مجله نیچر منتشرشده، نشان می‌دهد ۶۰ درصد از این پلتفرم‌های یخی احتمالا در بلندمدت از بین خواهند رفت. 
 
سناریوی گرم شدن شدید: نابودی تدریجی قاره سفید
در این پژوهش، دانشمندان با شبیه‌سازی‌های اقلیمی دریافتند که در صورت افزایش دمای جهانی تا حدود ۱۲ درجه سانتی‌گراد تا سال ۲۳۰۰ (‌در نتیجه تداوم بالای انتشار گازهای گلخانه‌ای) اقیانوس‌های اطراف جنوبگان به‌شدت گرم خواهند شد. این گرمایش موجب ذوب‌شدن یخ از پایین پلتفرم‌ها می‌شود و در نهایت، به فروپاشی آنها می‌انجامد. با فروپاشی این سپرهای یخی، جریان یخ‌های قاره‌ای به سمت دریا شتاب می‌گیرد و در نتیجه، سرعت افزایش سطح آب دریاها به‌طور چشمگیری بالا می‌رود. به‌گفته پژوهشگران، از بین رفتن این پلتفرم‌ها، نقش «ترمز طبیعی» سیستم یخی را به‌شدت تضعیف کرده و می‌تواند پیامدهایی فاجعه‌بار برای اقلیم جهانی و شهرهای ساحلی به همراه داشته باشد.
 
سناریوی خوشبینانه: حفظ بیشتر یخ‌ها با مهار گرمایش
درمقابل، اگر گرمایش زمین به ۲ درجه سانتیگراد محدود شود (‌هدفی که توافق پاریس نیز دنبال می‌کند) دانشمندان پیش‌بینی می‌کنند ۶۳ پلتفرم از مجموع ۶۴ پلتفرم اصلی جنوبگان تا سال ۲۳۰۰ همچنان باقی خواهند ماند. این سناریو نه‌تنها می‌تواند یخ‌های جنوبگان را حفظ کند، بلکه طبق نتایج یک پژوهش جداگانه، ممکن است به نجات‌ بخشی از صخره بزرگ مرجانی استرالیا نیز کمک کند. با این حال، محققان هشدار می‌دهند تحقق چنین آینده‌ای تنها با کاهش چشمگیر و فوری انتشار گازهای گلخانه‌ای ممکن است‌؛اقدامی که به تصمیم‌گیری‌های سیاسی بزرگ وتغییرات ساختاری دراقتصادجهانی نیاز دارد. 
 
آیا نقطه بی‌بازگشت فرا رسیده است؟
نتیجه‌گیری پژوهش فرانسوی با یافته‌های یک تیم بین‌المللی همسو‌ست.گروهی از پژوهشگران استرالیایی، بریتانیایی، اروپایی و آفریقای جنوبی به سرپرستی دکتر نریلی آبرام در مقاله‌ای که در آگوست ۲۰۲۵ در مجله نیچر منتشر شد، هشدار دادند پوشش یخین جنوبگان غربی ممکن است از «نقطه بحرانی» عبور کرده باشد.براساس این تحلیل جامع از مطالعات گوناگون، نشانه‌هایی از فروپاشی در سامانه یخی مشاهده می‌شود‌؛ از تسریع در ذوب یخ‌ها گرفته تا بی‌ثباتی در پلتفرم‌های یخی و اختلال در گردش جریان‌های اقیانوسی در اطراف قطب جنوب. به باور این تیم، این تغییرات نشان‌دهنده آغاز یک «فرآیند واژگونی» یا بیرون رفتن سامانه از تعادل طبیعی خود است. 
 
پیامدهای زیست‌محیطی و انسانی
اثرات این تغییرات محدود به یخ و اقیانوس نیست. گونه‌های جانوری قطب جنوب از‌جمله پنگوئن‌ها و کریل (میگوهای کوچک قطبی)، با خطرهای فزاینده‌ انقراض روبه‌رو هستند، زیرا زیستگاه‌های طبیعی‌شان به‌سرعت در حال تغییر است. 
اما بزرگ‌ترین خطر، برای انسان‌هاست. فروپاشی کامل یخ‌پوش غربی جنوبگان می‌تواند سطح دریاها را بیش از سه متر بالا ببرد. چنین افزایشی می‌تواند میلیون‌ها نفر در شهرهای ساحلی مانند شانگهای، نیویورک، لندن، بمبئی و سیدنی را در معرض خطر مستقیم قرار دهد. 
به‌گفته‌ دکتر آبرام، اگر این روند مهار نشود، پیامدها برای نسل‌های آینده «فاجعه‌بار» خواهد بود. او تأکید می‌کند که «هر دهم درجه افزایش دما اهمیت دارد» چراکه می‌تواند سرنوشت بخش بزرگی از قاره سفید و ثبات اقلیم زمین را تعیین کند. 

هشدار علمی و مسئولیت جهانی
پژوهش‌های تازه طبق  آینده جنوبگان و در نتیجه آینده سطح دریاهای جهان، به تصمیم‌های امروز ما بستگی دارد.اگر روند کنونی انتشار گازهای گلخانه‌ای ادامه یابد، بیشتر پلتفرم‌های یخی از بین می‌روند، سامانه‌های یخ قاره‌ای در برابر گرمایش تسلیم می‌شوند و در نهایت، شهرهای ساحلی سراسر جهان با خطر سیل‌های گسترده روبه‌رو خواهند شد. اما در صورت کنترل گرمایش و حفظ دمای زمین در چارچوب‌ توافق پاریس، بخش عمده‌ای از این یخ‌ها می‌تواند برای قرن‌های آینده پایدار بماند. بنابراین، همان‌طور که دانشمندان هشدار می‌دهند، جنوبگان هنوز فرصت نجات دارد، اما این آخرین شانس ما برای جلوگیری از یک فاجعه جهانی است.