فرهنگ‌ محوری؛ رویکرد اصلی در حکمرانی 

در این مراسم، دکتر محمدباقر قالیباف با تبریک روز کتاب و کتابخوانی به همکاران خود در کتابخانه مجلس گفت: معتقدم آن‌طور که باید به کتابخانه‌ها و کتابخوان‌ها توجهی نشده است. این ضعفی است که باید به آن توجه کنیم. البته به سهم خودمان هر جا توفیق خدمتگزاری بودهـ، تا حد توان کار کرده‌ایم و از این امر مهم غفلت نورزیده‌ایم. امیدوارم در سطح کشور اقدامات بیشتری درباره کتابخوانی انجام شود. این وظیفه‌ای است که باعث می‌شود در قبال آن پاسخگو باشیم. در دین اسلام و در قرآن همواره به قلم، کتاب، تبیین، خرد و دانش تأکید شده و دلیلش این است که اساس بعثت در این مؤلفه‌هاست. 

کتاب گنجینه‌ای تمام‌نشدنی است 

قالیباف اضافه کرد: واقعیت این است که کتاب خردجمعی و زیست بشری را در خود دارد و گنجینه‌ای تمام‌نشدنی است. اگر می‌خواهیم دنیا را بشناسیم و در غفلت به سر نبریم وظیفه عقلی و جایگاهی ماست به این مسأله بیشتر توجه کنیم. امروز محیط‌های آموزشی مانند مدرسه و دانشگاه را داریم ولی جامعه حقیقی‌ترین مدرسه به‌شمار می‌رود. ضمن این‌که نقطه و هسته اصلی‌اش با خانواده پیوند خورده. درواقع کتاب خونی است که در جامعه هست. همه اینها نشانگر آن است که نباید از نقش کتابخوانی در کشور غفلت کنیم. زمانی که در شهرداری بودم و با مردم سروکار داشتم، بیش از پیش به موضوع عمیق کتابخانه‌ها و کتابخوانی پی بردم و این‌که چطور می‌توان کتاب را دسترس مردم قرار داد تا آن را در خانواده به یک فرهنگ تبدیل کرد. 

عظمت را می‌توان در حرکت‌های فرهنگ‌پایه مشاهده کرد 

رئیس مجلس شورای اسلامی با اشاره به این‌که برخی فکر می‌کنند فضای مجازی باعث شده از اهمیت کتابخوانی کاسته شود، ادامه داد: این‌طور نیست بلکه ابزار‌های فضای مجازی می‌توانند در بسط و گسترش کتابخوانی نقش داشته باشند. به‌لحاظ هویت در جهت نبرد‌های روانی و شناختی امروز، به‌طور جد باید به مقوله کتابخوانی توجه کرد. معتقدم این مسأله از اذهان جامعه شروع می‌شود و هر یک نفر که به این سمت گرایش یابد، در افکار دیگران هم اثر می‌گذارد. اینجاست که کتاب نقش مفید و مؤثر خود را نشان می‌دهد. اینجاست که در حکمرانی باید به آن توجه کرد. امام خمینی (ره) به ما آموخت فرهنگ اصالت دارد و بر همه چیز اولی است؛ لذا باید به بحث فرهنگ در حکمرانی توجه بیشتری شود و فرهنگ‌پایه باشد چرا‌که عظمت را می‌توان در حرکت‌های فرهنگ‌پایه مشاهده کرد. کما این‌که در اقتصاد و سیاست هم همین‌طور است. اگر امروز در عرصه سیاست اخلاق جایی ندارد به این خاطر است که نگاه‌مان فرهنگ‌پایه نبوده. 

به جغرافیای فرهنگی‌مان چندان که باید توجه نکرده‌ایم 

قالیباف اضافه کرد: در سفر اخیری که به پاکستان داشتم، دوستی به این مسأله اشاره کرد که کتابخانه‌شان دارای ۶۰ هزار نسخه فارسی است ولی برای نگهداری آنها از حداقل امکانات برخوردار نیست. ما برای دفاع از ایران در جنگ ۱۲ روزه جانانه ایستادیم و دفاع کردیم ولی آیا به جغرافیای فرهنگی‌مان هم توجه می‌کنیم؟ کتاب می‌تواند این نقش را ایفا کند. غنای فرهنگی ما به اندازه‌ای است که این تعداد از نسخ خطی در شبه‌قاره وجود دارد و در مرز‌های دور فرهنگ ما گسترش می‌یابد. 

کتابخانه مجلس بی‌بدیل است 

او همچنین درباره کتابخانه مجلس نیز گفت: کتابخانه مجلس حافظه تاریخی ما به‌شمار می‌رود و مدیریت دانشی خوبی دارد ولی باید به این نکته توجه داشت که کتابخانه مجلس به‌لحاظ عملکرد نباید با مراکز پژوهشی و دیگر کتابخانه‌ها موازی‌کاری داشته باشد. این کتابخانه باید بی‌بدیل باشد؛ هرچند کتابخانه مجلس بیشتر حالت اسنادی دارد و باید روی این ویژگی آن متمرکز شد. معتقدم کتابخانه مجلس می‌بایست تبدیل به قطب غنی‌سازی حکمرانی شود. نکته دیگر این‌که نیاز داریم نمایندگان با کتابخانه مجلس، به شکل مستمر و مؤثر در ارتباط باشند. به‌خصوص نخبگان تصمیم‌ساز که می‌توانند به‌درستی از این منابع بهره بگیرند. اگرچه نمایندگان کمتر از این مکان مهم استفاده می‌کنند. امید دارم این کتابخانه بیش از پیش به نهاد آفرینشگری، پویایی و اثربخشی تبدیل شود. 

کتاب، کتابخوانی و کتابدار، سه ضلع جدانشدنی 

در ابتدای مراسم، مسعود معینی‌پور رئیس کتابخانه مجلس با بیان این‌که باعث خوشحالی است که کتابخانه مجلس امروز میزبان اندیشمندان حوزه کتاب شده، گفت: شکی نیست که کتاب گنجینه تجربه‌های معنوی بشری است و کتابخوانی همواره پلی میان گذشته و آینده بوده. کتابداران هم نگهدار این میراث علمی و تسهیل‌کننده دسترسی به این منابع هستند. درواقع کتاب، کتابخوانی و کتابدار سه ضلع جدانشدنی به‌شمارمی‌روند. ضمن این‌که کتابخانه مجلس حاصل تلاش چندین دهه از عاشقانی است که در این مسیر گام برداشته و باعث شده‌اند این مکان تبدیل به یک مرکز فرهنگی مهم شود و نقش زیادی در اشاعه و روایت این گنجینه داشته باشد. 

فرهنگ درهویت نقشی اساسی دارد

او اضافه کرد: هرچند لازم است برای حفظ این میراث و توسعه کتابخوانی در جامعه، راهکار‌های جدی اندیشیده شود. امروز روزیکرد غالب در این زمینه، صیانت و آرشیوداری است، درحالی که می‌خواهیم این رویکرد را تغییر داده و کاری فراتر از اینها انجام دهیم. وقایع سال‌های اخیر، به‌خصوص جنگ ۱۲ روزه که با ظفرمندی آن را پشت‌سر گذاشتیم، این نکته را اثبات کرد که فرهنگ در هویت نقشی اساسی دارد و به تحکیم ایران اسلامی انجامیده است. باید به این نکته توجه کرد که کتابخانه مجلس در این سال‌ها و با همکاری نسخه‌شناسان صرفا به گنجینه‌داری نپرداخته بلکه تلاش کرده است تا نسخ را از مخازن تاریک رهایی بخشیده و در پرکردن فاصله و گسست نسل‌ها تاثیرگذار باشد. برداشتن قدم‌های بیشتر در این راستا، همت حاکمیت و اندیشمندان را می‌طلبد. 

از منظر تولید علم به کتاب نگاه نکرده‌ایم

رئیس کتابخانه مجلس ادامه داد: شاید یک دلیل این‌که امروز کتاب به آن شکلی که باید در جامعه ما جایگاه خوبی ندارد، این است که از منظر تولید علم به کتاب نگاه نمی‌کنیم، بنابراین جا دارد که به فکر راهبرد‌های اساسی‌تر در این زمینه باشیم. منشأ معضل کتابخوانی این است که از زندگی جاری مردم دور شده، طبیعی است که در چنین شرایطی سبد مصرف توده‌های مردم خالی می‌ماند. اقدامات ۱۶ ماه گذشته بعد از اعتمادی که آقای قالیباف به ما داشتند، باعث شد تا ما به انجام فعالیت‌هایی، چون تغییرات ساختاری، بیان ماموریت، اصلاح آیین‌نامه‌های پژوهشی، الویت‌گذاری و هویت‌سازی بپردازیم. امروز فضای کتابخانه مجلس تبدیل به دالانی برای تجمع اهالی علم و اندیشه شده است. حاکمیت، نخبگان و مردم سه قشر اصلی استفاده‌کننده از خدمات کتابخانه هستند.

قلم و کتاب دلیل خداوند بر فرزانگی حضرت محمد «ص» بوده است

در ادامه این نشست، محسن اسماعیلی معاون راهبردی و امور مجلس گفت: دوران جاهلیت یکی از تاریک‌ترین عصر بشریت بود، در چنین فضایی نور خورشید پیامبر «ص» طلوع کرد و بشر را از تاریکی نجات داد، اما به پیامبری که روشنی‌بخش زندگی انسان شد، تهمت دیوانگی زدند. به‌راستی اگر بخواهیم از پیامبر در برابر این تهمت دفاع کنیم، چه باید بگوییم؟ خداوند دردفاع از ایشان به قلم و کتاب قسم خورد و این زیباترین کلامی است که ممکن است درباره کتاب گفته شود. درواقع قلم و کتاب دلیل خداوند بر فرزانگی حضرت محمد «ص» بوده است. ما وارث چنین فرهنگی هستیم و کتاب باید در فرهنگ امروز ما چنین جایگاهی رفیعی داشته باشد ولی این‌طور نیست و ما قرآن و کتاب را نشناخته‌ایم. 

باید به اهمیت جایگاه کتابدار در جامعه پی برده شود

اسماعیلی اضافه کرد: درعصر جاهلیت دو مولفه مهم مفقود مانده بود، یکی علم و دیگری اخلاق. بدون شک، نشانه‌های یک جامعه فرهیخته، قلم و کتاب آن است. به هرمیزان که کتابخوانی، کتاب و کتابدار در یک جامعه اهمیت داشته باشد، ارزش آن جامعه مضاعف خواهد شد. در اثر «نان و کتاب» به این تئوری اشاره شده است که دو چیز باید مجانی باشد، یکی نان و دیگری کتاب. شهیدمطهری تمام آنچه داشت را خرج کتاب کرد. آیت‌الله مرعشی نجفی هم دارای بزرگ‌ترین کتابخانه شخصی بود که با کمترین امکانات خود آن را بنا نهاد. پشت یکی از کتاب‌های کتابخانه ایشان به قلم او نوشته شده است: این کتاب را با مزد دو سال نماز استیجاری خوانده‌ام. الان ۲۰ ساعت است که گرسنه‌ام و نتوانسته‌ام قوتی به دست بیاورم. چندان که ایشان تا پایان عمر هم نتوانست به حج برود، ولی شیوه‌اش در مواجهه با کتاب این‌طور بود که تمام کتاب‌ها را وقف می‌کرد. همچنین، سیدعبدالحسین حائری از دیگر شخصیت‌های برجسته‌ای است که او را نماد کتابداری قلمداد می‌کنند. در گذشته، کتابدار به‌مثابه خازن بهشت تلقی می‌شد و امروز نیز باید به اهمیت جایگاه او در عرصه کتابخوانی پی برده شود. امیدوارم شرایطی فراهم شود که مشکلات کتاب در جامعه حل شود؛ چراکه ما باید همه عالم را یک کتاب ببینیم.

تقدیر از کتابداران برگزیده کتابخانه مجلس 

در ادامه این مراسم، با حضور رئیس مجلس و تنی چند از فعالان عرصه فرهنگ، از تعدادی از کتابداران کتابخانه مجلس تقدیر شد که دکتر محمدکاظم رحمتی به‌عنوان نسخه‌پژوه برتر، محمدحسن پارساییان به‌عنوان کتابدار برگزیده و کارمند مخزن کتابخانه مجلس و اکبر تهرانی‌شفق در جایگاه عضو فعال و پژوهشگر و رضا شجری و ابوطالب درویشیان نیز به عنوان پژوهشگر از این جمله بودند. همچنین از هشت کتاب تازه کتابخانه مجلس رونمایی شد. «رهنمود‌های احیاء برای کتاب‌های پارلمانی»، «فهرست اسناد کتابخانه مجلس»، «فهرست دستنویس‌های بلدیه»، «فهرست نسخه‌های خطی تبریز»، «فهرست نسخ خطی در دانشگاه مک‌گیل» و... برخی از این آثار به شمار می‌روند.