پروژه‌های آبخیزداری ناجی کم‌آبی

از سال ۱۳۹۷ تاکنون استان سمنان درگیر خشکسالی است و براساس گزارش‌های مستند، حدود ۹۹درصد گستره آن در شرایط خشکسالی کامل قرار دارد.از اواخر تابستان، مدل‌های هواشناسی نشان می‌داد پاییز چشم‌انداز خوبی در سمنان نداشته و تا آذر ماه بارش قابل‌توجهی رخ نمی‌دهد‌ اما بارندگی زمستان و بهار در حد متوسط خواهند بود. البته پیش‌آگاهی‌ها براساس داده‌ها و مدل‌های بین‌المللی ارائه شده و ضریب اطمینان فعلی آنها حدود ۶۰ تا ۶۵درصد است و امکان تغییر روندها نیز وجود دارد. با تمام این شرایط، حتی اگر بارش‌های زمستان و بهار متوسط باشد، این بارش‌ها کمبود بارش پاییز و سال‌های گذشته را جبران نمی‌کند و باید مدیریت مصرف آب به شکل علمی و عملی و ایجاد سازگاری با کم‌آبی در اولویت قرار گیرد.در همین راستا مدیرکل هواشناسی سمنان‌ با بیان این‌که با توجه به افزایش تبخیر و دما، هر اقدامی برای بهره‌برداری بهینه از منابع آب حیاتی است و باید با دیدی علمی و عملی به این مسأله نگاه کرد، وضعیت بارندگی سال زراعی جاری استان در مهر و آبان را بحرانی توصیف کرده و می‌گوید: ‌میانگین بارش‌های استان در این بازه دوماهه به یک میلیمتر هم نرسید.  
ایرج مصطفوی با اشاره به این‌که استان از لحاظ بارندگی نسبت به بلندمدت کاهش قابل‌توجهی را تجربه می‌کند، ادامه می‌دهد: ‌در گذشته میانگین بارش استان ۱۳۴میلیمتر بود اما خشکسالی‌های متوالی و کاهش بارندگی‌ها این رقم را به ۱۱۰میلیمتر کاهش داد. تا آخر آبان‌ فقط ۰.۹میلیمتر بارندگی ثبت شد که نسبت به بلندمدت ۹۰درصد و نسبت به سال گذشته ۹۲درصد کاهش نشان می‌دهد و در برخی نقاط مانند شهر سمنان بارش صفر بود.  
   
توجه به نیاز جوامع محلی  
آبخیزداری به‌عنوان علم و هنر برنامه‌ریزی جامع برای مدیریت پایدار حوزه‌های آبخیز تعریف می‌شود. هدف اصلی آن، حفاظت از سرمایه‌های اصلی یعنی آب و خاک است تا ضمن بهره‌برداری معقول از منابع، کمترین زیان به محیط زیست وارد شود. این مدیریت از طریق مجموعه‌ای از اقدامات مکانیکی، بیولوژیکی، زیستی و مدیریتی محقق می‌شود.  
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری سمنان با بیان این‌که سیاست‌های جدید سازمان منابع طبیعی کشور بر انجام پروژه‌های بزرگ در جهت حفظ منابع آبی تاکید دارد، به جام‌جم‌ می‌گوید: ‌در سال جاری تمرکز اصلی روی توسعه عملیات بیولوژیک و بیومکانیک آبخیزداری در چارچوب مطالعات مصوب هر حوزه آبخیز است. این رویکرد با هدف افزایش اثربخشی پروژه‌ها و پایداری اقدامات در حال اجراست.‌ 
علیرضا رهایی با اشاره به این‌که ۴۹۰میلیارد ریال از محل اعتبارات تملک دارایی، محرومیت‌زدایی و استانی برای اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری مصوب شده، توضیح می‌دهد: ‌امسال نزدیک به ۳۰میلیارد ریال از محل تملک دارایی و ۶۰میلیارد ریال از محل اعتبارات محرومیت‌زدایی و ۴۰۰میلیارد ریال از محل اعتبارات استانی برای اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری در استان مصوب شده است.  
وی توانمندسازی جوامع محلی را از اولویت‌های مهم این طرح‌ها عنوان کرده و تصریح می‌کند: ‌تلاش ما بر این است در تمامی حوزه‌های آبخیز مصوب، ظرفیت‌ها و نیازهای جوامع محلی به‌طور جدی مورد بررسی قرار گرفته و برای ارتقای نقش آنها در اجرای طرح‌های حفاظتی، برنامه‌ریزی عملیاتی صورت‌گیرد. 
به‌نظر مدیرکل منابع طبیعی استان سمنان اجرای طرح‌های آبخیزداری باعث ایمن شدن شهرهای استان در برابر خطر سیلاب شده است.  
رهایی ادامه می‌دهد: ‌در شهرستان سمنان، دو پروژه آبخیزداری شامل احداث بندهای سنگ و ملات در حوزه‌های ‌زردتل‌ و ‌شهرک صنعتی‌ با هدف مدیریت روان‌آب‌ها و افزایش نفوذپذیری آب در خاک به بهره‌برداری رسیده است. 

سپر دفاعی در برابر خشم سیلاب  
استان سمنان که در منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک واقع شده، با چالش‌های جدی آبی دست و پنجه نرم می‌کند. با این حال، اقدامات مؤثری در زمینه آبخیزداری در آن در حال انجام است.  
کارشناسان می‌گویند اگرچه گزارش مستقیمی از وضعیت کلی آب سمنان موجود نیست اما یک حادثه نشان داد زیرساخت انتقال آب این استان آسیب‌پذیر است. در یک مورد شکستگی خط اصلی انتقال آب منجر به قطعی ۱۰ساعته آب شرب در بخش‌هایی از مرکز استان شد که این موضوع لزوم حفاظت از منابع آب موجود را بیش از پیش نشان می‌دهد.  
مرتضی ربیعی‌ کارشناس کشاورزی و آبخیزداری با بیان این‌که عملکرد آبخیزداری در مواجهه با دو بحران متضاد ‌سیل‌ و ‌خشکسالی به‌صورت‌های مختلف نمایان می‌شود به جام‌جم‌ می‌گوید: ‌عملیات آبخیزداری با کاهش سرعت و کنترل روان‌آب‌های ناشی از بارندگی‌های شدید، باعث نفوذ آب حاصل از باران در زمین می‌شود و از تجمع آن به‌صورت سیلاب‌های مخرب جلوگیری می‌کند. 
او ادامه می‌دهد: ‌به ازای اجرای هرهکتار عملیات آبخیزداری، بین۲۰تا۲۵درصد به آب ذخیره شده در سفره‌های زیرزمینی افزوده می‌شود. این اقدامات به‌عنوان یک سپر دفاعی در برابر خشم سیلاب عمل‌می‌کنند.  
ربیعی تاکید می‌کند: ‌آبخیزداری با مهار سیلاب‌ها و هدایت آنها به سفره‌های زیرزمینی‌ موجب تقویت آبخوان‌ها می‌شود. این کار نه‌‌تنها میزان آب‌های زیرزمینی را افزایش می‌دهد بلکه از پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی و فرونشست زمین جلوگیری می‌کند و مانع از نفوذ آب‌های شور به سفره‌های شیرین می‌گردد. در دوران ترسالی بارش‌های مازاد ذخیره شده و در زمان خشکسالی، این ذخایر استراتژیک به کمک می‌آیند.