ضربه نارس‌ها به بازار مرکبات

در این میان، نقش نهادهای دولتی در روان‌سازی فرآیند صادرات، نظارت بر کیفیت و حمایت از باغداران در مقابل آفات و بیماری‌ها، تعیین‌کننده خواهد بود.
مازندران با داشتن ۱۲۰هزار هکتار باغ مرکبات، سهم بسزایی در تأمین محصولات متنوعی در این بخش دارد. براساس پیش‌بینی‌ها در سال‌جاری، حدود دومیلیون و ۷۰۰هزار تن مرکبات از باغ‌های این استان برداشت خواهد شد که سهم پرتقال بیش از دومیلیون تن و نارنگی هم ۳۵۰هزار تن است. مازنی‌ها بیش از دوسوم باغ‌های خود را به کشت مرکبات اختصاص داده‌اند، به همین دلیل  مرکبات پس از برنج، دومین منبع مهم درآمد اقتصادی کشاورزان این استان به شمار می‌رود.حالا تولید مرکبات در مازندران به‌عنوان یکی از قطب‌های اصلی کشاورزی ایران، با این‌که نقش حیاتی در اقتصاد منطقه و کشور ایفا می‌کند،‌ اما در مراحل تولید و صادرات با چالش‌های متعددی روبه‌روست.
   
قوانین بی‌خاصیت
هرچند طی سال‌های اخیر موضوع «برداشت زودهنگام» و جلوگیری از این کار مد نظر بوده و ارگان‌ها و نهادهای مرتبط، جلسات متعددی دراین‌باره برگزار و زمان برداشت را اعلام کرده‌اند اما بازهم این مصوبات در عمل، کارایی نداشته و در سایه عدم وجود نظارت‌های لازم، بازار به حال خود رها شده است.آن‌طور که کارشناسان می‌گویند، جهادکشاورزی باید در اعلام و نظارت بر تقویم برداشت جدیت بیشتری داشته باشد.
در همین راستا، مدیرعامل اتحادیه باغداران مازندران هم یکی از مشکلات اساسی بازار را عرضه پرتقال‌های نارس می‌داند و با بیان این‌که شهروندان شاهدند پرتقال‌های موجود در بازار نارس و بسیار ترش و حتی برخی از آنها تلخ هستند، می‌گوید: «وقتی باغدار اجازه نمی‌دهد میوه‌ها برسد و مسئولان هم بدون رسیدگی کامل، اجازه ورود این محصولات را به بازار می‌دهند، همه ضرر می‌کنند. زیرا این میوه‌ها آب‌دار نشده‌اند و قند کافی هم ندارند؛ اتفاقی که اعتبار مرکبات مازندران را زیر‌سؤال برده و به جایگاه آن لطمه می‌زند.»
محمدرضا شعبانی با تاکید بر این‌که بعضی باغداران به‌خاطر ترس از سرمازدگی یا آفات، محصولات‌شان را زودتر برداشت می‌کنند، ادامه می‌دهد: «این کار کیفیت میوه‌ها را به‌شدت پایین می‌آورد و ذهن خریدار را نسبت به محصولات شمال خراب می‌کند. البته مدت‌هاست جهادکشاورزی وعده داده که با برداشت زودهنگام برخورد جدی می‌کند اما باغداران هم خوب می‌دانند این حرف‌ها اجرایی نمی‌شود.»
   
​​​​​​​از بین رفتن اعتماد داخلی و خارجی
در سال‌های اخیر، باغداران مازندرانی با پدیده نگران‌کننده خشکیدگی ناگهانی سرشاخه‌ها و زردی برگ‌های درختان مرکبات به‌ویژه پرتقال تامسون مواجه شده‌اند. این بیماری که «زوال‌مرکبات» نامیده می‌شود، نخستین‌بار سال‌۱۳۸۸ در جنوب کرمان آغاز شد و اکنون به شمال کشور سرایت کرده است. علائم این بیماری شامل زردی و قرمزی برگ‌ها، خشک‌شدن سرشاخه‌ها، پوک‌شدن میوه‌ها از درون و درنهایت خشک‌شدن کامل درخت است. 
در این شرایط، ریشه‌های مویین که مسئول جذب آب و مواد مغذی از خاک هستند، خشکیده و از‌بین‌می‌روند و درخت دچار کم‌آبی و پژمردگی می‌شود. منصوره طهامی، کارشناس کشاورزی با بیان این‌که مگس میوه مدیترانه‌ای یکی از تهدیدات جدی باغ‌های مرکبات است که به باغداران توصیه شده در باغ‌هایی که میزبان حساسی مانند نارنگی پیشرس وجود دارد، ۲۰ تا ۲۵ روز قبل از برداشت، طعمه‌پاشی و شکار مگس با نصب تله انجام شود به جام‌جم می‌گوید: «مشکلات ساختاری و مدیریتی باعث شده نه‌تنها صادرات مرکبات به‌شدت کاهش یابد، بلکه ایران ناچار شود محصولاتی را وارد کند که خود زمانی در تولیدشان پیشتاز بود. نبود امکانات کافی برای بسته‌بندی استاندارد و سورتینگ مناسب، مشکلات گمرکی، عدم هماهنگی میان استان‌های تولیدکننده و گمرکات مختلف و همچنین رفتار سلیقه‌ای در برخی گمرکات ــ همان‌طور که گمرک آستارا با مازندران همکاری لازم را ندارد ــ از مهم‌ترین عواملی هستند که مرکبات مازندران را زمینگیر کرده‌اند.»
او با اشاره به این‌که نه‌فقط بازارهای جهانی، بلکه مصرف‌کننده داخلی هم اعتمادش نسبت به محصولات استان‌های شمالی ازجمله مازندران را از دست داده، می‌گوید: «به‌خاطر عرضه مرکبات نارس و پایین‌آمدن کیفیت محصول، همچنین رنگ‌کردن مرکبات با رنگ شیمیایی که ماندگاری میوه را کاهش داده و سلامت مصرف‌کننده را تهدید می‌کند، بخشی از صادرات برگشت خورده و بازارهای ایرانی هم روی خوشی به این مرکبات نشان نداده‌اند.»

مواضع متناقض
اتاق بازرگانی مازندران، نسبت به تصمیم‌های ناهماهنگ کشوری که مشکلات جدی برای صادرات مرکبات این استان ایجاد کرده، موضع انتقادی گرفته‌است.
علی تقی‌پور، رئیس این اتاق می‌گوید: «تصمیم‌های کشوری همواره مشکلات متعددی را برای صادرکنندگان محصولات کشاورزی مازندران به‌ویژه مرکبات ایجاد کرده است. همچنین مشکلات لجستیکی و کمبود وسایل حمل‌ونقل استاندارد از دیگر موانع مهم صادرات محسوب می‌شود.»
با این حال سرپرست سازمان جهادکشاورزی مازندران با اعلام آخرین آمار صادرات محصولات کشاورزی بر اهمیت صادرات و نقش بی‌بدیل آن در توسعه اقتصادی و رونق بخش کشاورزی تأکید کرده و در مورد آخرین وضعیت صادرات کیوی، می‌گوید: «۱۷۱محموله به وزن ۳۹۲۳تن به کشور هند و ۲۵۷محموله به وزن ۵۱۹۰تن به سایر کشورها صادر شده که مجموع صادرات این محصول تاکنون ۴۲۸محموله به وزن ۹۱۱۳‌تن بوده است.»
اسدالله تیموری‌یانسری با اشاره به صادرات ۳۸۰محموله نارنگی به وزن ۷۶۶۴ تن از استان، در ادامه می‌افزاید: «صادرات پرتقال نیز روند مطلوبی دارد و ۲۱۶محموله از آن با وزن ۴۰۹۳ تن از مازندران صادر شده‌است.»