استان چهارفصل، تقاطع کویر و تاریخ

استان سمنان با دارا بودن مواهب خدادادی و میراث فرهنگی غنی، به‌عنوان یکی از کلیدی‌ترین مقاصد گردشگری ایران شناخته می‌شود. با وجود این، بخش عمده‌ای از ظرفیت‌های آن به‌ویژه در جذب گردشگر خارجی، همچنان خاموش و دست‌نخورده باقی مانده است. کارشناسان گردشگری بر این باورند که ظرفیت‌های طبیعی استان سمنان آن‌قدر گسترده و متنوع است که توصیف آن نیازمند دسته‌بندی‌های متعددی است؛ از جنگل‌های باستانی هیرکانی مانند جنگل ابر و اولنگ تا چشم اندازهای وسیع کویری و بیابانی مناسب برای گردشگری ماجراجویانه. این استان همچنین میزبان پدیده‌های کم‌نظیر ژئوتوریسم مانند غار دربند (بزرگ‌ترین غار آهکی ایران) و چشمه‌های هفت‌رنگ مجن و چشمه‌علی دامغان است. بااین‌حال، به گفته فرماندار مهدیشهر، مسافری که قصد بازدید از جاذبه‌هایی مانند جنگل ابر، مجن یا بیارجمند را دارد، با یک مجموعه منسجم و یکپارچه از خدمات مواجه نمی‌شود. نبود نشانه‌گذاری‌های استاندارد، مراکز اطلاع‌رسانی، سیستم حمل‌ونقل گردشگری داخلی و خدمات بهداشتی ــ درمانی در مسیر، نه‌فقط سفر را برای گردشگران دشوار می‌کند، بلکه باعث کاهش امکان جذب دوباره آنان نیز می‌شود.
جلال تاجیک با اشاره به بناهای شاخص استان مثل مسجدجامع سمنان با مناره سلجوقی، مسجد سلطانی (امام) مربوط به دوره قاجار، دروازه ارگ سمنان و مجموعه تاریخی بسطام، به جام‌جم می‌گوید: «بازارهای سنتی سمنان و شیخ علاءالدوله، گرمابه پهنه یا همان موزه مردم‌شناسی و خانه‌های تاریخی قاجاری مانند تدین و کلانتر، بافت بسیار زیبا و جذابی از تاریخ را به تصویر کشیده‌اند.» او ادامه می‌دهد: «قرارگیری در مسیر اصلی زائران حرم امام‌رضا(ع) و وجود آرامگاه عارفان بزرگی چون بایزید بسطامی، شیخ علاءالدوله سمنانی و ابوالحسن خرقانی، بستر مناسبی برای توسعه گردشگری معنوی در این استان فراهم کرده است. همچنین چشمه‌های آب‌معدنی متعدد با خواص درمانی هم گردشگری سلامت را رونق بخشیده است.»
   
میراث فرهنگی، هویت اصیل
مهدیشهر به‌عنوان یکی از مناطق ویژه گردشگری استان سمنان درصدد است تا روستاهای خود را به مقصد گردشگران تبدیل کند. اختلاف دمای قابل توجه این شهرستان با شهر سمنان، آن را به مقصد محبوب برای گردشگری تبدیل کرده‌است.
فرماندار مهدیشهر با بیان این‌که گردشگری روستایی این شهرستان در حال رونق است، می‌گوید: «چاشم، فولادمحله، کمرود، ده صوفیان و ملاده به‌عنوان روستای هدف گردشگری معرفی شدند و توسعه خدمات گردشگری در مناطق هدف با جدیت پیگیری می‌شود.»
علی خدادادی با اشاره به این‌که تأسیسات گردشگری و هتل‌های فعال منطقه، فرصت مناسبی برای توسعه اقتصادی و اشتغال فراهم می‌کنند، بر اولویت نخست گردشگری در توسعه مهدیشهر تأکید کرد و گفت: «اهمیت این بخش در کنار صنعت و کشاورزی باعث شده تا در برنامه‌ریزی‌های توسعه‌ای، نگاه ویژه‌ای به آن داشته باشیم.» وی با بیان این‌که رونق گردشگری عشایری با توجه به ظرفیت ایل سنگسر از اهداف شهرستان است، تصریح می‌کند: «ایل سنگسر با وجود ظرفیت‌های مختلف طی سنوات اخیر علاقه‌مندان بسیاری را به خود جلب کرده است.»
مدت‌هاست که شاهرود، شاهد متنوع‌ترین رویدادهای گردشگری است. به‌طوری‌که هر هفته در روستاهای این شهرستان یک جشنواره گردشگری برگزار می‌شود؛ از جشنواره نمد گرفته تا جشنواره زاغ‌بور و آیین‌های محلی، که این تنوع نشان‌دهنده غنای فرهنگی و توان بالای منطقه است.
در همین راستا، فرماندار شاهرود، میراث فرهنگی را «هویت اصیل» مردم منطقه عنوان کرده و می‌گوید: «آثاری در شاهرود داریم که در سطح ملی و حتی بین‌المللی مطرح هستند، مانند مجموعه بایزید بسطامی که پاسداری از این میراث فرهنگی، وظیفه ماست.»
محمدحسن آصفری با تأکید بر جایگاه ویژه بخش گردشگری در اقتصاد منطقه، بر ضرورت تبدیل ظرفیت‌های غنی گردشگری این شهرستان به فرصت‌های ملموس اقتصادی به‌عنوان یک راهبرد کلان تأکید کرده و توضیح می‌دهد: «از کویر رضاآباد با رمل‌های منحصربه‌فرد، قابلیت آفرود، شترسواری و کویرنوردی گرفته تا مسیر چاه‌جم و جنگل‌های طاق، مسیر شاهرود ــ طرود و رمل‌ها و چشم‌اندازهای بکر آن، جنگل‌های ثبت جهانی هیرکانی در منطقه ابر، آبشار مجن و روستای هدف گردشگری قلعه‌بالا، هرکدام نمایانگر یک فرصت تمام‌عیار در حوزه گردشگری، صنایع‌دستی و میراث فرهنگی در شهرستان شاهرود است که با توجه ویژه باید به یک مزیت تبدیل شود.»

نبود طرح جامع گردشگری
استان سمنان همچون الماسی نتراشیده در قلب ایران است که می‌تواند با نور خود نقشه گردشگری کشور را روشن‌تر کند. کلید رونق این گنجینه، عبور از اقدامات پراکنده و حرکت به سمت برنامه‌ریزی یکپارچه، مشارکت مردمی و مدیریت علمی است. تحقق این امر علاوه بر ایجاد اشتغال پایدار، می‌تواند تصویری شکوهمند و واقعی از تنوع و غنای تمدن ایران را به جهانیان معرفی کند. آینده گردشگری سمنان در گرو انتخاب امروز میان ادامه وضعیت موجود یا آغاز تحولی ساختاری است.
با وجود تأکید مسئولان استانی بر افزایش سهم سمنان از اقتصاد گردشگری و همچنین هدف ملی جذب ۱۵میلیون گردشگر خارجی تا پایان برنامه هفتم توسعه، گزارش‌های موجود نشان می‌دهد که این استان هنوز نتوانسته سهم قابل‌توجهی از این بازار را به خود اختصاص دهد.درحال‌حاضر ضعف در برندسازی بین‌المللی و معرفی ظرفیت‌ها به زبان روز و متناسب با بازارهای هدف خارجی، از بزرگ‌ترین چالش‌هاست.
کامران حکیمی، کارشناس حوزه گردشگری بزرگ‌ترین مشکل سمنان را نبود طرح جامع گردشگری با نگاهی همه‌جانبه عنوان کرده و به جام‌جم می‌گوید: «اقدامات، غالبا مقطعی هستند؛ مانند صدور جواز بوم‌گردی‌های پراکنده یا برگزاری جشنواره‌های محلی. به همین خاطر برنامه‌ای برای محورهای گردشگری یکپارچه که خدمات، اقامت، حمل‌ونقل داخلی، معرفی فرهنگ و ایمنی را با هم پیوند دهند، تعریف نشده‌ است.»
او ادامه می‌دهد: «برای مثال، مسافری که می‌خواهد از جنگل ابر، مجن یا بیارجمند دیدن کند، با خلأ خدمات منسجم روبه‌روست. ازجمله این کمبودها می‌توان به فقدان نشانه‌گذاری استاندارد، مراکز اطلاع‌رسانی، حمل‌ونقل گردشگری داخلی و امکانات بهداشتی ــ ‌درمانی در مسیر اشاره کرد. این ضعف‌ها هم تجربه سفر را خراب می‌کند و هم مانع جذب دوباره گردشگر می‌شود.»