تخریب خاک شالیزارها؛ هشدار قرمز ملی!

آمارها نشان می‌دهدحدود۴۸۰هزار هکتار از شالیزارهای شمالی کشور که مسئولیت تأمین ۸۰درصد برنج ایران را بر‌عهده دارند، در وضعیت بحرانی قرار گرفته‌اند.به‌دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب، این اراضی نیمی از سال در حالت غرقاب مداوم هستند و همین مورد، عامل اصلی تخریب ساختار و سلامت خاک است.
مدیریت فعلی منابع آب و خاک، ناپایدار و بر پایه تقسیم‌بندی‌های سیاسی است که نتیجه‌ای جز شکست چیز دیگری نبوده. به همین خاطر و در چنین شرایطی، تکمیل و نگهداری پروژه‌های نیمه‌تمام آب و خاک و حرکت به سمت طرح‌های جامع مبتنی بر حوضه‌های آبریز، یک ضرورت است. رئیس سابق جهادکشاورزی مازندران وضعیت زیرساخت‌های آب و خاک شمال کشور را ناپایدار و نگران‌کننده توصیف کرده و اخبار مربوط به تخریب خاک شالیزارهای شمال را تایید می‌کند.
بابک مؤمنی با اشاره به کاهش چشمگیر آورد رودخانه‌ها در پنج سال اخیر اضافه می‌کند: «نگاه سنتی و تصمیم‌گیری‌های منطقه‌ای و بدون‌پشتوانه علمی برای مدیریت منابع آب نه‌تنها جواب نداده، بلکه تاثیرات بسیار منفی داشته و مدیریت باید مبتنی بر حوضه‌های آبریز و اکولوژیک باشد.»
مشاور استاندار بر لزوم تکمیل پروژه‌های آب و خاک و توجه به بهره‌برداری و نگهداری پس از اجرای طرح‌ها تأکید و تصریح می‌کند: «عبور از پروژه‌های جزئی و کوتاه‌مدت و حرکت به سمت طرح‌های جامع و یکپارچه در قالب زنجیره عمرانی پروژه‌های مدیریت آب تنها راه نجات وضعیت کنونی است.»
   
افت کیفیت دانه برنج
مطالعه موردی در استان گیلان نشان می‌دهد تبدیل اراضی جنگلی سوخته به شالیزار باعث تخریب شدید کیفیت خاک می‌شود.خاک ضعیف، گیاهان را مستعد ابتلا به بیماری‌ها و آفات می‌کند که نیاز به مصرف بیشتر سموم و در نتیجه افزایش هزینه تولید و آلودگی بیشتر محیط را به دنبال دارد.
منصوره مرادخانی، کارشناس حوزه کشاورزی با بیان این‌که تخریب خاک، بلافاصله توان تولید و کیفیت محصول را نشانه می‌رود و در شالیزارها هم تاثیر مستقیم روی تولید برنج دارد، به جام‌جم می‌گوید: «وقتی خاک فقیر می‌شود، مواد مغذی کمتری در اختیار گیاه قرار می‌دهد که به کاهش عملکرد در هکتار و احتمالا افت کیفیت دانه برنج منجر می‌شود. هرگونه اختلال در تولید این کالای استراتژیک، تبعات اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای به همراه دارد.»
او ادامه می‌دهد: «کشت دوم برنج که اغلب به‌صورت غیرقانونی و با روش پرمصرف نشای مجدد انجام می‌شود، فشار بی‌سابقه‌ای بر منابع آبی وارد می‌کند. کاری که خشکی کامل رودخانه‌های فرعی در ماه‌های تابستان و کاهش شدید سطح آب سفره‌های زیرزمینی و خطر فرونشست زمین را به‌شدت بالا می‌برد.»
به گفته مرادخانی، خشک‌شدن آب‌بندان‌ها و تالاب‌های مصنوعی که برای ذخیره آب ساخته شده و نقشی کلیدی در تامین آب کشاورزی و پشتیبانی از حیات‌وحش دار‌د هم از دیگر عوارض ویرانگر کشت دوم برنج در نقاط مختلف استان‌های شمالی است.آ‌‌ن‌طور که کارشناسان عنوان می‌کنند، اگر روند فعلی ادامه یابد، باید انتظار کاهش شدید تولید برنج، تبدیل شالیزارهای حاصلخیز به اراضی شور و بی‌بازده، فرونشست زمین، تشدید بحران آب و مهاجرت گسترده کشاورزان را داشت. این امر مستقیما امنیت غذایی ملی را تهدید می‌کند.»
اما با اجرای سریع راه‌حل‌های جامع، پایداری بلندمدت کشاورزی تضمین شده و اکوسیستم‌های ارزشمند شمال، احیا و معیشت جوامع محلی حفظ خواهد شد.