ایران و روسیه یک گام به جلو

این دیدار با تمرکز بر ارزیابی پیشرفت‌های اخیر درروابط دوجانبه وبا تأکید بر اجرای معاهده‌ «مشارکت جامع راهبردی» که در مهرماه به مرحله اجرا درآمد، انجام گرفت و نویدبخش فصلی تازه در روابط دوجانبه‌ تهران و مسکو بود. 
   
موضع مشترک در دفاع از حقوق هسته‌ای ایران
یکی از محورهای اصلی نشست خبری دو وزیر خارجه، بررسی وضعیت برنامه‌ی هسته‌ای صلح‌آمیز ایران بود. هر دو وزیر بر حق مسلم کشورها در استفاده‌ صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای تأکید کردند و عراقچی یادآور شد که جمهوری اسلامی ایران، به‌عنوان یکی از اعضای متعهد معاهده‌ منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی)، همواره بر پایبندی به تعهدات خود اصرار داشته است‌؛ با این حال، از حقوق مشروع خود، از جمله غنی‌سازی برای اهداف صلح‌آمیز، چشم‌پوشی نخواهد کرد. او افزود: «اگرچه حملات اخیر آمریکا و رژیم‌صهیونیستی به تأسیسات هسته‌ای ایران موجب خساراتی به ساختمان‌ها و تجهیزات شده است اما این اقدامات نتوانسته فناوری هسته‌ای یا اراده‌ ملت ایران را متوقف کند.» عراقچی همچنین با اشاره به نقش اروپا در پرونده‌ هسته‌ای ایران تصریح کرد: «سه کشور اروپایی با فعال‌سازی غیرقانونی مکانیسم ماشه، ظرفیت خود را برای مذاکره از دست داده‌اند و جمهوری اسلامی ایران دیگر دلیلی برای گفت‌وگوی مجدد با آنان نمی‌بیند.»وی درباره‌ی عملکرد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت: «حملات اخیر، واقعیت‌های میدانی را تغییر داده است اما آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فاقد پروتکل‌های لازم برای بازرسی از مراکز آسیب‌دیده است. بنابراین، تا زمان تعیین چارچوب‌های جدید برای تضمین ایمنی و امنیت تأسیسات، امکان ازسرگیری بازرسی‌ها وجود ندارد.» عراقچی در ادامه، با اشاره به ابطال توافق قاهره به‌دلیل اقدامات خصمانه‌ی برخی کشورهای غربی خاطرنشان کرد: «از این پس، تصمیم‌گیری درباره‌ درخواست‌های آژانس منحصرا بر عهده‌ شورای عالی امنیت ملی خواهد بود.»روسیه نیز در این نشست، با اعلام حمایت قاطع خود از حق غنی‌سازی صلح‌آمیز ایران، بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه تهران را محکوم کرد. مسکو خواستار بهبود روابط ایران با آژانس شد اما در عین حال تأکید کرد این روابط نباید صرفا به نفع کشورهای غربی تفسیر شود. همچنین، لاوروف یادآور شد که تاکنون آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در خصوص تأسیسات هسته‌ای ایران ـ که تحت نظارت آن بوده و هدف حملات غیرقانونی قرار گرفته‌اند ـ موضع روشن و قاطعی اتخاذ نکرده و همین مسأله برخی مشکلات را ایجاد کرده است. وزیر خارجه روسیه خاطرنشان کرد:«ایالات متحده با خروج از توافق هسته‌ای، آن را نابود کرد و اکنون در تلاش است طرح‌های مشترک باقی‌مانده را نیز از میان ببرد. با این حال، روسیه آمادگی دارد از ایران در مسیر حل‌وفصل مسالمت‌آمیز برنامه‌ی هسته‌ای حمایت کند.»این همسویی دیپلماتیک، در چارچوب نظام حقوقی بین‌المللی، وزن و اعتبار مذاکراتی ایران را افزایش می‌دهد. حمایت روسیه به‌عنوان عضو دائم شورای امنیت وهمچنین شریک فنی در پروژه‌هایی چون نیروگاه بوشهر،مانع ازشکل‌گیری اجماع گسترده علیه تهران شده وبر مشروعیت حقوقی حق غنی‌سازی صلح‌آمیز ایران تأکید دارد. این همکاری، توان فنی و دانش بومی ایران را در برابر فشارهای خارجی مقاوم‌تر کرده و الگویی برای سایر کشورهای در حال توسعه در دفاع از حقوق مشروع بین‌المللی ارائه می‌دهد. 
   
همکاری‌های اقتصادی بر پایه معاهده جامع راهبردی
دو طرف در دیدار خود، بر فعال‌سازی مفاد معاهده‌ی مشارکت جامع تمرکز کردند و ظرفیت‌های آن را در حوزه‌های کلیدی مورد بررسی قرار دادند. عراقچی در این دیدار گفت: «در حوزه‌ تحریم‌ها، ایران و روسیه همکاری نزدیکی در مقابله با اقدامات غیرقانونی و یک‌جانبه‌ آمریکا دارند و با تبادل تجربه و هماهنگی‌های اقتصادی، در مسیر تأمین نیازهای دو کشور گام برمی‌دارند.» او با اشاره به کریدور بین‌المللی شمال ـ جنوب و پروژه‌ راه‌آهن رشت ـ آستارا، این طرح‌ها را از اولویت‌های همکاری دانست. لاوروف نیزضمن تأکید برگسترش روابط اقتصادی پس ازاجرای معاهده، تحریم‌های یک‌جانبه را مغایر با اصول حقوق بین‌الملل خواند و در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران گفت: «دو کشور ایران و روسیه، بر پایه‌ی معاهده‌ی جامع همکاری‌های فنی ـ نظامی، روابطی نزدیک دارند و ضمن پایبندی به موازین بین‌المللی، همکاری‌های خود را در حوزه‌های آموزش نظامیان، برگزاری تمرین‌های مشترک و مقابله با تروریسم و قاچاق مواد مخدر توسعه داده‌اند.»اجرایی شدن کامل ظرفیت‌های این معاهده، که حوزه‌های متنوعی را پوشش می‌دهد، می‌تواند جهشی اقتصادی برای هر دو کشور به همراه آورد. هم‌افزایی در مکانیسم‌های مالی جایگزین، گسترش تجارت با ارزهای ملی و توسعه‌ طرح‌های زیرساختی مشترک، موجب افزایش مبادلات دوجانبه و کاهش وابستگی به نظام مالی غرب خواهد شد. این رویکرد نه‌تنها تحریم‌های ظالمانه را بی‌اثر می‌سازد، بلکه الگویی برای مقاومت اقتصادی فراهم می‌کند و به دو کشور امکان می‌دهد از مسیر خلاقیت و همگرایی، به توسعه‌ی پایدار دست یابند. همچنین همکاری در چارچوب نهادهای چندجانبه مانند بریکس و سازمان همکاری شانگهای، بستر تبادل تجربه‌های ضدتحریمی را فراهم می‌کند و نشان می‌دهد که اتحاد میان کشورهای مستقل می‌تواند فشارهای اقتصادی را خنثی کرده و فرصت‌های تازه‌ای برای رشد در حوزه‌های انرژی، ترانزیت و فناوری ایجاد کند. 

​​​​​​​نگاه مشترک به چالش‌های جهانی و ریشه‌های آن
در بخش پایانی نشست، دو وزیر خارجه در بررسی چالش‌های بین‌المللی روز، بر بی‌اعتمادی نسبت به سیاست‌های غربی تأکید کردند. عراقچی در سخنان خود هشدار داد: «ایده‌ صلح از طریق زور که از سوی آمریکایی‌ها ترویج می‌شود، تهدیدی جدی برای جامعه‌ جهانی است. صلح پایدار تنها از مسیر دیپلماسی، قانون و پایبندی به اصول حقوق بین‌الملل امکان‌پذیر است. زیر پا گذاشتن قوانین و توسل به زور برای تحمیل نظم دلخواه، بدعتی خطرناک است که می‌تواند جهان را به سمت بی‌نظمی و قانون جنگل سوق دهد.»وی همچنین درباره‌ آینده‌ مذاکرات با آمریکا تأکید کرد: «رفتارهای اخیر طرف مقابل، به دیپلماسی و اصل گفت‌وگو آسیب زده است. با این حال، چنانچه ایالات متحده رویکرد خود را اصلاح و آمادگی لازم برای گفت‌وگویی برابر، محترمانه و مبتنی بر منافع متقابل نشان دهد، ایران موضوع مذاکره را بررسی خواهد کرد. در شرایط کنونی، هیچ نشانه‌ای از چنین آمادگی‌ای مشاهده نمی‌شود. تجربه‌ یک سال اخیر ثابت کرده است که برداشت آمریکا از مذاکره، تحمیل و دیکته کردن است، نه گفت‌وگوی واقعی. اهدافی که از طریق فشار و اقدام نظامی به دست نیامده، پشت میز مذاکره نیز قابل تحمیل نخواهد بود.» از سوی دیگر، سرگئی لاوروف نیز با اشاره به تجربه‌ مشابه روسیه در مواجهه با بدعهدی‌های طرف اروپایی گفت: «کشورهای اروپایی و آمریکا هیچ حقی برای بازگرداندن قطعنامه‌ها و تحریم‌های لغوشده‌ شورای امنیت علیه ایران ندارند و این اقدامات از نظر حقوق بین‌الملل باطل است. همان‌طور که در نامه‌ مشترک وزرای خارجه‌ی روسیه، چین و ایران تأکید شده، غربی‌ها از ابزار اقتصاد برای سلطه بر کشورهای آفریقایی بهره‌برداری می‌کنند و اروپا نیز در قبال جنگ اوکراین، رفتارهایی غیرسازنده و تحریک‌آمیز دارد.» این هم‌سویی در دیدگاه‌ها، حاصل تجربه‌ی مشترک دو کشور در برابر یکجانبه‌گرایی است‌؛ رویکردی که با نقض تعهدات بین‌المللی و اعمال تحریم‌های فرامرزی، جهان را به سمت بی‌ثباتی سوق داده است.