قاب‌های رنگارنگ برای بلندترین شب سال

این برنامه‌ها سنت‌ها را زنده نگه می‌دارند و با مهمانان گوناگون، موسیقی شاد، دکورهای گرم و گفت‌وگوهای نوستالژیک، حس شادی و همبستگی را به خانه‌ها می‌برند. ویژه‌برنامه‌های یلدا در شبکه‌های سیما با سبک‌های متنوع، از طنز و مسابقه تا گفت‌وگوی عمیق، سلایق گوناگون را پوشش می‌دهند و تلویزیون را به بخشی جدایی‌ناپذیر از جشن خانواده‌ها تبدیل می‌کنند. برای بررسی ضرورت این همراهی، چالش‌های تولید ویژه‌برنامه‌های مناسبتی و دیدگاه‌های مرتبط، با سه چهره تلویزیونی، کامران نجف‌زاده (مجری برنامه برمودا در شبکه نسیم)، حسین رفیعی (یکی از مجریان برنامه ایران دوست‌داشتنی شبکه یک) و سونیا پوریامین (یکی از مجریان برنامه سی‌یلدا در شبکه تهران) گفت‌وگو کردیم تا تجربیات و نظرات‌شان را به نمایندگی از همکاران در شبکه‌های مختلف بیان کنند.

«آن» نوستالژیک و گمانه‌شکن
کامران نجف‌زاده با فصل جدید برمودا به قاب نسیم بازگشت و این حضور دوباره با شب‌های یلدایی همزمان شده است. نجف‌زاده، درباره فصل جدید و ویژه‌برنامه برمودا برای این شب‌ها به جام‌جم گفت: چهره‌هایی را دعوت کردیم که برخی‌ از آنها را چند دهه در قاب تلویزیون ندیده بودید. تلاش کردیم گفت‌وگوهایی شکل بگیرد که به کشف و شهود یلدایی بپردازد و در حد توان، مصاحبه‌ها «آن» داشته باشد و ساعاتی جذاب و پربار برای مخاطب رقم بخورد، به‌طوری‌که شاغلام و آبدارخانه‌اش روزهای شلوغی را تجربه کنند. نوستالژی، اتفاق‌های تازه، سؤالات گمانه‌شکن و دکور مرتبط، هرکدام بخشی از پازل ویژه‌برنامه یلدایی برمودا را تکمیل کردند. دکتر خوشرو نیز به‌شدت همراهی کرد و با تسلطش بر مسائل ارتباطاتی و پژوهشی، کمک واقعی سخت‌افزاری و نرم‌افزاری به برنامه بود. امیدواریم بتوانیم برمودا را مخاطب‌پسند و به‌روز نگه داریم و البته تلاش خواهیم کرد در ادامه از ظرفیت‌های جدید محتوایی بهره ببریم. خلاقیت و نوآوری در شعار نمی‌گنجد، بلکه به عمل کار برآید. تا جایی که توان داریم، دنبال خلق قاب‌ها و روایت‌های جذاب هستیم.
این مجری خلاق درباره همراهی تلویزیون در پاسداشت آیین‌های سنتی عنوان کرد: همراهی تلویزیون با مردم در چنین شب‌هایی، یعنی بازتولید حس همدلی، آرامش و تداوم سنت‌ها در قالبی فراگیر و در دسترس. برنامه‌سازی در این فضا باید به گونه‌ای باشد که مخاطب احساس کند تلویزیون کنار او نشسته است، نه روبه‌روی او. روایت‌های صمیمی، توجه به زندگی واقعی مردم، شنیدن صداهای متنوع ازاقشار مختلف وپرهیز ازاغراق وتجمل،می‌تواند خلأ دورهمی‌های ازدست‌رفته را تا حدی جبران و حس مشارکت جمعی را تقویت کند.
وی با اشاره به پرداخت عناصر مختلف برنامه ادامه داد: ویژه‌برنامه شب یلدا نیازمند یک نگاه یکپارچه و هماهنگ در همه اجزاست. مهمانان باید ترکیبی متوازن از چهره‌های شناخته‌شده و صداهای آشنا برای مردم باشند؛ افرادی که علاوه بر جذابیت رسانه‌ای، بتوانند ارتباطی صمیمی و بی‌واسطه با مخاطب برقرار کنند.
در طراحی دکور، گرمای بصری اهمیت زیادی دارد؛ استفاده از رنگ‌ها، المان‌ها و نشانه‌های ساده و ایرانی، بدون افراط در شلوغی یا تجمل، به ایجاد حس خانه و خانواده کمک می‌کند. در انتخاب موسیقی و ترانه‌ها، توجه به پیوند شادی و خاطره‌انگیزی با هویت فرهنگی یلدا ضروری است. موسیقی باید نشاط‌آور باشد، اما درعین‌حال ریشه‌دار و همخوان با فضای سنتی؛ به‌گونه‌ای که هم نسل‌های مختلف را کنار هم بنشاند و هم حس احترام به آیین را حفظ کند. در مجموع، موفقیت چنین برنامه‌هایی در گرو تصمیم‌گیری‌هایی است که «مردم‌محوری»، «ساده‌بودن» و «صداقت» را در مرکز توجه قرار دهد؛ چرا که گرمای خانوادگی بیش از هر چیز از همین عناصر منتقل می‌شود.

زن، اساس سنت یلداست
سونیا پوریامین، مجری، گوینده و تهیه‌کننده باسابقه تلویزیون نیز درباره اجرای بانوان در ویژه‌برنامه‌های مناسبتی، به‌ویژه شب یلدا به جام‌جم گفت: به‌هرحال، در شب یلدا اگر کسی بخواهد آیین و سنت‌های آن را اجرا کند، این زن خانواده است که این کار را انجام می‌دهد و اوست که آیین‌ها را زنده نگه می‌دارد. اگر برنامه‌ای قرار است در شب یلدا به مردم تقدیم شود، قاعدتا محور آن برنامه باید یک زن باشد؛ زیرا اگر جز این باشد، آن برنامه کامل نخواهد بود.
این زن است که می‌تواند از جزئیات آن شب سخن بگوید؛ اوست که می‌تواند از محبت و عشق صحبت کند. این زن است که می‌تواند همه افراد را با هم آشتی دهد و در آدم‌های بی‌تفاوت انگیزه ایجاد کند که به یکدیگر نزدیک شوند، حتی اگر نخواهند؛ نیاز داری با دیگران بنشینی، نیاز داری کسی به حرف‌هایت گوش بدهد و این همراهی مرحمی باشد بر تنهایی‌هایت. به‌نظر من، اگر برنامه‌ای این حس را نداشته باشد، تکمیل نیست و من این حس را در خیلی از برنامه‌ها احساس نمی‌کنم؛ چون تعادلی بین اجرای زنان و مردان در یک برنامه ایجاد نمی‌شود، خصوصا در برنامه‌های مناسبتی از این دست که همه عناصرش به زنان مربوط می‌شود.
پوریامین پیرامون اجرای موفق در چنین برنامه‌هایی ادامه داد: یک نکته را اگر در اجرا فراموش نکنیم، موفق خواهیم بود و آن هم این است که تظاهر به خود بودن را رها کنیم و یاد بگیریم که چهره‌ای نباشیم که در حال نقش‌بازی کردن یا تیپ‌سازی است. در هر کدام از این قالب‌ها اگر برویم، آن خود واقعی‌مان نیستیم و تاثیری نخواهیم داشت. در واقع، کلام ماست، استفاده درست از زبان بدن ماست و لباسی با متانت پوشیدن است که می‌تواند ما را به این هدف برساند؛ چون همه این عناصر در کنار هم مورد قضاوت قرار می‌گیرد. نکته مهم این است که برای این‌که بیشتر خودمان را نشان دهیم، پرگویی نکنیم، حرمت مهمان را حفظ کنیم و اگر زمان مصاحبه‌های ما کوتاه باشد، این فرصت باید به مهمان داده شود؛ چون ممکن است دلخوری پیش بیاید و بستگی به ما دارد که چطور مدیریت کنیم تا همه راضی از آن جلسه بیرون بروند. رسیدن به این سطح از اجرا، بخشی‌اش تجربه است که به‌تدریج به دست می‌آید؛ چون اکثر کارهای من زنده بوده، در برنامه‌های زنده مجری به این شناخت می‌رسد که چه باید بکند تا مهمان احساس آرامش کند. در چنین شبی مثل شب یلدا هم باید بدانیم که این مهمانان هستند که به شب یلدای ما در شبکه تهران می‌آیند، پس باید آرام باشند، به آنها خوش بگذرد و لحظات خوبی را نیز با ما سپری کنند. اگر این اتفاق بیفتد، آنچه ارائه می‌شود به دل مردم هم خواهد نشست؛ چون ما را جزئی از خانواده‌شان می‌دانند.
این مجری باسابقه در خصوص مدیریت تولید ویژه‌برنامه‌های تلویزیونی عنوان کرد: الان شبکه‌های مختلف برای شب یلدا برنامه دارند. من همیشه فکر می‌کنم برای چنین شب‌هایی باید یک مدیریت هماهنگ وجود داشته باشد؛ همه کنداکتورها مورد بررسی قرار بگیرد، چه بسا به‌صورت موضوعی باشد؛ افراد تکراری نیایند و روی یک سری مسائل تاکید بیش از اندازه نشود، چون خود این تکرار ضدتبلیغ خواهد بود. اگر این هماهنگی انجام شود، وقتی هر کانالی را عوض می‌کنید، هر‌کس بر اساس سلایق شخصی‌اش آن شبکه را انتخاب می‌کند و این تجربه در طول این سال‌ها به من ثابت کرده که دیگر خرده گرفته نمی‌شود. این عناصر باید با هم هماهنگ شوند تا وقتی پنج شبکه برای یک شب خاص برنامه دارند، با دکورها و مهمانان متفاوت و مجریان مختلف، برای مردم قابل قبول باشد. نکته آخر این‌که مراقب باشیم در اجرا شوخی‌های زننده انجام نشود؛ چون یلدا شب آرامش، حافظ‌خوانی و شعر‌خوانی است.

این شب را با شعر و مسابقه شیرین کنیم
وی درقالب پیشنهادی برای هم‌نشینی‌های خانوادگی مناسبتی افزود: یک نکته که به‌نظرم در بزرگداشت آیین‌هایی که به دورهمی‌های خانوادگی منجر می‌شود کمرنگ شده، این است که مردم الان حتی در شبی که دور هم جمع می‌شوند، با هم درباره مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بحث می‌کنند. در حالی که یکی از ضعف‌های برخی از ما ایرانی‌ها این است که اصلا نمی‌توانیم حافظ بخوانیم، نمی‌توانیم سعدی بخوانیم؛ چون نمی‌توانیم بخوانیم، کل آن شب‌مان فقط پنج دقیقه به این قضیه می‌گذرد و بقیه‌اش باید حرف دیگری بزنیم. اما چه اشکالی دارد که در چنین شب‌هایی بین بچه‌های خانواده مسابقه بگذاریم و بگوییم اگر هر کدام یک شعر خوب بخوانید، هدیه‌ای دریافت خواهید کرد؛ برای کودکان، نوجوانان و جوانان برنامه‌ریزی کنیم و در مورد بزرگترها بگوییم هر‌کسی امشب یک شعر حفظ کند، یک هدیه خوب می‌گیرد تا انگیزه ایجاد کنیم. ما باید به گفتمان واقعی بین آدم‌ها برگردیم. 
چرا با وجود این همه افتخار به ادبیات‌مان، کمتر از آن استفاده می‌کنیم؟  قبلا پدربزرگ و مادربزرگ خانواده شاهنامه می‌خواندند و حتی اگر دو ساعت طول می‌کشید، بقیه گوش می‌کردند.  وی درباره موضوعاتی که باید برای شب یلدا، روی آنتن مطرح شود، گفت: من یک شب مهمان خانه یکی از اقوام بودم؛ همان دم در موبایل‌ها را گرفت و گفت می‌خواهیم دو ساعت بدون گوشی دور هم باشیم. بعد نشستیم و همدیگر را نگاه کردیم و پرسیدیم حالا چکار کنیم؟ ببینید، این است ماجرا. بخشی از این مسأله به خود ما برمی‌گردد؛ باید از این همنشینی‌ها استفاده بهتری کنیم و رویه‌مان را عوض کنیم تا لذت بیشتری از کنار هم بودن ببریم.

«مو قشنگ و فه‌فه» در یلدای «ایران دوست‌داشتنی»
حسین رفیعی، مجری و بازیگر شناخته‌شده سینما و تلویزیون، قرار است در کنار امیرحسین مدرس، ویژه‌برنامه شب یلدای شبکه یک با عنوان «ایران دوست‌داشتنی» را اجرا کند. او در گفت‌وگویی درباره این همکاری به جام‌جم، گفت: افتخاری است که پس از سال‌ها، بار دیگر در یک قاب با امیرحسین مدرس ــ همکار، دوست و همبازی سال‌های دور ــ قرار بگیرم. ترکیب من و امیرحسین یادآور «آقای مو قشنگ و فه‌فه» است؛ برنامه‌ای نوستالژیک از دهه ۷۰ که بچه‌های آن دوران خاطرات فراوانی با آن دارند. حالا بیش از ۲۰ سال از آن روزها گذشته و در این ویژه‌برنامه، دوباره کنار هم هستیم؛ مثل هندوانه نبریده شب یلدا که باید ببینیم چه ماجرایی از آن درمی‌آید. خودمان نیز هیجان ‌زده‌ایم تا ببینیم چه اتفاقی خواهد افتاد. البته در برنامه‌های شب یلدا، به‌دلیل تعداد زیاد مهمانان، شاید نتوان به آن شکلی که دل‌مان می‌خواهد کار خاصی انجام داد اما تلاش می‌کنیم اتفاق خوبی برای این شب‌های بلند زمستانی رقم بزنیم.
رفیعی ادامه داد: به هر حال، اجرای برنامه‌های شب یلدا با آن اجراهای سال‌های دور تفاوت زیادی دارد. در آن زمان، من کاراکتر طنز فه‌فه بودم و بازیگری می‌کردم اما اکنون قرار است در کنار امیرحسین، به‌عنوان مجری مکمل عمل کنم و هر دو با هم برنامه را پیش ببریم. شأن برنامه و مهمانانی که در آن حضور دارند، فضای اجرا را کاملا متفاوت می‌سازد. مثلا وقتی کاراکتر طنزی مانند جناب‌خان یا کلاه‌قرمزی در برنامه است، مجری می‌تواند هرچه دلش می‌خواهد بگوید و آن شیرینی و حلاوت را داشته باشد اما اگر همکار مجری بخواهد همان حرف‌ها را بزند، شاید آن جذابیت را از دست بدهد و خدای ناکرده به لودگی یا خنداندن به‌زور برسد. پس از این همه سال، مخاطب و بیننده تغییر کرده و شاید دیگر به سادگی نخندد؛ شاید آن شوخی‌ها متعلق به آن نسل و آن دوره باشد. به‌هر حال، من و امیرحسین قول می‌دهیم که اگر نتوانستیم آن خاطرات را زنده کنیم، حداقل آنها را خراب نکنیم.

جشنی برای ۸۰ میلیون ایرانی
مجری ایران دوست‌داشتنی، افزود: همان‌طور که گفته شد، برنامه‌های تلویزیونی شب یلدا معمولا ترکیبی از مهمانان متنوع در عرصه‌های موسیقی، هنری و ادبی هستند اما برنامه ما با عنوان ایران دوست‌داشتنی متفاوت است و مهمانانی از اقوام و شهرهای مختلف کشور دعوت می‌کند؛ نه فقط هنرمندان تهرانی، بلکه نمایندگانی از سراسر ایران حضور خواهند داشت. قطعا برنامه شلوغ خواهد بود اما همین حضور اقوام و فرهنگ‌های گوناگون، نقطه قوت اصلی آن است.
وی تأکید کرد: من همیشه می‌گویم مخاطب برنامه‌های تلویزیونی، آن چیزی نیست که در فضای مجازی می‌بینید و می‌شنوید. تنها حدود ۱۰ درصد از مردم کشورمان در فضای مجازی فعالند و بسیاری از کسانی که آنجا رأی‌گیری می‌کنند یا نظرسنجی می‌گذارند، حتی حساب‌های فیک هستند؛یعنی در جامعه ۹۰میلیونی، ۱۰میلیون نفر نمی‌توانند برای ۸۰ میلیون نفر دیگر تصمیم بگیرند. خیلی از بینندگان ما در روستاها و شهرستان‌ها زندگی می‌کنند؛ روستاهایی داریم که به‌دلیل برف سنگین این چند روز، شاید تا روزها یا حتی ماه‌ها نتوانند باشهرها ارتباط برقرار کنند و تنها همدم‌شان همین تلویزیون است. شاید به‌دلیل دوری از مرکز صداوسیما، فقط یکی دو شبکه را خوب دریافت کنند؛ یعنی همه شبکه‌ها را نمی‌بینند و اینترنت یا اپلیکیشن و پلتفرم هم ندارند. برای همین، وقتی من جلوی دوربین قرار می‌گیرم، مخاطبم همان کسانی هستند که در روستاها، شهرستان‌ها و دهستان‌ها زندگی می‌کنند و هنوز به رسانه‌ملی وفادارند. اگر نظری نمی‌دهند یا ارتباط نمی‌گیرند، به این معنا نیست که نیستند. حضور دارند و برای من ولی‌‌نعمتند. رفیعی در پایان درباره فعالیت‌های جاری خود، گفت: فعلا با برنامه ایران دوست‌داشتنی از قاب تلویزیون در خدمت مردم ایران هستم و همزمان در حال تمرین برای اجرای یک نمایش تئاتر در تالار حافظ؛ امیدوارم این نمایش نیز به دل مخاطبان بنشیند.