ریزگردها هجوم می‌آورند

تالاب میقان که سالانه پذیرای 12 هزار پرنده مهاجر از ناحیه سیبری است، در 15 کیلومتری شمال شهر اراک، در دل کویر میقان قرار دارد؛ کویری که وسیع‌ترین معدن سولفات سدیم جهان به وسعت 145.7 کیلومترمربع با ذخیره 46 میلیون تن از این ماده کانی را در دل خود جای داده است.

همین ذخیره انبوه سولفات سدیم، عملیات برداشت، بی‌رویه آن را از سال 69 رقم زد؛ برداشتی که همچنان ادامه دارد و طی این سال‌ها باعث نابودی تقریبی این کویر و تالاب آن و برهم خوردن اکوسیستم منطقه شده است.

طمع برداشت،کار را به جایی رساند که شرکت برداشت کننده، چند سال پیش به خود اجازه داد جاده‌ای عریض در دل تالاب ایجاد کند تا راه دسترسی خود را به سولفات سدیم‌های انباشته در عمق تالاب آسان‌تر کند؛ جاده‌ای که باعث دو تکه شدن تالاب و قطع ارتباط بخش شمالی و جنوبی آن شد.

کارشناسان هشدار می‌دهند که در صورت ادامه این روند نه تنها تالاب از بین خواهد رفت، بلکه با برهم خوردن اکوسیستم تالاب و بستر کویری آن، شهر اراک و حیات شهروندان آن نیز در خطر هجوم ریزگردها و گردو غبار کویر مرکزی قرار خواهد گرفت.

نماینده مردم اراک و کمیجان در مجلس شورای اسلامی برداشت بی‌رویه سولفات سدیم از تالاب میقان اراک را تهدیدی جدی برای این اکوسیستم می‌داند و می‌گوید: اکنون برداشت سولفات سدیم از این منطقه از سوی شرکت املاح معدنی ایران صورت می‌گیرد که این شرکت به منظور برداشت هر چه بیشتر، دخالت‌های بسیار غیر علمی و فنی در تالاب میقان انجام داده است.

عباس رجایی احداث یک جاده به طول 20 کیلومتر در دل تالاب توسط این شرکت را موجب دو تکه شدن تالاب و جلوگیری از تبادل‌ اکوسیستم آن عنوان می‌کند و می‌افزاید: این شرکت همچنین با ایجاد حفره‌های عمیق در تالاب به منظور برداشت سولفات سدیم، میزان آب آن را به نصف رسانده است که این مسأله در آینده‌‌ای نه‌چندان دور باعث نابودی سفره‌های آب این منطقه خواهد شد.

به گفته وی شرکت املاح معدنی ایران با جابه‌جایی که در املاح و خاک کف این تالاب انجام می‌دهد، اکوسیستم تالاب را به طور کل به هم ریخته و ارتفاعات و ناهمواری‌هایی در سطح آن ایجاد کرده است که این عوارض باعث شده جزایر مصنوعی در تالاب ایجاد شود.

رجایی با اشاره به این‌که امروزه بخشی از ریزگردهای هوای اراک ناشی از برهم خوردن اکوسیستم و تخریب تالاب میقان و کویرهای اطراف آن است، تصریح می‌کند: متاسفانه خاک قسمت شمالی این تالاب به دلیل فشارهایی که در سال‌های گذشته به این اراضی وارد شده، بافت خود را از دست داده و با مشکلات جدی زیست محیطی مواجه شده است.

وی با بیان این‌که بی‌توجهی به تالاب میقان در آینده‌ای نزدیک موجب مرگ آن خواهد شد، می‌افزاید: خوشبختانه در سال‌های اخیر با کاشت گیاه بومی قره‌داغ در کویر میقان، جلوه زیبایی به این کویر بخشیده و تا حدودی مانع از نابودی کویر شده است، اما اگر به خود تالاب توجه نشود، هم تالاب و هم پوشش گیاهی اطراف آن بزودی از بین خواهد رفت.

وی با تاکید بر این‌که کویر میقان از اکوسیستم‌های حساس و شکننده کشور است، یادآور می‌شود: هم‌اکنون سازمان حفاظت محیط زیست به دنبال این است که با پیوستن این تالاب به کنوانسیون جهانی رامسر، زمینه ثبت جهانی آن را فراهم کند و از این طریق مانع تخریب و نابودی آن شود.

محمدحسن آصفری، نماینده دیگر مردم اراک و کمیجان در مجلس شورای اسلامی نیز با بیان این‌که تالاب میقان متولی خاصی به منظور حفظ و نگهداری ندارد، می‌گوید: موضوع برداشت بی‌رویه از سولفات سدیم تالاب، در نشستی با مدیران سازمان تامین اجتماعی کشور مطرح شده و اکنون در حال پیگیری است، با این حال اداره کل حفاظت محیط زیست باید قدم‌های محکم‌تری در راستای حفظ و نگهداری از این تالاب بردارد.

مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان مرکزی نیز معتقد است: این فرصت‌ مهم گردشگری که از نظر زیستگاه پرندگان نیز مهم‌ترین نقطه برای تجمع درناهای خاکستری و سایر پرندگان است، نباید با بی‌برنامگی یا اقدامات نامناسب، مورد هجمه و آسیب قرار گیرد و هرگونه استفاده از این تالاب باید با برنامه و براساس ملاحظات زیست محیطی باشد.

مجتبی رضوانی با بیان این‌که روستای مرادآباد و طرمز به دلیل نزدیکی به این منطقه به عنوان پایلوت گردشگری انتخاب شده‌اند، می‌افزاید: این کویر فرصت بسیار خوبی برای توسعه گردشگری بیابانی نیز هست و تاکنون نیز اقدامات ارزشمندی برای توسعه گردشگری در این منطقه انجام شده است، به طوری که در سال گذشته صد میلیون تومان اعتبار برای توسعه زیرساخت‌ها در این منطقه هزینه شده است.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان مرکزی نیز معتقد است: فعالیت کارخانه سولفات سدیم که در کویر میقان و در حاشیه تالاب میقان قرار دارد به دلیل دستکاری در طبیعت بکر کویر و تالاب، موجب ایجاد تغییر در این اکوسیستم شده که ادامه این روند نه تنها نابودی تالاب و تغییر اکوسیستم منطقه را به دنبال خواهد داشت، بلکه خطراتی را نیز از حیث ایجاد گردوغبار برای شهر اراک به وجود می‌آورد.

امیر انصاری با بیان این‌که کارخانه سولفات سدیم به منظور برداشت سولفات سدیم از کویر، اقدام به حفر چاله‌های عمیق و کم‌عمق در منطقه کرده است، می‌افزاید: این اقدام موجب تبخیر آب منابع زیرزمینی و بر هم خوردن تعادل محیط زیست منطقه شده است، ضمن این‌که بهره‌برداری از سولفات سدیم تالاب نیز افزون بر این‌که خطر حرکت شن‌ها و خاک‌های سست در منطقه را ایجاد کرده، مشکلات متعدد زیست‌محیطی دیگری را نیز رقم زده است.

در همین حال، یوسف یوسفی، مدیرکل منابع طبیعی استان مرکزی نیز معتقد است که به منظور جلوگیری از خطر شن‌های روان و گردو غبار حاصله از نابودی تدریجی تالاب و کویر میقان، در چند هزار هکتار از وسعت 53هزار هکتاری کویر میقان، اقدامات اصلاحی و کاشت گیاهان قره داغ و آتریپلکس انجام گرفته و خطر شن‌های روان و تاثیرات منفی آن بر آلودگی هوای اراک مهار شده است.

فاطمه مراد زاده - گروه ایران