فتیله عمر شناسایی شد

اما همه این حرف‌ها، احساسات و تلاش‌ها را تا پیش از این فقط می‌شد در داستان‌های علمی - تخیلی دید؛ داستان‌هایی که بر اساسشان فیلم‌هایی مثل گاتاکا ساخته شدند، جهانی که در آن آزمایش خون بعد از تولد مشخص کرد وینست فریمن به خاطر یک مشکل قلبی در سی و دو سالگی خواهد مرد. به همین دلیل همه و حتی خود فریمن می‌دانستند او هرگز نمی‌تواند بر خلاف رویایش فضا‌نورد شود و قسمت دراماتیک ماجرا هم تسلیم نشدن او در برابر نتیجه آزمایش‌ها بود.

اما حالا محققان می‌گویند در آینده نزدیک، اگر بخواهید، روی برگه آزمایش خونتان علاوه بر بقیه اطلاعات، زمان مرگ طبیعی شما هم درج خواهد شد و تلاش در برابر سرنوشت از فیلم‌ها به عرصه واقعی زندگی وارد می‌شود. از این پس اگر بخواهید می‌توانید بفهمید با چه سرعتی پیر می‌شوید و چقدر برای یک زندگی طبیعی فرصت دارید. صد‌البته اگر بخواهید!

این آزمایش که طول متوسط ساختار‌هایی به نام تلومر را اندازه می‌گیرد، ممکن است کلید اصلی پیش‌بینی زمان مرگ باشد. تلومر‌ها که ساختار‌هایی در نوک هر کروموزم هستند پیش از این نیز به عنوان ساعت داخلی بدن یا فتیله عمر شناخته شده بودند. یک تلومر هر بار که یک سلول در طول دوران حیاتش تقسیم می‌شود، کوتاه و کوتاه‌تر می‌شود. در حقیقت تلومر‌ها برآورد نسبتا دقیق از سن و سال بیولوژیکی فرد دارند و نه سن و سال تقویمی افراد. این ویژگی باعث شده است برخی محققان به این نتیجه برسند که آزمایش اندازه تلومرها نه تنها می‌تواند سرعت پیر شدن افراد را نشان دهد بلکه مانند وینسنت فریمن می‌تواند بگوید آنها کی به مرگ طبیعی خواهند مرد.

ما مشغول مردنمان هستیم

آزمایش تلومرها در حال حاضر بیشتر روی حیوانات و به مقاصد تحقیقاتی انجام می‌شود، اما یک شرکت در انگلستان در ازای یک آزمایش خون 400 پوندی اندازه متوسط تلومر‌ها را هم به شما می‌گوید؛ چیزی که معلوم می‌کند شما با چه سرعتی در حال پیر شدن هستید.

البته در نگاه اول این که کسی بخواهد بفهمد چقدر سریع مشغول مردن است کمی عجیب به نظر می‌رسد. با این همه مرگ آنقدر مساله مهمی است که مطمئنا کنجکاوی بالاخره کار دست همه می‌دهد و با پای خودشان می‌روند این آزمایش را می‌دهند. پیر شدن و مرگ موضوعی نیست که بشود آن را سرسری گرفت و اگر بدانیم کی اتفاق می‌افتد آن وقت می‌شود از زمان باقیمانده بهتر استفاده کرد. هر چند همه چیز تا به حال مربوط به سرعت پیر شدن بوده اما حالا محققان این آزمایش را روی یک گروه منزوی از پرندگان در یک جزیره انجام دادند و پی بردند که آزمایش تلومر می‌تواند بادقت خوبی طول دوره عمر پرندگان را پیش‌بینی کند. «ما دیدیم که طول تلومر‌ها نشانه خوبی برای عمر واقعی در مقایسه با عمر تقویمی است. پس می‌شود با اندازه‌گیری طول آنها فهمید که این موجود چقدر از نظر بیولوژیکی عمر کرده است، مقایسه بین عمر بیولوژیکی و عمر واقعی‌، تخمین بسیار خوبی از زمان باقیمانده می‌دهد.»

این را دیوید ریچاردسون از دانشگاه آنجلیای شرقی می‌گوید. آنها متوسط طول تلومر‌های یک جمعیت 320 تایی از چکاوک‌های جزیره سیشل در اقیانوس هند را آزمایش کردند و سپس پرنده‌شناس‌ها برای 20 سال زندگی و کل تاریخچه آنها را زیر نظر گرفته و مستند کردند.

او ادامه می‌دهد: ‌نتایج ما برای اولین بار شواهدی روشن و بدون ابهام از رابطه بین تلومر‌ها و زمان مرگ طبیعی را نشان می‌دهد. بنا بر این ما نشان دادیم روند کوتاه شدن طول تلومر‌ها می‌تواند مقایسه مناسبی برای روند پیر‌شدن و گذر‌سن بیولوژیکی باشد.‌

یک گروه منزوی

دکتر ریچاردسون فکر می‌کند مطالعه روی این پرندگان دارای اهمیت زیادی است چون در این جزیره نه دشمن طبیعی برای این پرندگان وجود دارد و نه امکان مهاجرت، بنابراین محققان توانستند تعداد زیادی از این پرندگان را برای کل مدت عمر طبیعی‌شان زیر نظر بگیرند.

او می‌گوید ‌ما می‌خواستیم بفهمیم در کل طول عمر طبیعی این پرندگان چه اتفاقاتی می‌افتد و به همین دلیل چکاوک‌های جزیره سیشل مورد ایده‌آل مطالعه بودند. آنها به طور طبیعی در یک جزیره گرمسیری منزوی شده بودند، بدون هیچ شکارچی طبیعی ، بنابراین ما می‌توانستیم آنها را از زمان آزمایش تا پیری و مرگ مطالعه و بررسی کنیم.‌

او ادامه می‌دهد:« ما بررسی کردیم آیا در هر سنی طول تلومر می‌تواند مرگ قریب‌الوقوع را پیش‌بینی کند؟ سپس مشخص شد کوتاه بودن طول تلومر‌ها و بالا رفتن سرعت کوتاه شدن آنها بدرستی مرگ پرنده در یک سال بعد را پیش‌بینی می‌کند.» تا پیش از این محققان تصور می‌کردند کوتاه شدن طول تلومر‌ها با سرعت یکسانی در همه افراد رخ می‌دهد اما حالا معلوم شده ‌که این سرعت نسبی است. تلومر‌ها ساعت‌های طبیعی داخلی بدن ما هستند که حالا معلوم شده گذر زمان از نظر آنها نه مطلق که نسبی است و بنابراین عمر بیلوژیکی افراد با عمر تقویمی آنها تفاوت می‌کند.

بنا بر نظر دکتر ریچاردسون این که سرعت کوتاه شدن تلومر‌ها در افراد مختلف تفاوت می‌کند به عوامل بیرونی مثل تنش‌های بیولوژیکی بستگی دارد بنابراین می‌تواند طول آنها را به منزله خسارتی که ارگان‌های بیلوژیکی بدن فرد در طول زندگی متحمل شده‌اند در نظر گرفت. با این همه هنوز هیچ تحقیق مستقلی مشخص نکرده است که میزان کوتاه شدن تلومر‌ها تا چه اندازه به مسائل ژنتیکی و تا چه اندازه به محیط زندگی وابستگی دارد.شاید بعدها مشخص شود مثل مورد فریمن، امید، تلاش و سبک زندگی می‌تواند روی سرعت کوتاه شدن فتیله عمر ما تاثیر بگذارد یا خیر.

محاسبه زمان مرگ

آزمایش تلومر‌ها نه تنها می‌تواند بگوید ما با چه سرعتی پیر می‌شویم، بلکه احتمالا مشخص می‌کند چقدر هم عمر می‌کنیم.

تلومر‌ها ترکیبی از مارپیچ دی.ان.ای‌ها هستند. در حقیقت تلومر ساختار‌ی در نوک همه کروموزم‌هاست که بتدریج با بالارفتن عمر کوتاه‌تر می‌شود.

تلومر کوتاه‌تر، نشانه پیری زودرس یا بیماری‌است. با اندازه‌گیری طول آن، محققان می‌توانند ببینند هرکس با چه سرعتی پیر می‌شود و عمر بیولوژیکی آن را محاسبه کنند. این اطلاعات می‌تواند به محاسبه طول عمر باقیمانده هر شخص کمک کند.

تلومر‌ها با با پیر شدن کوتاه‌تر می‌شوند

وقتی هر سلول تقسیم می‌شود تلومرهایش به نشانه پیرتر شدن کوتاه‌تر می‌شود، تا این که بالاخره آنها به طور کامل سائیده می‌شوند. بر اثر این اتفاق، کروموزم‌ها تخریب شده و سلول می‌میرد.

تعیین احتمال مرگ بر اثر حمله قلبی یا سرطان

سکته قلبی و سرطان از عوامل مهم مرگ و میر در کشور‌های پیشرفته و در حال توسعه است.

پیش‌بینی آنها کمک مهمی در پیشگیری و کاهش هزینه‌های درمانی و حفظ جان انسان‌هاست.

سال گذشته مقاله‌ای در مجله انجمن پزشکی آمریکا به چاپ رسید که مربوط به تحقیق جان آرنلوف و همکارانش در زمینه پیش‌بینی خطر مرگ بر اثر این دو بیماری بود.

بر اساس تحقیق انجام شده، آنزیم خاصی در خون وجود دارد که اندازه‌گیری آن احتمال ابتلا به بیماری قلبی و سرطان را نشان می‌دهد. بنابراین می‌توان از آن به عنوان یک پیش‌بینی اولیه در مورد کسانی که ریسک ابتلا به این بیماری را دارند استفاده کرد. در این تحقیق آرنلوف و تیمش از حدود دو هزار داوطلب برای دو آزمایش جداگانه طولانی مدت استفاده کردند. آنها میزان آنزیم کاتسپین‌اس را در خون این افراد اندازه‌گیری کردند و سپس برای 5/12سال آنها را زیر نظر گرفتند. این آنزیم در شکستن پروتئین‌ها موثر است و محققان مشاهده کردند کسانی که میزان بالاتری کاتسپین اس دارند دو برابر بیشتر در معرض خطر مرگ هستند. مطالعات انجام شده روی موش‌ها هم نشان داده بود موش‌های با آنزیم بالاتر بیشتر بر اثر سرطان و بیماری قلبی می‌میرند.

مطالعات اولیه روی افراد نشان داده است افراد چاق سطح بالاتر این آنزیم را نسبت به افراد لاغر در خونشان دارند. اما اگر از وزنشان کم کنند میزان کاتسپین‌اس هم در خونشان پایین می‌آید که با میزان ابتلای آنها به بیماری قلبی یا سرطان ارتباط مستقیم دارد. آرنلوف می‌گوید: «کاتسپین اس در چند فعل و انفعال مختلف در بدن درگیر می‌شود.

این آنزیم در ساز و کار سیستم ایمنی بدن دخالت دارد. همچنین این آنزیم در ساز و کار چند بیماری به طور مستقیم دخالت دارد.» با این همه آرنلوف می‌گوید مشخص نیست که چطور این آنزیم هم به بیماری قلبی و هم سرطان مرتبط است. همچنین بافت‌های تولید کننده آن ناشناس مانده‌اند و معلوم نیست چه اندازه از آن در خون نرمال و سالم است. در مورد تاثیر این آنزیم و روش آن سوال‌های بی‌پاسخ دیگری هم وجود دارد که به گفته آرنلوف مطالعات بیشتر و طولانی‌تر به آنها پاسخ خواهد داد.

علی رنجبران - جام جم