دارالمنفعت، لقب گیلان در دوره‌ی زندیه

«محمدعلی میرزایی» با اشاره به این‌که براساس شاخص پایه‌ای زبان، مذهب، نژاد و قومیت قوم گیلک به انضمام اقوام دیگر فاقد زمینه‌ها و بسترهای مناسب برای واگرایی یا مرکزگریزی برجسته هستند، اظهار کرد: مذهب بیشترین علت هم‌گرایی اقوام ایرانی از جمله قوم گیلک است.

وی با اشاره به این‌که عواملی مانند موقعیت جغرافیایی، جمعیت محدود، پیوستگی اقتصادی و نبود پشتیبانی بیرونی از عوامل همگرایی است، افزود: در دوره‌ی هخامنشیان گیلان جزو ساتراپ یازدهم بود که ساتراپ در راس مناطق اداری قرار داشت و در دوره‌ی ساسانیان تقسیمات کشور شکل گسترده‌تری به خود گرفت و در کستک شمال قرار داشت.

این کارشناس جغرافیای سیاسی گیلان ادامه داد: پس از حمله‌ی اعراب، تقسیمات کشور ایران دگرگون شد و تقسیمات دیگری چون ایالات و امیرنشین‌ها بوجود آمد.

میرزایی با بیان این مطلب که در دوره‌ی عباسی طبرستان و دیلم حالت مستقل داشت و علویان در آنجا حاکم بودند و این امر تا زمان غزنویان استمرار داشت، خاطرنشان کرد: در دوره‌ی سلجوقیان تقسیمات کشوری به ولایاتی تقسیم شد که شبیه امپراطور ساسانی بود و دیلم و طبرستان از ولایات فرعی محسوب می‌شدند و در دوره‌ی ایلخانان گیلان یا جیلانات در عراق عجم قرار داشت.

وی اظهار کرد: در دوره‌ی صفویه گستره‌ی جغرافیایی، وحدت و امنیت زیادی داشت و تقسیمات کشوری به ولایت و بیگلربیگی تقسیم شد و گیلان یکی از این بیگلر بیگی بود.

این کارشناس جغرافیای سیاسی گیلان با اشاره به این‌که در دوره‌ی زندیه ولایات براساس القابی که داشتند، مشهور شدند، گفت: دارالمنفعت لقب گیلان به موازات دارالبرکات مازندران بوده است.

میرزایی ادامه داد: در دوره‌ی قاجاریه تحولات جدیدی به وقوع پیوست و کشور صاحب دولت و وزارت داخله تاسیس شد که مسوولیت تقسیمات کشوری را عهده‌دار شدند و گیلان جزو ولایت‌ها محسوب شد.

وی تصریح کرد: در دوره‌ی مشروطیت برای نخستین بار بحث تقسیمات کشوری قانونمند شد و در مجلس شورای اسلامی به بحث گذارده شد و طبق اصل سوم قانون اساسی، تغییرپذیری ایالات و ولایت مگر به موجب قانون ممنوع شد و کشور به چهار ایالت و 12 ولایت تقسیم شد و گیلان یکی از این ولایات بود.

این کارشناس جغرافیای سیاسی گیلان افزود: در سال 1316 قانون جدیدی برای تقسیمات کشوری مطرح شد و به تصویب رسید که براساس آن کشور به شش استان و 50 شهرستان تقسیم و شهر گیلان یکی از 13 شهرستان استان شمالی محسوب می‌شد.

میرزایی گفت: در دوره‌ی پهلوی‌ها دگرگونی‌هایی در تقسیمات کشوری پدید آمد که شامل استان، شهرستان و بخش می‌شد، گیلان مرکزی و زنجان استان یکم از استان‌های دهگانه بود و شهرستان رشت شهرها و بخش‌های امروزی استان گیلان را شامل می‌شد.

میرزایی خاطرنشان کرد: در سال 1339 طبق قانون، نام استان‌ها از عدد به سوابق تاریخی تغییر کرد و استان یکم به استان گیلان تغییر یافت و در سال 1363 قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری و واحدهای اجرایی این قانون را به ترتیب دهستان، بخش، شهر، شهرستان و استان معین کرد.

وی تصریح کرد: طبق سرشماری 1385 گیلان 16 شهرستان، 43 بخش، 109 دهستان، 49 شهر و 2937 آبادی دارد. (ایسنا)