برای تغییر آمارها تحت فشار نیستیم

مدت‌هاست بانک مرکزی در شیوه محاسبه و انتشار آمارهای مهم اقتصاد ایران در مرکز انتقادها قرار دارد. معروف‌ترین این انتقادها به رقم نرخ تورم است.

منتقدان می‌گویند ارقام تورمی که بانک مرکزی اعلام می‌کند با آنچه در واقعیت جامعه و اقتصاد می‌گذرد تفاوت دارد، به طوری که این نرخ آیینه واقعیات موجود در بازار نیست.

بجز این، عدم انتشار آمارهای کلان اقتصاد کشور چون رشد اقتصادی، تولید ناخالص داخلی و... نیز محل انتقاد زیادی به بانک مرکزی شده است. در برابر این انتقادها علیرضا مقتدایی، مدیرکل آمارهای اقتصادی بانک مرکزی با تشریح شیوه آمارگیری و محاسبه نرخ تورم، انتقادات را غیرکارشناسی و ناشی از فقدان اطلاعات عمومی در این زمینه می‌داند.

وی تصریح می‌کند که بانک مرکزی با در اختیار داشتن یکی از بزرگ‌ترین و علمی‌ترین شبکه‌های تهیه آمار، آمارهای اقتصادی مورد نیاز کشور را تهیه می‌کند و هیچ‌گاه برای بزرگنمایی یا کوچک‌نمایی نتایج به دست آمده تحت فشار نبوده است.

با این حال وی اذعان دارد برخی از اقلام آمارهای تولید شده محرمانه است، اما فعالیت آماری بانک مرکزی بی‌وقفه ادامه دارد.

در ماه‌های اخیر به دلیل رشد قیمت ارز، قیمت اکثر کالاها بالا رفته است، به زعم بسیاری از مردم، آمارهای اعلامی بانک مرکزی وضع موجود را بدرستی گزارشگری نمی‌کند.به عبارت صریح‌تر، این تلقی وجود دارد که آمارهای بانک مرکزی واقعی و معتبر نیست. آمارهای بانک مرکزی تا چه حد اعتبار دارد؟

شما ابتدا باید میان نظرات کارشناسی با نظرات غیرتخصصی که معمولا از روی احساس افراد بیان می‌شود، فرق بگذارید. تهیه و تولید آمار یک کار تخصصی است که استانداردها و روش‌های دقیقی برای آن وجود دارد. ما در بانک مرکزی با استناد به این روش‌ها، آمارهای مختلف از جمله نرخ تورم را تهیه می‌کنیم. درباره اعتبار آمارهای بانک مرکزی نیز باید بگویم رعایت استانداردهای بین‌المللی است که پشتوانه اعتبار این آمارهاست. چرا که اگر این استانداردها رعایت نشود، سازمان‌های تخصصی مسئول جهانی آن را زیر سوال می‌برند. می‌دانید که بانک مرکزی ازابتدای تاسیس و قبل از آن بانک ملی از سال 1315 کار تهیه آمارهای اقتصادی مورد نیاز کشور را به عهده داشته است و این کار با بکار گیری همان استانداردهای بین‌المللی است که صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی مقرر می‌دارند و به صحت اجرای آن نظارت دارند. آمارهای بانک مرکزی چون مبنای اصلی تصمیمات اقتصادی کشور است، بنابراین واقعی است و با وسواس خاصی حتی رعایت کیفیت در ریزترین جزئیات تهیه می‌شود. در واقع تمام دستگاه‌های مسئول کشور و مراکز تحقیقاتی به آمارهای بانک مرکزی استناد می‌کنند و لذا این آمارها نمی‌تواند غیرواقعی باشد. از سوی دیگر بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول نیز بر اجرای استاندارهای آماری بانک مرکزی و صحت آن نظارت دارند. هیات‌های آنها در بازرسی‌های دوره‌ای به ایران می‌آیند و موارد لازم را بررسی می‌کنند.

این نظارت چگونه صورت می‌گیرد؟

صندوق بین‌المللی پول هیاتی دارد که به اصطلاح به آن هیات بند 4 می‌گویند. این هیات نمایندگانش را به کشورهای مختلف جهان فرستاده و روش آماری و صحت و کیفیت آمارهای آنها را مورد بررسی و بازرسی قرار می‌دهد. در خبرهای چند روز اخیر شاهد بودیم که صندوق بین‌المللی پول در یکی از موارد نادر، آرژانتین را به دلیل ارائه نکردن آمار دقیق تورم جریمه کرد. این جریمه به استناد بازرسی و گزارش از این کشور و اشکال‌هایی که به آن وارد شده بود، وضع شد. یعنی اعلام شد آمارهای اعلامی آرژانتین مشکل دارد و مثلا غیرواقعی است و این جریمه به آن تعلق گرفت،‌ اما درباره ایران تاکنون حتی یک مورد پیش نیامده که در بازرسی‌ها ایرادی به آمارهای تهیه شده از سوی بانک مرکزی وارد شود و در مستندات صندوق بین‌المللی پول نظرات کارشناسی بانک مرکزی در خصوص تهیه آمارها به کشورهای دیگر هم توصیه شده است.

آخرین دور بازرسی‌های این‌گونه‌ای کی انجام شد؟

سال گذشته بود که هیاتی برای بررسی استاندارد انتشار آمار (GDDS) از صندوق بین‌المللی پول است به ایران آمد و روش ها، استانداردها و کیفیت آمارهای ما را مورد بررسی قرار داد. اصل نامه‌ای که رئیس آن هیات نوشته و در آن رضایت خود را اعلام داشته نیز موجود است. لذا اعتبار آمارهای بانک مرکزی تقریبا خدشه‌ناپذیر است و مدارک و شواهد بسیاری نیز برای تائید صحت آن وجود دارد. پس زیر سوال بردن این آمارها شاید مربوط به افرادی باشد که با روش تهیه این آمارها کمتر آشنا هستند.

یکی از مواردی که زیاد درباره آمارهای بانک مرکزی گفته می‌شود، این است که برای انعکاس درست آمارهای تحت فشار است؛مثلا بر اثر این فشارها مجبور است آمارها را یا نگوید یا کوچک‌نمایی و بزرگنمایی کند. فشارهایی از این دست وجود داشته است؟

ببینید. تولید و انتشار آمار دو بحث جداگانه است. آنچه به بخش تولید آمار مربوط است، تنوع زیادی دارد . ما در حیطه کار مدیریت کل آمار‌های اقتصادی همه ‌نوع اقلام آماری را که مورد نیاز بانک باشد تولید می‌کنیم و در این حیطه نیز فشار یا محدودیتی بر ما وارد نیست. وقتی هم نتایج آماری استخراج می‌شود باز هم درخواستی از ما نشده و نمی‌شود که آن را بزرگنمایی یا کوچک‌نمایی کنیم، اما ماجرا در حیطه انتشار آمار متفاوت است؛ چرا که حوزه آمارهای تولید شده وسیع است و تنوع زیادی دارد، پس می‌توان گفت برخی از آنها محرمانه است و فقط برای مقامات خاصی ارسال می‌شود. لذا انتشار عمومی آن یا صورت نمی‌گیرد یا زمان انتشار آن به تعویق می‌افتد، اما این که درخواستی یا فشاری بر ما برای تغییر در نتایج آماری وارد شده باشد، خیر، این چنین نیست. بحث محرمانگی در همه کشورهای دنیا وجود داشته و حوزه اطلاعات و آمار بنابر ماهیت شان، به دو حوزه محرمانه و قابل انتشار تقسیم می‌شود.

تنوع آماری شما در بخش تهیه آمار اقتصادی چگونه است؟

برای پاسخ به این پرسش باید اول یک توضیح مقدماتی بدهیم. اصولا آمارها به دو دسته تقسیم می‌شوند. اول آمارهای ثبتی هستند. یعنی آمارهایی که جایی وجود دارند و ثبت شده‌اند مثل آمار فروش نفت، تسهیلات اعطایی بانک‌ها و غیره. این آمار نیاز به بررسی میدانی ندارد چرا که در دفاتر ثبت شده و این دفاتر نیز قابل استفاده است، اما بخش دوم و اصلی کار آمارهایی است که ثبت نمی‌شود و اقلام مهمی است که موردنیاز تصمیم‌گیران اقتصادی است و به عنوان معیار اندازه گیری از یک پدیده در سطح جامعه و اقتصاد مطرح می‌شود. بررسی بودجه خانوار یکی از مهم‌ترین آنهاست. این که سبد مصرفی خانوار چگونه شکل می‌گیرد و چه کالاها و خدماتی با چه ضرایب اهمیتی در آن وجود دارد، باید براساس بررسی آماری مشخص شود. مثلا شاخص‌های قیمت که به صورت آمار ثبتی نداریم عملا بررسی آماری نیاز دارد و نیاز به نمونه گیری است. آمار حوزه صنعت مانند کارگاه‌های بزرگ صنعتی و بخش‌های مختلف خدمات، بخش ساختمان و... در هیچ پایگاه اطلاعاتی منظم ثبت نمی‌شود. لذا چنانچه میانگین هزینه یک مترمربع ساختمان مسکونی در شهر تهران را نیاز داشته باشیم بایستی بر اساس یک طرح آماری و روش نمونه گیری مناسب این میانگین برآورد شود. حوزه کاری بخش آمارهای اقتصادی بانک مرکزی حوزه تولید آمارهایی است که بصورت ثبتی موجود نیست که تنوع آن به حدود 50 عنوان آماری می‌رسد.البته در تهیه برخی گزارش‌ها از آمارهای ثبتی هم استفاده می‌شود.

آمارهای محرمانه هم در این 50 عنوان است؟

خیر. تمام این عنوان منتشر می‌شوند.

پس عناوین آمارهای محرمانه چیست؟

اگر اسمش محرمانه نبود که من عرض می‌کردم! جزئیاتش قابل اشاره نیست،‌ اما همین‌قدر بگویم که آمارهای محرمانه برش‌های جزئی‌تر و تخصصی تر از همان آمارهای غیر محرمانه است. این آمارها معمولا برای نیازهای خاصی تولید می‌شود. مثلا وقتی مسئول ارشدی یا سازمانی طرحی را در دست تصمیم‌گیری دارد، سفارش تولید آمار را به بانک مرکزی می‌دهد و ما با تحلیل برش‌های جزئی‌تر آمارهای موجود، آن اطلاعات را استخراج و تقدیم می‌کنیم. به عبارت بهتر همان جزئیات ریزآماری، محرمانه محسوب می‌شود.

جناب مقتدایی! حالا می‌خواهیم به بحث تهیه آمار نرخ تورم وارد شویم. صراحتا بفرمایید این نرخ تورمی را که اعلام می‌کنید، تا چه حد قبول دارید؟ واقعا و انصافا این نرخ واقعی است؟

بخشی از پاسخ این پرسش را قبلا داده‌ام. بله، این آمار واقعی است و علت واقعی بودن آن نیز رعایت استانداردها و استفاده از روش‌های علمی شناخته شده برای محاسبه است. این روش‌های علمی ابداع شده که تاحد امکان با ضریب خطای کمتر آمار واقعی را گزارش کند و جلوی برداشت‌های غلط را بگیرد. نرخ تورم براساس یک روش و فرمول مشخص محاسبه می‌شود و پوشش آن، کل کشور است. این تفاوت دارد با این که شما در تهران یا در اصفهان یا یک شهر دیگر نسبت به رشد قیمت‌ها چه احساسی داشته باشید.نرخ تورم برایند تغییرات قیمت کل کالاها و خدمات در همه کشور است از سوی دیگر تورم یک دوره دوازده ماهه را در بر می‌گیرد. یعنی نرخ تورم در دی‌ماه، بر اساس تغییرات 24 عدد شاخص متوالی در ماه‌های قبل از آن به‌دست می‌آید نرخ تورم درصد تغییر متوسط عدد شاخص در 12 ماه گذشته نسبت به متوسط عدد شاخص در 12 ماه قبل از آن است یعنی متوسط 12 عدد در صورت تقسیم بر متوسط 12 عدد در مخرج کسر. لذا رشد قیمت‌های چند ماهه گذشته که تحت تاثیر افزایش قیمت ارز ایجاد شده به نسبت زمان رخ داد این افزایش‌ها در نرخ تورم نمود پیدا می‌کند.

مثالی بزنم. مثلا شما وقتی وارد یک اتاق شده و می‌خواهید محیط آن را اندازه بگیرید، اول با چشم تخمین می‌زنید، اما در قضاوت نهایی باید از وسیله استاندارد اندازه گیری طول استفاده کنید یا وقتی کالا یی مانند پرتقال می‌خرید، معمولا برآورد حدسی شما از تعداد پرتقالی که 2 کیلوگرم پرتقال را تشکیل می‌دهد، با ترازو متفاوت است و در نهایت آن ترازو است که ملاک عمل قرار می‌گیرد. تفاوت احساس شما از تورم با نرخ واقعی آن زمانی مشخص می‌شود که از یک وسیله اندازه گیری مطمئن استفاده کنید و پس از استفاده از وسیله اندازه گیری احساس را اصلاح می‌کنند نه کمیت گزارش شده توسط وسیله اندازه گیری را که از هر حیث کارایی آن مورد تایید است.

این وسایل اندازه‌گیری تورم و نحوه عمل آن چیست؟

ما برای محاسبه نرخ تورم از ابزاری مانند فهرست چارچوبی به هنگام شده آماری خانوارها،بررسی بودجه خانوار با رعایت استانداردها از مرحله طراحی،نمونه گیری،اجرای میدانی،محاسبات مر بو ط به گزارش گیری و تهیه گزارش،که تعیین تعداد نمونه بهینه، تعیین نماینده‌های کالاها و خدمات مصرفی خانوارها، محاسبه ضرایب اهمیت، قیمت گیری منظم با پوشش زمانی و مکانی بهینه و بهره‌گیری از نظام جمع آوری آمار منحصر به فرد استفاده می‌کنیم. دستورالعمل‌های مر بوط به محاسبه شاخص و فرمول‌های معرفی شده لذا یک مجموعه استاندارد برای این کار وجود دارد که قبل از تشریح مکانیسم کار باید عرض کنم کار بانک مرکزی در این باره بسیار دقیق و با در نظر داشتن جزئیات کامل است.

برای محاسبه شاخص تورم ابتدا همه اقلام کالاها و خدمات مصرفی خانوارها در سال پایه هم از نظر مقدار و هم از نظر قیمت احصاء می‌شود. به عبارت دیگر در می‌یابیم که بطور متوسط یک خانوار ایرانی از چه کالا و خدمتی به چه مقدار و با چه مبلغی استفاده کرده است. حاصل این بررسی اقلام مصرفی و هزینه‌ای مربوط به هریک اقلام است. از میان این اقلام به روش‌های علمی تعدادی قلم وکالاو خدمت نماینده طوری انتخاب می‌شود که کلیه گروه‌های 12 گانه طبقه بندی استاندارد COICOP را پوشش دهد. اصطلاحا مجموعه این اقلام و ضرایب اهمیت آنها را سبد خانوار می‌گوییم. از طرف دیگر برای بررسی تغییرات قیمت هم، قیمت اقلام نماینده در روزهای مختلف ماه در تمام شهر‌های مورد بررسی جمع آوری و تغییرات ماهانه آن محاسبه می‌شود. با استفاده از این اطلاعات ابتدا شاخص ماهانه سپس شاخص متوسط سال محاسبه و از محاسبه درصد تغییر شاخص متوسط سال در دو سال متوالی نرخ تورم سال بدست می‌آید.

طرح آماری دقیق، پوشش جمعیتی، پوشش جغرافیایی و پوشش زمانی بهینه(در کل سال) مسیرهای قیمت گیری مناسب، استفاده از آمارگیران متخصص و دائمی استفاده از روشهای استاندارد بین‌المللی و بازرسی‌های داخلی دوره‌ای، مجموعه‌ای از استانداردها وابزاری است که به جهت افزایش کیفیت در تولید آمار‌های اقتصادی از آنها بهره برده می‌شود.

در طول ماه‌های سال برخی کالاها گران می‌شود و برخی نیز قیمتشان ثابت است. ولی نرخ تورم برآیند تمام این تغییرات است. همانطور که می‌دانید نرخ تورم یک میانگین موزون است و میانگین یکی از پارامترهای مرکزی توزیع آماری است با ویژ‌گی‌های مشخص و معین. زمانی که بیان می‌شود این نرخ 28.7 درصد است به این معنی است که بطور متوسط سطح عمومی قیمت‌ها این مقدار بالا رفته است. اگرچه برخی کالاها افزایش قیمت بسیار زیاد تری داشته باشند.

وضع قیمت‌ها در تهران با سایر نقاط کشور خیلی متفاوت است؟

تقریبا بله. هزینه‌های زندگی و کالاها در تهران به دلایل مختلف بالاست در شهر تهران شما با یک طیف قیمتی و هزینه زندگی کاملا متفاوت رو برو هستید و با سایر شهرهای کشور قابل مقایسه نیست.پراکندگی هم در شهر تهران زیاد و سطوح زندگی هم با یکدیگر متفاوت است. نرخ تورم و هزینه‌هایی که شما در گزارش‌ها مشاهده می‌کنید متوسط کل کشور است. اما در هر حالت تغییرات تهران می‌تواند تغییرات را در کل کشور پیش بینی کند حالا کسی که در تهران زندگی می‌کند می‌گوید احساس من این است که قیمت‌ها بیش از آنچه در این نرخ آمده، افزایش یافته باشد. احساس او شاید درست باشد، اما این احساس او فقط در محدوده جغرافیایی و حوزه خودش درست است. نکته اساسی این است که ما با تغییرات قیمت شاخص را محاسبه می‌کنیم.همچنین اگر کالاها را قلم به قلم و به طور جداگانه‌ در نظر بگیرید، باز هم شرایط فرق می‌کند. عرض کردم که در روش استاندارد محاسبه نرخ تورم ما یک سبد کالایی ـ خدماتی در نظر می‌گیریم. سبدی که در آن گوشت، مرغ، نان، آموزش، بهداشت، تفریح، مسکن، هزینه‌های سفر و... با ضرایب اهمیت خود قرار گرفته‌اند. در ضمن کل شهرهای کشور در این سبد به نوعی منظور شده‌اند. پس برای قضاوت درباره نرخ تورم اگر این عوامل را در نظر بگیرید، خواهید دید که نرخ تورم، تا حد زیادی نماد و آئینه شفافی از وضع تغییرات سطح عمومی قیمت‌های جامعه است.

بانک مرکزی بتازگی اعلام کرده می‌خواهد سال پایه محاسبه نرخ تورم را از 83 به 90 تغییر دهد. آیا قدیمی بودن سال پایه خود دلیلی به غیرواقعی بودن نرخ تورم نیست؟

تغییر سال پایه جزو ملزومات و استانداردهای تهیه نرخ تورم است و مثل این می‌ماند که شما هرچند وقت یک بار بخواهید روغن ماشینتان را عوض کنید. اگر این کار به موقع انجام نشود، کارایی ماشین پایین می‌آید. تغییر سال پایه نیز برای لحاظ کردن تغییرات جدیدی که در طول سال‌های گذشته در سبد خانوار اتفاق افتاده انجام می‌شود. این تغییرات را می‌توان از این دید بررسی کرد که مثلا مصرف چه کالاها و چه خدماتی در خانوارها افزایش یا کاهش یافته یا حتی حذف شده است. مثلا الان در بسیاری خانوارها سماور به عنوان یک کالا استفاده نمی‌شود، اما اینترنت و بویژه تحصیل سهم قابل توجهی پیدا کرده است. سال‌ها پیش اصولا مسکن بویژه در شهرهای کوچک سهم زیادی در سبد هزینه خانوار نداشت. خانواده یا داخل منزل خودش یا با ساختن یک طبقه اضافه، فرزند خودش را صاحب مسکن می‌کرد، اما الان سهم مسکن در سبد هزینه خانوار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است لذا برای این که برآورد واقعی از تغییرات کمی و کیفی سبد مصرفی خانوارها به دست بیاوریم، لاجرم باید سال پایه تورم را عوض کنیم. البته روشن است با این تغییر، برآورد ما از نرخ تورم واقعی‌تر خواهد شد. پس می‌توان نتیجه گرفت که تغییر سال پایه به معنی به‌روزرسانی و بهنگام کردن ضرایب اهمیت در شاخص بهای کالاها و خد مات مصرفی است.

مکانیزم و روش تغییر سال پایه تورم چگونه است؟

تغییر سال پایه تورم کار خیلی دشوار، دقیق و وسیعی است. مثلا برای تغییر سال پایه از 83 به 90، کار مطالعاتی از سال 88شروع شده است. سال 89 کار اجرایی آن شروع و بسیاری از فعالیت‌ها در سال 90 انجام شد و جمع‌بندی نهایی آن در سال 91صورت گرفته است. ما در طول سال‌های غیر پایه مراقبت‌هایی را برای تغییر ضرایب اهمیت کالاها و خدمات در سبد خانوار انجام می‌دهیم با این هدف که ببینیم کم و کیف تغییرات چگونه است. به این ترتیب زمانی که مطالعات به این نتیجه رسید که توزیع اقلام سبد در حال عوض شدن است فرایند‌های تغییر سال پایه شروع می‌شود. در سال 89 ما کار بررسی عملیاتی تصحیح نقشه و فهرست برداری را انجام دادیم و 79 شهر کشور مورد بررسی قرار گرفت. این شهرها در واقع پوشش جغرافیایی بهینه‌ای از کل کشور را تشکیل می‌دهند. نقشه‌های این شهرها مورد بررسی قرار گرفت و براساس استانداردها، نقشه‌ها بهنگام شد. بهنگام شدن یعنی این که تغییرات جغرافیایی شهرها در طول این مدت بررسی و به نقشه اضافه شد. مثلا فرض کنید هفت یا هشت سال پیش بلوار جدیدی که امروز هست، احداث نشده بود، شهرک یا منطقه جدید امروزی ساخته نشده بود، خیابان قبلی به بلوار تبدیل نشده بود و خلاصه نقشه شهر این گونه نبود و مثلا شهر بزرگ‌تر شده است. تمام نقشه این شهرها بررسی و بهنگام‌سازی شد. بلوک‌های نمونه‌ای در این شهرها انتخاب وخانوار‌های نمونه بر اساس استانداردهایی که روش‌های آماری پیشنهاد می‌کنند مشخص شدند و نوبت به اجرای طرح بررسی بودجه خانوار رسید پس از اجرای طرح بررسی بودجه خانوار در سال 1390 کل هزینه‌های مصرفی خانوارها همراه با جزییات اقلام (کالاها و خدمات ) احصاء شد. بر اساس استانداردها در سبد کالایی 12 گروه کالایی و خدماتی داریم که اقلام مختلفی در زیرگروه‌ها قرار دارند. هر کدام از این کالاها و سپس گروه‌ها براساس بررسی انجام شده طبقه بندی می‌شوند و توزیع وزنی هرکدام بدست می‌آید که مجموع آن عدد صد است.(درصد هرکدام مشخص می‌شود ) اکنون می‌توان گفت که میزان جابه‌جایی این ضرایب و کالاها و خدمات نسبت به دوره سال پایه 1383=100 چگونه بوده است.

اطلاعات سبد خانوارها چگونه دریافت می‌شود؟

مستقیما از طریق مصاحبه و مراجعه آمارگیران، رسمی، دائم، محلی و کار ازموده به منازل خانوارها. در این مصاحبه باید سرپرست خانوار حضور داشته و مقدار ، قیمت کالاها و خدماتی را که مصرف می‌کند، اعلام کند. این بررسی در تمام نمونه‌های انتخابی از 79شهر کشور صورت می‌گیرد.

خانوارهای نمونه را چگونه انتخاب می‌کنید که بیانگر کل سبد درآمدی خانوارها باشد؟

سه اصل توزیع متناسب بر اساس جمعیت، توزیع متناسب بر اساس جغرافیا و توزیع متناسب بر اساس زمان نمونه گیری در طول یک سال کامل از اهمیت ویژه‌ای بر خوردار است.

ما ابتدا شهر‌های نمونه را انتخاب می‌کنیم در شهر‌های نمونه بلوک‌های‌های نمونه انتخاب می‌شود و خانوارهای بلوک‌ها را فهرست‌برداری کرده و مشخصات خانوارها را در فهرست‌ها ثبت می‌کنیم. سپس از میان این خانوارها نمونه گیری می‌کنیم و اقدام به انجام مصاحبه حضوری با آنها جهت تکمیل پرسشنامه بودجه خانوار می‌کنیم.در تمام این مراحل از روش‌های آماری دقیق استفاده نموده و خطای نمونه گیری را در حد استاندارد کنترل می‌کنیم و زمان را هم در طول سال شمسی پوشش کامل می‌دهیم. در مورد کنترل خطای غیر نمونه گیری هم روشهایی را اتخاذ می‌کنیم تا آمار احصا شده از هر نظر دارای کیفیت مطلوب باشد. چگونگی جمع آوری داده‌ها و ارسال مطمئن آن به مبادی محاسباتی و کنترل‌های کیفی موجود که بر سر انجام محاسبات و مراقبتهایی که در این مسیر انجام می‌شود همه به نوعی اطمینان نسبی را به منظور کیفیت تامین خواهند کرد.

با توجه به این که مطالعات و اقدامات شما درباره تغییر سال پایه به اتمام رسیده، سبد مصرفی خانوارها و رفتار آنان چه تغییراتی نسبت به گذشته کرده است؟ روند حرکت جامعه از نظر اقتصادی چگونه است؟

روشن است که ضرایب اهمیت تغییراتی داشته است، برای مثال ضریب گروه مسکن، بهداشت و درمان و ارتباطات افزایش و ضریب تفریح کاهش پیدا کرده است.

در آمارگیری سبد مصرفی خانوار برای قیمت سکه و ارز که این روزها کالاهای مرجع برای سرمایه‌گذاری مردم شده است، سهمی هم قائلید؟

ارز و سکه کالای مصرفی نیست که در سبد مصرفی خانوار قرار گیرد. CPI، شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی است. لذا با توجه به آنکه ارز و سکه کالای مصرفی نیست در سبد بررسی نرخ تورم قرار ندارد. اما روشن است که اثرات‌شان بر قیمت اقلام مصرفی وارد محاسبه می‌شود، مثلا وقتی قیمت ارز روی قیمت یک کالا تاثیر گذاشته و آن را بالا می‌برد، این اثر در سبد تورم با نرخ جدید خود را نشان می‌دهد. تقریبا درباره تمام کالاها یا خدمات تاثیر‌پذیر از قیمت ارز این اثر قابل مشاهده است، توجه داشته باشید آنچه به ما در این میان کمک می‌کند این که قیمت‌های مورد استفاده ما قیمت‌های روز بازار است و لذا فورا تغییرات قیمت ارز روی قیمت اقلام اثر گذاشته و غیر مستقیم در شاخص کل لحاظ می‌گردد.

اقلام مشمول شاخص اقلام مصرفی هستند چنانچه خرید طلا یا مسکن صورت گیرد بخش مصرفی آن وارد محاسبات می‌شود. مثلا وقتی خانوار یک قطعه طلا می‌خرد مزد ساخت طلا، مالیات بر ارزش افزوده و سود فروشنده وارد محاسبات می‌شود. در مورد مسکن هم ارزش اجاری منازل مسکونی برای مالکان و اجاره بها برای مستاجران در محاسبات شاخص قیمت می‌آید.

شما درباره سفته‌بازی در بازار غیررسمی ارز و سکه نیز آمار تهیه می‌کنید؟

چنانچه بانک مرکزی نیاز آماری داشته باشد بخش آماری این نیاز‌ را برآورده خواهد کرد.

سید علی دوستی‌موسوی -  گروه اقتصاد