رفتار مسئولانه مردم در بازار

 در یک بازار رقابتی یا شبه‌رقابتی این نیروهای عرضه و تقاضا هستند که تعیین می‌کنند قیمت تعادلی یک کالا چه میزان باشد.

در این بازار چنانچه قیمت یک کالا افزایش پیدا کند، واکنش مصرف‌کنندگان این خواهد بود که تقاضای خود را کاهش می‌دهند و این مکانیزم بار دیگر قیمت تعادلی کالا را به سطوح سابق بازمی‌گرداند.

اما چرا در ایران این اصل بدیهی اقتصادی به صورت پدیده‌ای کاملا معکوس اتفاق می‌افتد؟ پدیده‌ای که در یکی دو سال اخیر بیشتر مشاهده می‌شود.

بسیار اتفاق افتاده است که به محض آغاز افزایش قیمت یک کالا مردم برای خرید آن هجوم می‌آورند. بدیهی‌ترین پاسخ به این شرایط، اطمینان نداشتن نسبت به آینده اوضاع اقتصادی کشور است.

مردم پیش‌بینی می‌کنند که در آینده نزدیک، قیمت باز هم افزایش خواهد یافت پس بهتر است که امروز گران بخرند تا فردا گران‌تر نخرند.

نمونه این رفتار در مورد کالاهای زیادی از جمله مرغ، گوشت، برنج و... مشاهده شده است که البته توجیه منطقی و مقبولی به نظر می‌رسد اما کسانی که با این استدلال وارد بازار می‌شوند، کمتر به این نکته فکر می‌کنند که تقاضایی که از این ناحیه به بازار تحمیل می‌شود، خود افزایش مضاعف قیمت‌ها را به دنبال دارد و نبود تعادل در بازار تشدید می‌شود.

درست است که بازار بسیاری از کالاها در شرایط متزلزلی قرار دارد اما نباید فراموش کرد که تحمیل تقاضای اضافی به این بازار جز دوچندان شدن روند افزایش قیمت‌ها و متضرر شدن همه مصرف‌کنندگان هیچ عایدی‌ای نخواهد داشت.

تجربه اقتصاد ایران هم نشان می‌دهد وقتی قیمت کالایی افزایش پیدا می‌کند دیگر نباید انتظار داشت که به قیمت‌های پیشین بازگردد اما در صورتی که رفتار مردم در بازار به گونه‌ای باشد که با افزایش قیمت تقاضای کالا کاهش پیدا کند، طبیعی است چنانچه این افزایش قیمت به دلایلی نظیر دلالی، سوء‌استفاده و فرصت‌طلبی برخی از فعالان بازار اتفاق افتاده باشد، آنها ناچار خواهند شد قیمت‌ها را کاهش دهند.

اگر می‌خواهیم شرایط دشوار فعلی را با زحمت کمتری پشت سر بگذاریم باید «‌رفتار مسئولانه» در بازار را سرلوحه فعالیت‌های خود قرار دهیم.

رفتار مسئولانه در این شرایط یعنی این که اگر قیمت کالای به صورت غیرمنطقی افزایش پیدا کرد نه‌تنها تقاضای برای آن کالا را افزایش ندهیم، بلکه بخشی از تقاضای طبیعی خود را نیز معطل نگهداریم و اجازه دهیم، ‌قیمت به شرایطی مقبول و منطقی بازگردد و مطمئن باشیم که اگر همه به این مسئولیت پایبند باشند، قیمت نامتعارف موجود اصلاح خواهدشد.

 رسیدن به این مرحله البته نیازمند فرهنگ‌سازی و معرفی الگوهای مناسب از سوی متولیان و مسئولان این حوزه است.

حمید اسدی - دبیر گروه اقتصاد