در جستجوی همتای آسمانی

روزی را تصور کنید که در خانه خود نشسته‌اید، تلویزیون را روشن می‌کنید و انتظار دارید مانند
هر روز، خبرهایی درباره مناقشات بین‌المللی، وضع بحرانی بازار، دعواهای سیاسی احزاب و خط و نشان کشیدن کشورها برای همدیگر را بشنوید‌ اما به جای آن با این خبر مواجه می‌شوید که برای اولین بار در تاریخ بشر، انسان موفق شده است با تمدنی بیگانه در اعماق فضا ارتباط برقرار کند. آنها صدای ما را شنیده و به ما پاسخ داده‌اند و اینک می‌دانیم که ما تنها موجودات هوشمند عالم نیستیم.

لحظه‌ای به این فکر کنید که چنین خبری چه تاثیری می‌تواند بر زندگی شما، خانواده، جامعه‌، کشور و درنهایت سیاره شما داشته باشد.

آن روز اولین روزی خواهد بود که ما هویت تازه‌ای به دست می‌آوریم که برای‌مان مهم‌تر از نام و شهر و کشور خواهد بود.

آن روز آغازی برای شناختن خودمان به نام ساکنان سیاره زمین خواهد بود و اهمیت یک مساله بظاهر کوچک و پیش پا افتاده می‌تواند جهانی را که در آن زندگی می‌کنیم برای همیشه تغییر دهد. پس از آن روز، جهان ما تغییر خواهد کرد و هرگز مانند گذشته نخواهد شد.

اما فعلا و در شرایطی که خبری از بیگانه‌های فضایی نیست و ما باید خودمان را به همان فهرست خبرهای بالا دلخوش کنیم، گروه‌هایی از دانشمندان زندگی خود را وقف پیدا کردن نخستین نشانه‌ها از موجودات هوشمند فرازمینی کرده‌اند و اینک دستاوردهای جدید به آنها کمک می‌کند تا با دقت بیشتری جستجوی خود را پیش ببرند.

سال‌ها پیش و زمانی که هنوز خبری از کشف سیارات فراخورشیدی نبود، ایده جستجوی موجودات فرازمینی مطرح بود.

ستاره‌شناسانی که به اعماق آسمان چشم می‌دوختند از وسعت و تنوع جهان ما آگاه بودند و بررسی آماری جهان ما نشان می‌داد احتمال این‌که سیارات دیگری در نقاط دیگر عالم وجود داشته باشد که بتواند از حیات پشتیبانی کند، چندان هم ضعیف نیست.

نیکولا تسلا، یکی از اولین کسانی بود که اواخر قرن 19 میلادی پیشنهاد داد می‌توان از امواج رادیویی برای ارتباط با موجودات و تمدن‌های بیگانه کمک گرفت اما تا  وقتی ایده او شکل اجرایی به خود بگیرد زمان طولانی باید می‌گذشت.

سال 1960 بود که نخستین قدم برای جستجوی تمدن‌های فرا زمینی برداشته شد و بعد از آن کم‌کم این طرح توسعه پیدا کرد.

ایده اصلی این جستجو‌ها بر این اصل استوار است که هر تمدن‌ به اندازه کافی پیشرفته‌ای حتما از امواج راد‌یویی برای انتقال پیام‌های خود استفاده خواهد کرد. این امواج در فضا پراکنده می‌شود و با گذشت زمان به نقاط دور‌دست‌تر کیهان می‌رسد.

اگر ما با دقت به آسمان گوش کنیم و در میان امواج رادیویی که از آسمان دریافت می‌کنیم به دنبال نشانه‌هایی از ناهنجاری غیر‌طبیعی باشیم، ممکن است نشانه‌ای از یک تمدن فضایی پیدا کنیم.

اگر موجی که دریافت می‌شود از منابع طبیعی نباشد ممکن است بر اثر ارتباطات رادیویی بیگانه‌ها شکل گرفته باشد البته حتی اگر این جستجو زمانی به موفقیت برسد، معلوم نیست در فاصله‌ای که پیام منتشر شده تا زمانی که ما پیام را دریافت می‌کنیم چه بلایی بر سر آن تمدن آمده باشد.

امواج رادیویی بخشی از طیف الکترومغناطیس هستند و در نتیجه سرعت انتقال آنها محدود به سرعت نور است و ابعاد عظیم عالم ممکن است زمان طولانی را بین ارسال و دریافت پیام به وجود بیاورد.

ستاره‌شناسان برای این‌که شانسی در این جستجوی طولانی داشته باشند، به طور عمومی ‌شروع به رصد رادیویی آسمان کردند.

البته حجم داده‌های دریافت شده آنقدر زیاد بود که توان تحلیل آنها از عهده یک سازمان و یک موسسه خارج بود، به همین دلیل آنها تلاش کردند یکی از نخستین روش‌های مشارکت شهروندان در پژوهش‌های علمی ‌را به وجود آورند.

طرحی که به جستجوی موجودات هوشمند فرازمینی در خانه معروف شد، از توان محاسبه رایانه‌های شخصی علاقه‌مندان برای انجام تحلیل‌های اولیه داده‌های جمع‌آوری شده استفاده می‌کرد.

مساله‌ای که در این جستجو وجود داشت این بود که برای دانشمندان معیار جدی و مهمی‌ برای این‌که بدانند این جستجو را در کجا باید متمرکز کنند وجود نداشت. هر گوشه‌ای از عالم ممکن بود میزبان تمدنی باشد که نشانه‌هایش قابل شناسایی باشد.

اما سال‌های اخیر این داستان تغییر کرده است. نیمه دهه  90 میلادی دانشمندان برای اولین بار توانستند سیارات فراخورشیدی را به دام بیندازند.

آنها برای اولین بار سیاره‌ای را ـ به روش غیر‌مستقیم ـ شناختند که به دور ستاره‌ای غیر از خورشید در حال گردش بود.

سال‌های بعد جستجو و بررسی سیاره‌های فراخورشیدی به یکی از مهم‌ترین حوزه‌های فعال دانش سیاره‌شناسی بدل شد و هم‌اکنون نیز یکی از هیجان‌انگیز‌ترین حوزه‌های ستاره‌شناسی را
تشکیل می‌دهد.

کشف سیاره‌های فراخورشیدی در چند دهه گذشته شاهد نقطه عطف دیگری نیز بود. اعزام فضاپیمایی به نام رصدخانه کپلر به مدار زمین باعث شد یکباره تعداد بسیار زیادی از سیارات فراخورشیدی در تنوع بسیار مختلفی کشف شود.

در حال حاضر بیش از 900 سیاره تائید شده است و بیش از 2700 سیاره دیگر نیز در فهرست نامزدهای ممکن طبقه‌بندی شده‌اند.
 
در بین این سیاره‌های نویافته، تنوع بسیار وسیعی وجود دارد. بسیاری از آنها سیارات گازی غول‌پیکر و برخی دیگر سیاراتی قابل مقایسه با زمین هستند. برخی از آنها بسیار به ستاره مادری خود نزدیک و برخی دیگر در منطقه‌ای مناسب برای شکوفایی حیات قرار گرفته‌اند.

اینک دانشمندان طرح جستجوی هوشمندان فرازمینی ابزار بهتری برای جستجوهای هدفمند دارند. طی ماه گذشته موسسه ستی، نتایج اولین بررسی هدفمند خود را منتشر کرده‌ است.

در این جستجو که به مدت سه ماه و با کمک رصدخانه رادیویی گرین بانک، 86 ستاره که در خلال ماموریت کپلر معلوم شده بود میزبان سیارات فراخورشیدی هستند، مورد بررسی دقیق قرار گرفتند.

این‌که شما خبر جدی درباره این تحقیق نشنیدید، به این دلیل است که این جستجو هیچ نشانه‌ای از یک تمدن فرازمینی را آشکار نکرده است اما اهمیت آن در این است که امروزه کم‌کم رشد ابزارها و روش‌های علمی، ‌جستجوهای ما ‌را درباره برخی از مهم‌ترین سوال‌های قدیمی دقیق‌تر کرده است.

لحظه‌ای فکر کنید اگر حاصل چنین جستجویی مثبت بود و نشانه‌ای از نخستین فراخورشیدی‌های میزبان تمدن می‌یافتیم آیا زندگی شما دستخوش تغییری می‌شد و اگر پاسخ‌تان مثبت است به تاثیرات چنین کشفی بر جهان ما انسان‌ها بیندیشید.

پوریا ناظمی