خانه را تکان بدهید اما آرام‌تر

ما در این گزارش از سیر تا پیاز خانه‌تکانی می‌گوییم تا این فعالیت برای شما هم خاطره‌انگیز شود. 

فهرست تهیه کنید

نخستین کار برای خانه‌تکانی این است که فهرستی از کارهایی را که می‌خواهید انجام دهید، بنویسید. در این فهرست باید کارها را اولویت‌بندی کنید؛ یعنی آنها را براساس تقدم و تاخر و اهمیت انجام‌شان بنویسید.

همچنین باید در آن مسئولیت هر بخش از خانه‌تکانی را به کسی از اعضای خانواده بسپارید. برای مثال، قرار است در خانه‌تکانی دو کودک خانواده و همسرتان شریک شوند. آنها دقیقا نمی‌دانند باید چه کار کنند و از سوی دیگر چون به روزهای پایانی سال نزدیک می‌شویم همگی دستپاچه شده‌اند و شرایط خوبی ندارند.

در اولین گام نوشتن فهرست باید سعی کنید فکرهایتان را جمع و جور کنید و بعد از خود بپرسید که می‌خواهید چه کنید و چه برنامه‌ای برای خانه‌تکانی امسال دارید.

آیا کارهایی هست که همین تازگی‌ها انجام داده باشید و دیگر لازم نباشد آنها را تکرار کنید؟ برای مثال برخی خانواده‌ها عادت دارند چند بار در سال پرده‌ها را می‌شویند ، بنابراین اگر پرده‌ها تمیز مانده باشد دیگر لزومی ندارد این کار را تکرار کنند.

حالا به کارهایی فکر کنید که ممکن است از یادتان رفته باشد یا در طول سال تصمیم گرفته‌اید آنها را در خانه‌تکانی امسال انجام بدهید. از اعضای دیگر خانواده هم بپرسید آیا کاری هست که فکر می‌کنند حتما باید در خانه‌تکانی امسال انجام شود، اما شما آن را از قلم انداخته‌اید؟

حالا باید فهرست‌تان را بنویسید. به این نمونه فهرست نگاه کنید. این فهرست را مادر یک خانواده نوشته است. سارا دختر بزرگ خانواده، علی، پسر کوچک و رضا، پدر خانواده است.

اول: فرش‌ها به قالیشویی داده شود. (من )
دوم‌: کتابخانه اتاق‌خواب خاک‌گیری شود. (سارا )
سوم: حمام و دستشویی جرم‌گیری و شسته شود. (علی و رضا)
چهارم: شیرهای آشپزخانه و حمام ​تعمیر شود. (‌علی و رضا)
پنجم:‌ اتاق‌ها جارو و دیوارها دستمال کشیده شود. ( من)
ششم:‌‌ پنجره‌ها و در خانه پاک شود. (من و رضا)
هفتم:‌ چینی‌ها دستمال کشیده شود. ( سارا )
و... .

همان‌طور که می‌بینید، هر یک از مسئولیت‌های خانه‌تکانی در این فهرست به یکی از اعضای خانواده سپرده شده و برخی کارها که سخت بوده بین چند نفر از اعضا تقسیم شده است.

در نظر داشته باشید در این نمونه، همه اعضای خانواده اعلام رضایت کرده‌ و مسئولیت‌شان را پذیرفته‌اند؛ یعنی پیش از آن که فهرست تهیه شود با آنها مشورت شده است تا کارها شکل اجبار به خود نگیرد.

همچنین در این فهرست، مسئولیت‌ها روی دوش یک نفر ـ مثلا مادر یا پدر خانواده‌ ـ انداخته نشده و مسئولیت‌های هر فرد بر اساس توانایی‌هایش به او سپرده شده است، اما هیچ‌کس بی‌نصیب نمانده تا همه در کار خانه‌تکانی شریک شوند.

خانه می‌تکانند  با قهر و​ آشتی

چرا بسیاری از زوج‌های جوان هنگام خانه‌تکانی با هم دعوا می‌کنند؟! این موضوع دلایل زیادی دارد؛ یکی از مهم‌ترین‌ آنها این است که زوج‌های جوان مایلند بسرعت کار خانه‌تکانی‌شان را تمام کنند و به همین دلیل بدون هیچ استراحتی «یکضرب» کار می‌کنند.

این روش اگرچه در ظاهر باعث می‌شود این زوج‌ها در مقایسه با آنهایی که به استراحت‌کردن در طول خانه‌تکانی احترام می‌گذارند عقب بیفتند، اما حکایت همان خرگوشی را دارند که با لاک‌پشت مسابقه داد و وقتی داشت می‌برد گوشه جاده برای خواب ایستاد و لاک‌پشت از او جلو زد.

آنها گرچه با کار بیشتر در روزهای کمتری به نتیجه می‌رسند، اما معمولا سرانجام داستان خانه‌ تکانی‌ شان به جر‌و‌بحث می‌رسد و باز از بقیه عقب می‌افتند. چه رازی در این روزهای پایانی سال نهفته است که زوج‌های جوان را وا می‌دارد در طول خانه‌تکانی با هم دعوا ‌کنند؟

موضوع این است که آنها برای زودتر به نتیجه‌رسیدن، استراحت و تفریح را از برنامه‌های روزانه‌شان حذف می‌کنند، اما نادیده‌گرفتن زمان استراحت، هرچند شاید یکی دو ساعت به زمان کاری‌تان اضافه کند، اما شما را از نظر روانی و جسمی فرسوده می‌کند و آستانه تحمل‌تان را کاهش می‌دهد و به همین علت با نخستین تحریک منفجر می‌شوید و با همسرتان درگیر خواهید شد.

بنابراین بهتر است برای هر یکی دو ساعت کار‌کردن، استراحتی یکربعی در نظر بگیرید و این زمان را به چای‌خوردن با همسرتان و گفت‌وگو با او بگذرانید. خستگی مفرط تنها یکی از علل دعوای زوج‌ها در خانه‌تکانی است.

آنها گاهی با هم دعوا می‌کنند، چون شیوه صحیح برنامه‌ریزی را بلد نیستند و نمی‌توانند کارها را بین هم تقسیم کنند و ناگهان احساس سردرگمی می‌کنند.

شرایط وقتی بدتر می‌شود که آنها تصمیم می‌گیرند چند کار غیرمرتبط با هم را در زمانی واحد انجام دهند. برای نمونه در حالی که محتویات ویترین چینی‌ها و کریستال‌ها را روی زمین پهن می‌کنیم، پرده‌ها را از میل پرده در‌می‌آوریم و گوشه اتاق قرار می​دهیم و در عین حال می‌خواهیم کابینت‌های آشپزخانه را تمیز کنیم پس آنها را هم بیرون می‌ریزیم و چون تصمیم داریم شیشه‌ها را هم دستمال بکشیم، آب و کف حاضر می‌کنیم و بعد ناگهان به ذهن‌مان می‌رسد لوستر‌ها را هم پایین بیاوریم و آنها را خاک‌گیری کنیم و... .

در چنین آشفته‌بازاری، حتی آرام‌ترین آدم‌ها احساس سردرگمی می‌کنند ​چه برسد به کسانی که بالقوه عصبی هستند و  سعی می‌کنند خودشان را کنترل کنند و چنین شرایطی بهانه دست‌شان می‌دهد تا روی اژدهایی‌ خود را نشان بدهند!

وسواسی‌بودن هم از جمله دلایل دعوای زوج‌هاست. در این حالت، یکی از دوطرف دائم مشغول شستن و سابیدن است و آن دیگری نقش بازرس را بازی می‌کند و دائم به کارهای همسرش سرک می‌کشد و اشکال می‌گیرد که او به‌اندازه کافی تمیز‌کاری نکرده است و باید بیشتر و بیشتر، اشیا را خاک‌گیری کند یا بشوید.

از سوی دیگر، ما معمولا کار گروهی را بلد نیستیم و نمی‌دانیم چگونه باید با مشارکت دیگران ‌ـ‌ که در اینجا منظورمان اعضای خانواده است ‌ـ‌ فعالیتی را انجام دهیم و در عوض یاد گرفته‌ایم یا کاری را به تنهایی انجام دهیم یا آن را روی دوش دیگری بیندازیم، اما نیاموخته‌ایم هرکدام می‌توانیم بخشی از مسئولیت‌ها را در کنار هم انجام دهیم.

با این حال، زوج‌هایی هم وجود دارند که با یکدیگر در خانه‌تکانی همکاری می‌کنند، اما عاقبت‌ آنها به جر‌و‌بحث می‌رسد. آنها معمولا همان کسانی هستند که کار یکدیگر را نادیده می‌گیرند.

برای نمونه، زن خانه می‌گوید می‌خواهد کابینت‌ها را دستمال بکشد و مرد خانه هم شستن حیاط را به عهده می‌گیرد، اما همین که سر موضوعی نظرشان یکی نباشد زن غر می‌زند که اصل کارها را او به عهده گرفته است و کاری که مرد انجام می‌دهد اصلا جدی نیست! همین چند جمله کافی است تا هر مردی خشمگین شود و اگر مهارت‌های زندگی را نیاموخته باشد، گوشه ذهنش پی جواب بگردد و... .

گاهی هم زوج‌ها با هم بگومگو می‌کنند، چون یکی از آنها زیادی بی‌خیال است و تمایلی به کمک در کارها ندارد یا زیادی مثبت‌نگر است و خیال می‌کند زمان کش می‌آید و بنابراین لزومی ندارد عجله کند تا  به همه کارهای خانه‌تکانی برسد. 

مساله دیگر این که ما معمولا تحمل اشتباه‌های یکدیگر را نداریم و اگر یکی از ما در طول خانه‌تکانی مرتکب اشتباهی شود ـ مثلا چیزی را بشکند ـ  با حرف‌ها و رفتارمان دائم به او گوشزد می‌کنیم دست و پا چلفتی است و خرابکاری‌اش قابل جبران نیست.

بی‌استفاده‌ها را ببخشید

خانه‌تکانی فقط تمیز‌کردن خانه نیست. در جریان​ تمیز‌کاری مسلما متوجه خواهید شد اشیای زیادی وجود دارد که شما هر سال آنها را از قعر کمد‌های‌تان درمی‌آورید، دستمال می‌کشید و باز می‌گذارید همان‌جا توی کمد.

 این وضع یعنی به این اشیا نیازی ندارید و فقط گوشه‌ای از فضای خانه‌تان را تنگ کرده است، اما اشکال نگهداشتن این اشیا فقط جاگیربودن‌شان نیست.

شما در هر لحظه‌ای که اشیای غیرلازم را نگهداری می‌کنید در حال ظلم‌کردن به دیگران هستید. چرا که خیلی از نیازمندان به آنها نیاز دارند، اما دست‌شان خالی است و توانایی تهیه آن اشیا را ندارند در حالی که شما بی‌خیال، آنها را در خانه انبار کرده‌اید و بعید نیست حتی در سال‌های آینده به بهانه از مد افتادن، آنها را بدون ‌استفاده دور بیندازید.

همه اینها را گفتیم که نتیجه بگیریم خیلی وقت‌ها در خانه‌تکانی می‌شود اشیایی را که در یک سال گذشته استفاده نشده است، شناسایی کرد و آنها را به نیازمندان یا حتی دوستان و آشنایانی که به آنها نیاز دارند،سپرد و یادتان باشد هرچه بیشتر ببخشید و سخاوتمند‌تر باشید، بیشتر به دست خواهید آورید.

کارگر را با حساب و کتاب بیاورید

اگر جیب‌تان اجازه دهد شاید تصمیم بگیرید بخشی از کارهای خانه‌تکانی را به کارگر بسپارید، اما کارگر آوردن هم قلق دارد. نکته اول این است که حتما باید او را بشناسید و بنابراین نباید به هیچ وجه به کسانی که حوالی سال نو به در خانه‌های مردم مراجعه ​کرده و درخواست می‌کنند در خانه‌تان کار کنند، اعتماد نکنید چون تجربه ثابت کرده برخی از آنها سارق هستند و آمده‌اند به خانه‌تان سر بزنند و به اتاق‌های خانه سرک بکشند تا در تعطیلات نوروز غافلگیرتان کنند.

یکی از راه‌های مناسب برای پیدا‌کردن کارگر خوب این است که از دوستان و آشنایان و همکاران بپرسید و کسی را انتخاب کنید که پیشتر امتحانش را پس داده است و دیگران از عملکردش راضی بوده‌اند.

پیش از شروع خانه‌تکانی درباره نرخ یک روز کارگرتان با او گفت‌وگو کنید. فکری هم باید برای غذایش کنید و طبیعتا انتظار ندارید کارگری که به خانه‌تان آمده است، وقت ناهار یا شام به رستورانی در نزدیکی خانه‌تان برود!

مساله دیگر این که خودتان باید بر کار او نظارت داشته باشید؛   بنابراین درست نیست او را در خانه تنها بگذارید و مثلا بگویید «آشپزخانه را تمیز کن!» و آن‌وقت خانه را ترک کنید یا به اتاق دیگری بروید و منتظر بمانید او کارش را تمام کند؛ چون اولا امکان دارد کارگرتان مسئولیت‌هایش را آن‌طور که شما مد نظرتان بوده، انجام ندهد و ثانیا ممکن است چیزی از اشیای خانه گم شود و شما دل‌چرکین شوید که مبادا... .

 بدتر وقتی است که شما بخواهید در این شرایط فکر‌تان را به زبان بیاورید و کارگر بیچاره را متهم کنید که شاید او... یا به خیال خودتان ادب به خرج بدهید و بگویید بهتر است وسایلش را یک‌بار دیگر نگاه کند تا به اشتباه چیزی از لوازم شما برنداشته باشد.

به جای همه این رفتارهای زشت، اما می‌شود کنار کارگرتان باشید و بر کارهایش نظارت کنید تا خودتان و بقیه را به گناه نیندازید و مدیون او هم نشوید.

راه دیگر برای استخدام کارگر روزمزد، گفت‌وگو با شرکت‌های خدماتی است. در این مورد هم اولا شما باید به شرکتی مراجعه کنید که درباره مجوزدار‌بودنش مطمئن هستید و ثانیا از نرخ‌هایش مطمئن شوید و از قابل اعتماد بودن نیروهایش هم اطمینان حاصل کنید.

شاید باور‌کردنش سخت باشد، اما برخی شرکت‌ها صرفا با گرفتن فتوکپی از شناسنامه فرد و معرفی‌ کردن یک ضامن از سوی او، به عنوان کارگر استخدامش می‌کنند در حالی که امکان دارد او مجرمی سابقه‌دار باشد که جور‌کردن ضامن و فتوکپی شناسنامه جعلی برایش مثل آب‌خوردن بوده است.

تکاندن ستون فقرات

نکته اول برای محافظت از ستون فقرات این است که بدانید خانه‌تکانی مانند یک ورزش سنگین است. ورزشکاران برای آغاز ورزش‌های سنگین عادت دارند ابتدا با نرمش، بدن‌ خود را گرم کنند و سپس به مرحله دشوار بروند. شما هم باید پیش از شروع خانه‌تکانی، بدنتان را با نرمش گرم کنید.

با این توضیحات، حتما خودتان نتیجه می‌گیرید به محض بیدار‌ شدن از خواب نباید خانه‌تکانی را آغاز کنید، بلکه برای پیشگیری از آسیب‌دیدگی عضلات، باید ساعاتی طاقت بیاورید و بدنتان را آماده کنید.

.... و اما نکته دوم این که شما سوپرمن نیستید، نیروی خارق‌العاده هم ندارید، پس اشیای سنگین را به تنهایی جا‌به‌جا نکنید.

یکی از مزایای خانه‌تکانی با همراهی اعضای خانواده این است که می‌توانید در جا‌به‌جایی اشیای سنگین از بقیه کمک بگیرید و چند نفری آنها را بلند کنید تا آسیبی به ستون فقرات‌تان نرسد.

حتی وقتی اشیا را با کمک بقیه اعضای خانواده یا کارگر جا به جا می‌کنید هم باید اصولی را رعایت کنید. مثلا هنگام بلند‌کردن جسم سنگین​ ابتدا زانوها را خم کنید، بعد بنشینید و دست‌هایتان را زیر جسم قرار دهید و سپس با کمک زانوها بلند شوید و دقت کنید در تمام مدت باید کمر را صاف نگه دارید.

ارتوپدها می‌گویند بهتر است هنگام خانه‌تکانی بیشتر زمان کار‌کردن را ایستاده باشید، چرا که گرچه خیلی‌ها تصور می‌کنند اگر بنشینند ستون فقرات‌شان کمتر آسیب می‌بیند، حقیقت کاملا بر عکس باور آنهاست به طوری که آسیب‌دیدگی مهره‌های کمر در حالت ایستاده بسیار کمتر از حالت نشسته است، اما به هر حال حتی اگر مدت طولانی ایستاده باشید هم احتمالا دچار کمردرد خواهید شد به همین علت توصیه می‌کنیم سکوی کوچک و کم‌ارتفاعی را هنگام کار‌کردن کنار‌تان بگذارید و پاها را به تناوب روی آن قرار دهید تا کمرتان، فشار کمتری را تحمل کند.

کوچولو‌ها گناهی نکرده‌اند

شما می‌خواهید خانه‌تکانی کنید، اما بچه‌های کوچک خانواده که گناهی نکرده‌اند. آنها نباید به واسطه این مراسم، احساس اضطراب و سرگردانی کنند. این همان اصلی است که خیلی از والدین جوان آن را  نادیده‌​ می‌گیرند.

آنها مشغول تمیز‌ کردن خانه می‌شوند و کودکان خانواده را به حال خود می‌گذارند و آن وقت بچه‌ها می‌فهمند خانه‌تکانی مترادف است با بی‌غذا‌ماندن یا نامنظم‌شدن وعده‌های غذایی‌شان، آشفتگی خانه و تعطیلی کامل همه سرگرمی‌ها و دلخوشی‌ها.

اگر نوروز را این‌گونه به بچه‌هایمان معرفی کنیم، آنها در بزرگسالی ناخودآگاه از این مراسم باستانی متنفر می‌شوند و از سوی دیگر با رها‌کردن بچه‌ها به حال خود در طول خانه‌تکانی باعث می‌شود آنها بهانه‌گیر و بی‌حوصله شوند و روند کاری بزرگسال‌ها را مختل کنند.

به همین علت بهتر است بچه‌ها را در طول خانه‌تکانی سرگرم کنید. برای مثال می‌توانید برای آنها کارتون‌های سرگرم‌کننده تهیه کنید تا در زمانی که شما مشغول انجام مسئولیت‌های‌‌تان هستید آنها کارتون تماشا کنند.

همچنین می‌توانید از آنها بخواهید در خانه‌تکانی به شما کمک کنند. طبیعتا بچه‌های کوچک نمی‌توانند مسئولیت‌های مهم را در این زمینه به عهده بگیرند، اما می‌توانید با سپردن کارهای کوچک و آسان به آنها، هم آرامشان کنید و هم اعتماد به نفس‌شان را به واسطه قبول مسئولیت افزایش دهید.

نکته دیگر این که باید سعی کنید در طول خانه‌تکانی ساعات صرف غذا در منزل‌ دستخوش تغییر نشود، چون این تغییر به نارضایتی بچه‌ها می‌انجامد و در ضمن، باعث پرخوری و افزایش وزن خودتان هم می‌شود.

سلامت ریه‌ها را نتکانید

فقط ستون فقرات نیست که در طول خانه‌تکانی آسیب می‌بیند. خیلی از خانم‌ها و آقایان در همین دوره کوتاه خانه‌تکانی به بیمارستان می‌روند و حتی ممکن است مدتی در آنجا بستری شوند، چرا که در مصرف مواد شوینده خطرناک بی‌دقتی می‌کنند و سلامت دستگاه تنفسی‌شان را به باد می‌دهند.

می‌پرسید چه نوع بی‌مبالاتی‌هایی کار را به بیمارستان می‌کشاند؟ آنقدر ساده است که خیلی‌ها باور نمی‌کنند برای نمونه برخی افراد عادت دارند مواد شوینده خطرناک مانند جوهرنمک یا سفید‌کننده‌ها را با آب​جوش مخلوط می‌کنند.

به خیال آنها استفاده از آب‌جوش باعث می‌شود تاثیرگذاری محلول‌شان در پاک‌کردن بیشتر شود در حالی که این کار باعث آلوده‌شدن هوای محیط و آسیب‌دیدن بافت‌های حلق، بینی و ریه‌ها می‌شود و حتی گاهی آسیب آنقدر جدی می‌شود که فرد به نفس‌تنگی می‌افتد.

ماندن طولانی‌مدت در محیطی که در آن بخارهای سمی اینچنینی وجود دارد، باعث بروز علائم آلرژی نیز در فرد می‌شود و ممکن است بخار سمی به چشم‌ها نیز صدمه بزند.

به همین علت است که پزشکان توصیه می‌کنند سفیدکننده‌ها و انواع دیگر مواد شوینده‌ را با آب‌سرد ترکیب کنید و مدت طولانی در معرض هوای آلوده به بخار آنها نباشید و علاوه بر این، مواد شوینده را به میزان بسیار کم استفاده کنید و هنگام استفاده از آنها هواکش‌ها را روشن کنید تا هوای آلوده از محیط خارج شود.

علی یوشی‌زاده