گاه از‌ آن بالا‌ حادثه می‌‌بارد

در فصل زمستان طبیعت به رنگ خاکستری است. هوا ابری است و گهگاه بارش برف چهره شهر و روستا را سپید و گاهی راه‌های ارتباطی را مسدود می‌کند. درختان برهنه‌اند و از دور می‌توان وسعت باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی را از یکدیگر تفکیک کرد.

اما بهار که می‌آید زمین زنده می‌شود، جان می‌گیرد، جامه نو به تن می‌کند و آنچه به چشم می‌آید شکوفه‌های سفید و صورتی درختان میوه و سبزینگی آنهاست. در این فصل، آسمان هم در جوش و خروش است.

لحظه‌ای آرام است و آفتابی، اما ناگهان ابرهایی سیاه درهم کشیده و صاعقه‌ای رعدآسا آسمان را روشن و زمین را به لرزه وا می‌دارد. قطرات ریز و درشت باران نازل می‌شود و اگر تبدیل به تگرگ و رگبار شود آن وقت است که حوادث بهاری به وقوع می‌پیوندد.

طغیان رودخانه‌ها، آبگرفتگی معابر، رانش زمین در جاده‌ها و مناطق کوهستانی، صاعقه‌زدگی و هوای مه‌آلود ازجمله این حادثه‌هاست.

طغیان رودخانه و آبگرفتگی معابر را جدی بگیرید

در ایران گرچه بارندگی کم است، اما در برخی فصول سال همچون فصل بهار امکان دارد 60 درصد بارندگی سالانه در یک شبانه‌روز رخ دهد و باعث وقوع سیل شود. سیل هنگامی اتفاق می‌افتد که کانال، رودخانه یا مسیر جریان آب نتواند ظرفیت طغیان را تحمل کند.

باران‌های سنگین، شیب‌های زیاد، زمین‌های خشک و آسفالتی و کانال‌های کم‌حجم و لایروبی نشده از جمله علل وقوع سیلاب‌ها و آبگرفتگی‌های شهری است.

البته آبگرفتگی‌هایی که در شهرها اتفاق می‌افتد از گروه سیل‌های شهری بوده و خطرات آن از سیل‌های رودخانه‌ای کمتر است.

سیل‌های رودخانه‌ای معمولا تهدید‌کننده ساکنان روستاها بخصوص آنهایی است که به دلیل پرارزش بودن زمین یا برای استفاده از زیبایی رودخانه، ویلا یا خانه خود را آن هم با مصالح نامناسب بر ساحل رودخانه بنا می‌کنند و جالب‌تر آن‌که برخی، این ویلا‌ها را به گونه‌ای بر بستر رودخانه ساخته‌اند که آب بتواند براحتی از زیر آن عبور کند.

نمونه بارز برخی از این سازه‌های غیرمجاز در همین تهران بخش لواسانات به وفور دیده می‌شود. ‌غافل از آن‌که ریزش یک باران سنگین بهاری و در پی آن طغیان رودخانه و لغزش زمین، بدون شک خسارات زیادی را برای ساکنان بستر رودخانه به بار خواهد آورد.

در هر حال اگر برای تفریح یا سکونت در مناطق کوهستانی یا سیل‌خیز به سر می‌برید یا در آبگرفتگی معابر شهری گرفتار شده‌اید به این توصیه‌ها توجه کنید.

ـ در زمان وقوع بارش‌های شدید بهاری تا حد امکان از خانه خارج نشوید و اگر در مناطق پست و کم‌ارتفاع هستید بسرعت خود را به محل‌های مرتفع برسانید. سیلاب‎هایی که سطح جاده و پل‎ها را می‌پوشاند دارای قدرت مافوق تصور است.

ـ از مجاری فاضلاب، جوی‌ها و کانال‌های آب که به ظاهر آرام است، دوری کنید. این مجاری در پی بارش‌های سنگین به سرعت و درعرض چند دقیقه پر آب می‌شوند.

ـ در جریان آب سیل راه نروید و از نقاطی که در آن سطح آب از زانو بالاتر است، عبور نکنید؛ چرا که تعادل شما را برهم خواهد زد.

ـ برای آن‌که از استحکام زمین جلوی پای خود مطمئن شوید یا داخل گودال و کانال‌های بی‌حفاظ نیفتید از یک تکه چوبدستی استفاده کنید.

ـ هیچ‌گاه در آبگرفتگی‌ها به این طرف و آن طرف نروید. چرا که آب سیلاب به روغن، گازوئیل و فاضلاب آلوده است. از طرفی چون سیلاب باعث خروج جانوران یا خزنده‌ای چون مار از لانه‌اش می‌شود، احتمال گزیدگی زیاد است. همچنین احتمال دارد آب با خطوط نیروی برق زیرزمینی در تماس و شما را دچار برق‌گرفتگی کند.

ـ خودرو محل امنی در مقابل سیلاب نیست. در بیشتر خودرو‌ها ارتفاع 15 سانتی‌متر آب می‌تواند کنترل آن را مختل یا از حرکت باز دارد. ارتفاع 30 سانتی‌متر هم بیشتر خودروها را شناور می‌کند.

صاعقه، قدرتمندترین و خطرناک‌ترین ‌پدیده طبیعی

صاعقه پدیده‌ای با میلیاردها وات انرژی و تولید هزاران درجه حرارت است. در واقع، نوعی تخلیه الکتریکی است که بر اثر برخورد بین دو ابر یا بین ابر و زمین ایجاد شده و تولید نور و صدا می‌کند.

صاعقه‌، تماس‌ خود با زمین‌ را از طریق‌ نزدیک‌ترین‌ ساختارهای‌ بلند همچون ساختمان‌ها، دکل‌های برق و مخابرات، درختان، ارتفاعات کوهستانی و احتمالا هر شخصی‌ که‌ نزدیک‌ آن‌ ساختار ایستاده‌ باشد برقرار می‌کند.

اصابت‌ آذرخش می‌تواند به‌ آتش‌‌گرفتن‌ لباس‌ها، زمین‌‌خوردن‌ مصدوم‌، اختلالات تنفسی، درد قفسه سینه، پارگی عضلات، تشنج، فراموشی، کری، کوری، لکنت‌زبان، سرگیجه، گزگز انتهای دست و پا و سوختگی ناشی از برق‌گرفتگی منجر شود.

مشاهدات و محاسبات دقیق ‌، سازمان فضایی آمریکا(ناسا) نشان می‌دهد صاعقه گاه می‌تواند تا 40 هزار کیلومتر در ثانیه سرعت بگیرد، یعنی می‌تواند در یک ثانیه 20 بار مسیر رفت و برگشت تهران ‌ـ‌ مشهد را طی کند.

نوری که صاعقه تولید می‌کند از فاصله صد کیلومتری قابل رؤیت است و می‌تواند به طور موقت یا دائم باعث کوری شود. صدای صاعقه همیشه چند ثانیه پس از دیده‌شدن برق آن به گوش می‌رسد و علت اصلی آن بیشتربودن سرعت نور نسبت به سرعت صوت است.

بنابراین کسانی که در ارتفاعات هستند یا خانه‌شان بالای تپه‌ها قرار گرفته یا در طبقات بالایی برج‌های بسیار بلند مقیم هستند برای دوری از خطرات احتمالی صاعقه به این نکات توجه کنند.

ـ از ایستادن درمناطق مرتفع همچون تپه، کوه یا روی ساختمان‌های بلند بپرهیزید.

ـ بعد از دیدن نور حاصله از صاعقه تا شنیدن غرش آن حداکثر30 ثانیه فرصت دارید تا خود را به منطقه‌ای امن برسانید. تا 30 دقیقه بعد از شنیدن آخرین غرش درهمان مکان بمانید.

ـ از بخاری دیواری، شوفاژ، کابل برق، لوله‌ها یا سازه‌های فلزی، مخازن، شیشه‌ها، تراکتور، موتورسیکلت، دوچرخه، حصار فلزی باغات و آب رودخانه فاصله بگیرید.

ـ اگر در جنگل هستید در صورت امکان از آن ناحیه دور شوید. درغیر این صورت زیر درختان کوتاه و تنومند پناه بگیرید.

ـ از قرارگرفتن در آلونک یا ساختمان‌های تک در فضای باز خودداری کنید.

ـ اگر داخل قایق یا در حال شنا‌کردن هستید بلافاصله از آب خارج و بدنتان را خشک کنید.

ـ اگر در اتومبیل هستید از دست‌زدن به قسمت‌های فلزی خودرو اجتناب کنید. موتور را خاموش کرده، آنتن ماشین را پایین بکشید و از وسیله نقلیه خارج نشوید.

ـ به محض شروع رعد و برق، تلفن همراه خود را سریع خاموش و از بدنتان دور کنید. موبایل روشن، یکی از قوی‌ترین و خطرناک‌ترین وسایلی است که در فضای باز، خطر برق‌گرفتگی را دوچندان می‌کند. در مواقع اضطراری و آن هم در صورت امکان از تلفن بی‌سیم استفاده کنید.

ـ اگر هنگام رعد و برق در منطقه‌ای مرتفع بودید و به مکان امنی دسترسی نداشتید، به صورت چمباتمه و خمیده روی زمین بنشینید. دست‌ها را روی گوش و سر را بین زانوها قرار دهید. تماس خود را با زمین به حداقل برسانید و به هیچ وجه روی زمین دراز نکشید. در صورت امکان در شکاف یا دره‌های عمیق پناه بگیرید.

در بارش‌های سنگین خطر رانش زمین چندبرابر می‌شود

هر سال ‌‌لغزش یا رانش زمین خسارات و تلفات زیادی در روستاها و جاده‌های کشور به بار می‌آورد. هنگامی که خاک و سنگ و سایر اجزای زمین نتوانند کنار هم باقی بمانند و تحت تاثیر جاذبه به حرکت در‌‌آیند، رانش زمین رخ می‌دهد و علت اصلی آن هم بارش مداوم یا سنگین باران است که با نفوذ به تپه‌های خاکی، توده‌های رسوبی و سنگ‌های سست میان خاک را اشباع و آن را به سوی نقاط پایین دست، دشت‌ها، بزرگراه‌ها و جاده‌های خاکی روان ساخته و علاوه بر مسدود‌کردن راه‌های ارتباطی موجب فرسوده شدن پایه ساختمان‌های غیرمجاز بنا شده بر بالای پرتگاه‌ها یا دامنه کوه می‌شود.

پس اگر در منطقه مستعد رانش زندگی می‌کنید یا در هوایی بارانی در حال گشت و گذار در جاده‌های منتهی به پرتگاه هستید و متوجه حرکت سریع جریان گل و لای بر سطح جاده شدید، بهترین اقدام خارج شدن از مسیر سیلاب و دوری از دیوارهای خاکی کنار جاده است.

یکی دیگر از نشانه‌های شروع رانش، افزایش یا کاهش آب رودخانه، نهر یا کانال آب و گل آلود‌شدن آن است که باید بی‌درنگ منطقه را ترک کنید.

این را هم بدانید در زمان رانش احتمال پرتاب تخته‌سنگ‌های سست و شل به جاده و بزرگراه‌ها وجود دارد و می‌تواند تهدیدکننده جان افراد در حال تردد باشد.

فاخره بهبهانی‌ -‌ جام‌جم