ارتش پاکستان و معضلی به‌نام ژنرال مشرف

هدف مشرف قطع ارتباط میان غرب و شرق مناطق تحت مناقشه با هند و وادار کردن جامعه بین‌الملل به تلاش در حل و فصل منازعه پنجاه ساله میان دو کشور بود. عملیات کارگل نمونه بارزی از نحوه عمل همیشگی ژنرال مشرف بود.

نکته مهم در تهاجم به کارگل آن بود که مهاجمان به جای نیروهای پاکستانی، جنگجویان کشمیر آزاد بودند. ارتش پاکستان در این نبرد توان حمایت هوایی از نیروهایش که ادعای نبرد متهورانه در کارگل را می‌کردند، نداشت و پس از آن که هند نیروی هوایی اش را برای قطع مسیر‌های تدارکاتی به‌کار برد، مهاجمان بسرعت در منطقه گرفتار شدند.

در تمام طول تابستان، هند و پاکستان در حال جنگ بودند و نواز شریف، نخست‌وزیر وقت پاکستان در سفری شتابزده به واشنگتن از بیل کلینتون، رئیس‌جمهور آمریکا خواست که مانع اوجگیری درگیری‌ها شود؛ اما درست در اکتبر همان سال ژنرال مشرف در پی ساقط کردن نواز شریف بر آمد.

این روزها بار دیگر پرویز مشرف خود را به دردسر انداخته است. پنجشنبه هفته گذشته وی از دادگاه عالی پاکستان که امکان وثیقه‌گذاری برای بازداشت نکردنش را نپذیرفته بود، فرار کرد و در پی آن از سوی نیروهای امنیتی در ویلایش در حومه اسلام‌آباد دستگیر شد. همانند قضیه کارگل، افتضاح کنونی نیز از سوی خود مشرف ایجاد شده است و ارتش و دیگر نیروهای سیاسی را دچار شرایطی ناهنجار و آن هم در بحبوحه یک انتقال سیاسی شکننده نموده است.

مشرف پس از یک تبعید چهار ساله خود خواسته برای شرکت در انتخابات ماه می به پاکستان برگشت. وی نیز همانند دیگر سیاستمداران تبعیدی ادعا می‌کند که به دلیل نیاز پاکستان به او برگشته است، اما واقعیت این است که به‌غیر از چند وکیل که از بی‌شمار چالش‌های قبلی ژنرال سود می‌برند، بازگشت وی دردسر بزرگی به‌پا کرده است.

پاکستان از زمان کناره‌گیری مشرف از ریاست جمهوری در سال 2008 تاکنون رشد فراوانی داشته است. حزبی که او با نام مسلم لیگ قائد اعظم و پس از سقوط نوازشریف در سال 1999 تاسیس کرده بود، هرگز از او نامی به میان نیاورده و اکنون با آصف علی زرداری، جانشین مشرف پیمان اتحاد بسته است.

نواز شریف دشمن شماره‌یک وی نیز بر اساس پیش‌بینی‌ها احتمالا نخست‌وزیر آینده پاکستان خواهد بود و علاوه بر این طبقه متوسط شهرنشین و نخبگانی که در گذشته از این کماندوی بدل شده به سیاستمدار حمایت می‌کردند اکنون به عمران خان و دیگر نیروهای سیاسی گرایش پیدا کرده‌اند.

ارتش پاکستان نیز به سهم خود با جدیت برای بهبود وجهه‌اش در دوره پسا - مشرف تلاش می‌کند. ژنرال اشفق کیانی، رئیس کنونی ستاد ارتش نیروهای نظامی را از دخالت علنی در سیاست دور نگه دارد. وی با اعلام سال 2008 به‌عنوان سال سرباز درصدد بازسازی روحیه افسران رده پایین که به‌خاطر فساد دوره مشرف به ارتش بی‌اعتنا شده بودند، برآمده است.

ژنرال کیانی که مشرف وی را به سمت رئیس آی‌اس‌آی و متعاقب آن رئیس ارتش منصوب کرده بود، تلویحا اعلام کرده که هرگز از اقدامات جنجالی مشرف نظیر خلع وزیر دادگستری در مارس 2007 حمایت نمی‌کند.

امروز ارتش پاکستان در حال نبرد در چند عملیات ضدشورش و تهدید‌های تروریستی است که بعد از خروج آمریکا از افغانستان ادامه خواهد یافت. ارتش به‌رغم اقتصاد درهم شکسته و مدیریت ضعیف کشور که امید به انتقال سیاسی آرام و بی‌دردسر را تضعیف کرده نه اراده و نه تمایلی برای حکمرانی بر کشور دارد.

کیانی، حمایتش از دموکراسی را در موقعیت‌های گوناگون ابراز کرده و به همین جهت تحسین و تمجیدهای فراوانی را ازسوی گروه‌های سیاسی کسب کرده است.

با این حال و با وجود آن‌که فرماندهان ارتش از دموکراسی حمایت می‌کنند؛ اما تمایلی به محاکمه افسران در حال خدمت یا بازنشسته در برابر دادگاه‌های غیرنظامی ندارند. نوامبر گذشته ژنرال کیانی به‌طور ضمنی از دادگاه عالی پاکستان و شخص افتخار چودری برای دستور تحقیق در باره دخالت افسران پیشین ارتش از جمله فرمانده پیشین ستاد ژنرال اسلام بگ در تقلب انتخاباتی سال 1999 انتقاد کرد.

حماقت اخیر مشرف و فراهم آوردن موقعیت برای محاکمه‌اش، اراده ارتش را در انتقال دموکراتیک به‌گونه‌ای که به مصونیت این سازمان نیز خللی وارد نشود به چالش کشیده است.

در پاکستان ارتش فراتر از یک سازمان است و آن طور که همواره بر زبان فرماندهان آن جاری می‌شود: حافظ مرزهای ایدئولوژیک و جغرافیایی کشور است؛ بنابراین برای کیانی و ارتش پاکستان، پرویز مشرف یک دردسر بزرگ است که آنها آرزو داشتند، فراموش شود؛ اما برگزاری قریب‌الوقوع دادگاه مشرف می‌تواند از یک جهت به نفع ارتش هم باشد و بر این مطلب تاکید کند که ارتش خواهان آن نیست که غیر نظامیان فاسد در برابر دادگاه قرار بگیرند؛ اما از حضور افسران ارتش که قانون اساسی را زیر پا گذاشته و بدل به میلیونرهایی با درآمدهای نامشروع شده‌اند، صرف نظرشود. ارتش پاکستان به‌رغم اشتباهاتش در سال‌های اخیر هنوز هم شایسته تکریم و احترام است.

تنها در ماه گذشته ده‌ها سرباز در مرز افغانستان و در نبرد با شبه نظامیان طالبان کشته شدند؛ اما در عین حال فداکاری‌های این سربازان چندان از سوی رسانه‌های خصوصی پوشش داده نشده و این مسأله ناخشنودی افسران ارتش را در پی داشت: بنابراین محاکمه مشرف می‌تواند بر احساس نارضایتی ارتش بیفزاید.

از این رو اکنون مسأله بغرنج برای کیانی یافتن راه‌حلی میانه برای معضل پرویز مشرف است که خروج امن مشرف از پاکستان یا تخفیف محکومیت او در دادگاه می‌تواند از جمله راه‌حل‌ها باشد. در هر صورت برای پاره نشدن رشته‌های پیوند میان مردم و نیروهای نظامی پاکستان، ارتش باید اجازه دهد تا دادگاه مشرف برگزار و کارش را به پیش ببرد.

منبع: فارین پالیسی
مترجم: ایرج جودت