چهره خشن تغییرات اقلیمی رو می‌شود

با وجود کاهش مجدد سطح آب رودخانه دانوب در بوداپست، دوشنبه بیستم خرداد امسال، شکسته‌ شدن سد رودخانه البه واقع در شمال آلمان باعث شد که مسئولان مجبور به تخلیه بسیاری از خانه‌ها شوند.

سرریز اخیر رودخانه دانوب و البه پس از سیل ویرانگر 11 سال پیش در نوع خود کم‌نظیر بوده است. رودخانه البه که پس از رود راین طولانی‌ترین مسیر جریان آب با بیشترین میزان تردد کشتی‌ها را دارد، از ارتفاعات جمهوری چک سرچشمه می‌گیرد.

این رودخانه که در خلال سال‌های 1330 تا 1370 خورشیدی یکی از آلوده‌ترین رودخانه‌های اروپا بوده و به گفته متخصصان محیط‌ زیست عملا مرگ بیولوژیکی را در آن مقطع تجربه کرده، امروزه توانسته با رعایت اصول زیست‌محیطی تا حدودی کیفیت خود را بهبود بخشد.

عمق رودخانه البه در شرایط عادی نزدیک دو متر است اما در زمان توفان اخیر عمق آب حتی به حدود هشت متر هم رسیده بود.

سخنگوی دولت آلمان سیل اخیر این کشور را یکی از مهم‌ترین چالش‌های این کشور ظرف سال‌های اخیر توصیف کرده است.

امکان برآورد آسیب‌های مالی ظرف هفته‌های اول عملا غیرممکن بوده اما اقتصاددانان به صورت تخمینی این میزان را بالغ بر هزاران میلیون یورو برآورد کرده‌اند.

ردپای انسان

از سال 1360 خورشیدی به بعد هم تعداد دفعات و هم شدت سیلاب‌ها بخصوص در اروپا روند فزاینده‌ای را به خود گرفته‌ است.

تغییرات اقلیمی که زمانی در حد حدس و گمان بود، این روزها جلوه حقیقی خود را بر ساکنان قاره اروپا نشان می‌دهد.

آژانس محیط‌زیست اتحادیه اروپا اعلام کرده که سیلاب، توفان و رگبارهای شدید همراه با سایر پدیده‌های جوی از این دست حدود دو سوم هزینه‌ها و خسارات ناشی از پدیده‌های طبیعی را به خود اختصاص می‌دهد.

هانس بروینینکس، مدیر اجرایی این آژانس در مصاحبه‌ای چنین گفته: «خطر سیلاب در اروپا را می‌توان از نقطه نظر تغییرات اقلیمی دنبال کرد. اما این مساله را نیز نباید از خاطر برد که آسیب‌های وارده در عین حال به محل سکونت و نحوه‌ زیست افراد نیز بستگی دارد. افزایش شمار آسیب‌دیدگان از سیل اخیر اروپای مرکزی در واقع گویای این مطلب است که شمار افرادی که به نوعی در مناطق آسیب‌پذیر زندگی می‌کنند، افزایش یافته است.»

تحقیقات این آژانس نشان داده که تغییرات گسترده کاربری زمین، افزایش جمعیت، مسائل اقتصادی و خصوصا فعالیت‌های غیراصولی در مناطق آسیب‌پذیر تاثیر مستقیمی بر افزایش هزینه‌های اینچنینی داشته است.

اتحادیه اروپا در جستجوی راه‌حل

به منظور تعیین نقش تغییرات اقلیمی در وقوع حوادثی از این دست در وهله نخست لازم است که داده‌های تاریخی قابل اعتماد از وضع رودخانه‌هایی با بستر طبیعی و نه مصنوعی به دقت مورد بررسی قرار گیرد.

بررسی‌ها نشان داده که می‌توان افزایش درجه‌حرارت در قاره اروپا را که گاهی با آتش‌سوزی‌های موقت رخ می‌نماید، به سیلاب‌های مکرر و فزاینده این ناحیه ربط داد. با وجود قطعیت نداشتن صد در صد بیشتر پروژه‌های آماری و عددی باز هم نمی‌توان از اساس منکر تاثیر عمیق تغییرات اقلیمی در بروز سیلاب‌های شدید و خانمان برانداز شد.

تحقیقات نشان می‌دهد که اکنون اروپا مجبور است خود را با تغییرات اقلیمی سازگار کند اما این سازگاری دقیقا به چه شکل ‌باید صورت پذیرد؟

راه‌حل‌های حد واسط

با توجه به شرایط بحرانی موجود قطعاً این سازگاری نمی‌تواند یک امر سیاه یا سفید باشد و لذا دانشمندان از آن تحت عنوان سازوکارهای خاکستری نام می‌برند. برنامه‌ریزی‌های فیزیکی و زیست‌ محیطی در این جهت از اولویت بالایی برخوردار است.

برنامه‌ریزان باور دارند سه عاملی که شرایط طبیعی را در اروپا تهدید می‌کند، باید به طور دقیق‌تر و جامع‌تر در برنامه‌ریزی‌ها لحاظ شود. این عوامل به ترتیب عبارت است از تغییر کاربری زمین، افزایش میزان جذب آب و تغییرات اقلیمی.

به این منظور اتحادیه محیط‌زیست اروپا در صدد است تا با پروژه‌هایی نظیر احیای زیستگاه در بخش‌های پایین‌دست دلتا و رودخانه دانوب، انجام مطالعات بلندمدت در اکوسیستم‌های مختلف، کاهش وابستگی بخش کشاورزی به آب، افزایش حریم رودخانه حتی فراتر از مرز80متر در طول مسیر، تشکیل کارگروه‌های متخصص برای مدیریت سیلاب، تعیین چارچوب‌های مدیریت بحران بخصوص برای پیش‌بینی و حفاظت، ارزیابی‌های زیست‌محیطی در ابعاد گسترده و افزایش مالیات و یارانه​ها تا حد ممکن به این هدف مهم دست پیدا کند.

با در نظر داشتن این واقعیت که یک‌پنجم ساکنان اروپا یعنی حدود یکصد هزار نفر به شدت در برابر خطر سیلاب آسیب‌پذیر هستند، اجرای چنین طرح‌هایی به یک امر ضروری مبدل شده است.

بر این اساس اکنون کشورهای اروپایی موظف هستند که نسبت به تهیه نقشه «نقاط بحران‌خیز» اقدام کنند. نقشه‌ های مربوط که اساسا مبتنی بر داده‌های ماهواره‌ای است، پس از سیلاب اخیر در آلمان کارآیی خود را بخوبی نشان داده ‌است.

کشورهای عضو اتحادیه اروپا در عین حال موظف هستند برنامه‌های خود را برای پیشگیری از خطرات به آژانس محیط‌زیست اروپا ارائه دهند.

آژانس محیط‌ زیست اتحادیه اروپا اعلام کرده که افزایش سطح زیرساخت‌های سبز به طور جدی‌تر در دستورکار قرار گرفته است.

منظور از زیرساخت‌های سبز شبکه‌ای از فضاهای سبز، طبیعی و مصنوعی است که هم‌اکنون اجرای آنها جزو دستورالعمل‌های شهرسازی در هر یک از کشورهای عضو این اتحادیه است.

منبع: elcomercio 
مترجم: فرناز حیدری