نابسامانی اقامت زائران در خانه‌های شخصی

خانه‌های شخصی که از گذشته‌های دور و در نبود اماکن استاندارد اقامتی همچون هتل‌ها، نقطه قوتی برای اسکان زائران مشهد به شمار می‌رفت، امروز به مهم‌ترین معضل اسکان این شهر تبدیل شده است. واحدهای شخصی غیرمجاز علاوه بر ایجاد اختلال در کار واحدهای اقامتی مجاز مشهد و ایجاد رکود اقتصادی در کسب و کار آنها، موجب بروز مشکلات متعددی نیز برای زائران می‌شود.

البته آنچه زائران را به اقامت در این واحدهای غیرمجاز متمایل می‌سازد، قیمت ارزان‌تر این واحدها نسبت به واحدهای اقامتی نظیر هتل‌ها و مهمانپذیرهاست؛ به همین دلیل از دو سال پیش مقرر شد از طریق بودجه زیارت برای اسکان ارزان قیمت زائران چاره‌ای اندیشیده شود که این طرح در حد کلنگ‌زنی سه مرکز اقامتی در منطقه ثامن مشهد متوقف مانده است.

دردسرهای اسکان غیرمجاز

یکی از کارشناسان شهر مشهد که خواست نامش فاش نشود، درباره مشکلات اجتماعی خانه‌های شخصی به جام‌جم می‌گوید: طبق تحقیقات میدانی که در این زمینه انجام شده، برخی خانه‌های شخصی غیرمجاز برای زائران مشکلاتی همچون دزدی، کلاهبرداری، بیماری به دلیل نبود بهداشت و... ایجاد کرده است.

وی با بیان این‌که گاهی اموال زائران نیز در برخی از این خانه‌ها سرقت می‌شود، می‌افزاید: در چنین مواردی دست زائران به جایی هم نمی‌رسد چون در خانه‌ امن اسکان نیافته‌اند.

وی با بیان این‌که برای رسیدگی به این‌گونه تخلف‌ها، هیچ اهرم قانونی وجود ندارد، چون خود زائر، اسکان غیرمجاز را انتخاب کرده و خانه مورد نظر نیز زیر نظر هیچ نهاد یا سازمانی نیست، یادآور می‌شود: این اتفاقات نامیمون درحالی است که احتمال ایجاد مشکلات قضایی برای خود صاحبخانه هم وجود دارد، زیرا اگر به‌طور مثال زائر در خانه‌ای غیرمجاز فوت کند، مسئول اول صاحب خانه است.

این کارشناس اجتماعی با بیان این‌که بیشتر زائران برای ارزان تمام شدن سفرشان در این خانه‌ها اسکان می‌یابند، تصریح می‌کند: اکنون در مشهد قیمت مصوب مهمانسراها از ده تا 25هزار تومان و به طور متوسط 15هزار تومان است که در فصول غیرپیک زیر ده هزار تومان هم عرضه می‌شود، اما دلالان با حضور در مبادی ورودی شهر مانند ایستگاه‌های قطار، زائر را فریب داده و آنها را به خانه‌ای در نقطه‌ای دور افتاده و با بدترین امکانات و هزینه‌های بسیار بیشتر از موارد قانونی، راهنمایی کرده و اسکان می‌دهند. این در حالی است که مهمانسراها از چنین فرصت اطلاع رسانی بی‌بهره هستند.

همه را نمی‌شود با یک چوب راند

دبیر کمیته بازدید و ساماندهی واحد‌های اقامتی شخصی مشهد در این باره به جام‌جم می‌گوید: موضوع خانه‌های شخصی متعلق به زوارکش‌ها در مشهد در دو بخش مجاز و غیرمجاز رشد کرده است که از ریشه زدن تمام آنها نه‌تنها امکان‌پذیر نیست، بلکه بنا به دلایلی مصلحت هم نیست.

حسین نصاری می‌افزاید: تمام خانه‌های شخصی که به زائران اجاره داده می‌شود، غیراستاندارد و مشکل‌دار نیست، اما ضربه به وجهه شهر مشهد از همان تعداد اندک حاصل می‌شود که به لحاظ‌ شأن و منزلت زائر در جایگاه بسیار پایینی قرار دارند.

مسئول ستاد ساماندهی زائر در فرمانداری مشهد با بیان این‌که یکی از مشکلات ما این است که زائران تفاوتی بین واحدهای مجوزدار و بدون مجوز قائل نمی‌شوند، خاطرنشان می‌کند: اکنون 700 واحد مسکونی اسکان زائران در مشهد مجوز داشته و مشغول فعالیت هستند و بیش از 2000 خانه شخصی نیز شناسایی شده است که غیرمجاز فعالیت می‌کنند.

ساخت شبانه واحدهای مسکونی غیرمجاز

نصاری با اشاره به این‌که فقط در ایام نوروز 200 واحد مسکونی در اطراف حرم به اقامتی تغییر کاربری داده‌اند، تصریح می‌کند: افراد متخلف و سودجو شبانه با کارتن و حتی داخل یخچال، مصالح ساختمانی را جابه‌جا کرده و به واحد مسکونی خود منتقل و نسبت به ساخت و ساز و تغییر کاربری ملک خود اقدام می‌کنند.

به گفته وی برخی افراد از 30 سال پیش درگیر ساخت واحدهای مسکونی برای اسکان زائران هستند، ولی بنا به دلایلی هنوز نتوانسته‌اند مجوزهای لازم را دریافت کنند، از این‌رو بدون مجوز نسبت به اسکان زائران اقدام می‌کنند که البته ناظران کمیته بازدید و ساماندهی واحد‌های اقامتی شخصی بر فعالیت این گروه واحدها نظارت می‌کنند. نصاری با اشاره به این که فقط 30 درصد شرایط خانه‌های شخصی که به اسکان زائران اقدام می‌کنند، مطلوب و استاندارد است، می‌افزاید: این خانه‌ها به لحاظ نیازهای اسکان زائران تائید صلاحیت شده است و فقط مشکلات خاص قانونی مثل پروانه یا مساحت دارند.

واحدهای اقامتی غیرمجاز دور از دسترس ناظران

نصاری به تغییر مسیر تخلف خانه‌های شخصی و زوارکش‌ها از اطراف حرم مطهر به سایر نقاط شهر خبر داده و می‌گوید: با توجه به نظارت خاصی که بر خانه‌های شخصی اسکان زائر در منطقه ثامن وجود دارد، زوارکش‌ها و خانه‌های شهری در دیگر نقاط شهر پراکنده شده‌اند.

وی با بیان این که زوارکش‌ها از خیابان‌های منطقه ثامن و همچنین بازارچه آستانه پرست به سمت دریا دل، راه‌آهن و حتی طبرسی دوم تغییر مسیر داده‌اند، می‌افزاید: این مناطق که با حرم مطهر فاصله زیادی دارد، در گذشته کاملا مسکونی بود و اکنون از حلقه نظارتی ما خارج شده است.

وی با بیان این که بسیاری از واحدهای شخصی غیرمجاز که زائر پذیرش می‌کنند، اکنون پلمب شده است، می‌افزاید: متاسفانه در مواقع بسیاری مشاهده می‌شود که این خانه‌ها یک یا چند روز بعد از پلمب، فک پلمب می‌کنند و جرایمی که برای این افراد متخلف در نظر گرفته شده، آن​قدر اندک است که بازدارنده تخلف آنها نیست.

برخورد جدی نمی‌شود

رئیس جامعه هتلداران ایران نیز با بیان این‌که چند سال است که نه شهرداری و فرمانداری و نه هیچ نهاد دیگری نمی‌تواند با معضل خانه‌های شخصی مبارزه کند به جام‌جم می‌گوید: به نظر می‌رسد سازمان و نهادی که قدرت اعمال قانون دارد همانند اداره اماکن، باید به طور جدی به این حوزه وارد شود.

جعفر عطار در عین حال بخشی از ریشه این مشکل لاینحل را به زائران و نوع درخواست آنها مرتبط می‌داند و با اشاره به‌ویژگی و فرهنگ زائر مشهدی، خاطرنشان می‌کند: معمولان اغلب زائرانی که به مشهد وارد می‌شوند، دغدغه امنیت، رعایت بهداشت و بسیاری از دیگر مسائل را ندارند و بیشتر صرفه اقتصادی را مورد نظر قرار می‌دهند.

قدرت مقابله با خلافکاران وجود ندارد

رئیس اتحادیه مهمانپذیران مشهد نیز با انتقاد از حمایت‌هایی که در چند سال اخیر برای قانونی شدن فعالیت برخی خانه‌های شخصی صورت گرفت، می‌گوید: تا زمانی که مجوز تاسیس مهمانپذیر وجود دارد، چرا باید خانه‌های شخصی فعال شود؟! چه کسی این خانه‌ها را حمایت می‌کند؟! ما عوارض، مالیات و حق‌عضویت می‌دهیم، اما یک نهاد غیررسمی سودش را به نفع خود مصادره می‌کند!

سیدحسن رشیدصالحی درخصوص این تصور که خانه‌های شخصی کمکی به حوزه اسکان زائران مشهدی است، یادآور می‌شود: این تصور صحیح نیست، چراکه به طور میانگین سالانه فقط 40درصد مهمانپذیرهای مشهد اشغال می‌شود و در چنین شرایطی انصاف نیست که خانه‌های غیررسمی از محل زائران درآمد داشته باشند.

مرجان جاودانی‌/‌ جام‌جم مشهد