تجربه واقعیت‌ها در دنیای مجازی

این فناوری نخستین بار سال 1290 خورشیدی به عنوان روشی ایمن و ارزانقیمت برای آموزش خلبانی مورد توجه قرار گرفت و در دهه 1330 به صنعت سینما راه پیدا کرد.

بینندگان با تماشای فیلم‌های مبتنی بر واقعیت مجازی، احساس می‌کردند در صحنه این فیلم حضور دارند و سپس این فناوری به عنوان سبکی جدید در صنعت سینما با استقبالی چشمگیر مواجه شد؛ اما در حقیقت ده سال پس از آن بود که این فناوری استفاده از کامپیوتر را آغاز کرد.

در آن زمان ارتش آمریکا و ناسا از اولین و مهم‌ترین ارگان‌ها و سازمان‌هایی بودند که روش‌های آموزش مبتنی بر واقعیت مجازی را مورد توجه قرار دادند.

بتدریج و با توجه به پیشرفت‌های به دست آمده در زمینه‌های مختلف، ابزارهای مبتنی بر فناوری واقعیت مجازی رشد چشمگیری داشته و کاربرد آن در حوزه‌های مختلف مورد توجه قرار گرفت.

یکی از محصولات جدید مبتنی بر واقعیت مجازی عینک‌هایی به شکل کلاه است که به طور اختصاصی برای علاقه‌مندان به بازی‌های کامپیوتری طراحی و ساخته شده است.

این فناوری گرچه شاید مانند آنچه در فیلم ماتریکس دیده‌اید، نتواند شما را به دنیای دیگری ببرد؛ اما بدون تردید از پیشرفته‌ترین ابزارهایی است که می‌تواند به آرزوی بشر بر‌ای غرق شدن در دنیای خیالی خود جامه عمل بپوشاند.

این سیستم برخلاف نمونه‌های مشابه قبلی، میدان دید 110 درجه را پیش روی کاربران قرار می‌دهد و سرعت پاسخ‌دهی سریع آن به حرکات کاربر همراه شدن شخص با واقعیت مجازی را امکان‌پذیر می‌سازد.

دنیایی شبیه‌سازی شده

واقعیت مجازی برای نخستین بار به عنوان ابزار سرگرمی به دنیای دیجیتال قدم گذاشت. این فناوری، محیطی مجازی در اختیار کاربر قرار می‌دهد تا بتواند از طریق شبیه‌سازی واقعیت‌ها، آنچه را در محیط واقعی نمی‌تواند انجام دهد یا شرایط لازم برای انجام آن را ندارد در این محیط مجازی انجام دهد.

یکی از مهم‌ترین مولفه‌های محیط مجازی، محیط بصری آن است که از طریق نمایشگرها یا تصاویری ویژه، یک تجربه بصری واقعی را در مقابل چشم کاربران نمایش می‌دهد اما این نمایشگر یک پدیده ساده نیست بلکه نمایشگری مجهز به حسگرهایی است که به عنوان ردیاب عمل می‌کند و اطلاعاتی را درباره موقعیت کاربر و همچنین جهت نگاه او به کامپیوتر ارسال می‌کند. به این ترتیب کاربر احساس می‌کند در یک محیط سه بعدی قرار دارد.

این ویژگی محیط مجازی را به محیطی واقعی‌تر تبدیل می‌کند. در محیط مجازی کاربر می‌تواند شنونده صداهایی باشد که از طریق گوشی به او منتقل می‌شود.

تغییر شدت صداها و همچنین تقسیم امواج صوتی بین گوشی‌هایی که در دو گوش کاربر قرار می‌گیرد به او کمک می‌کند تا بتواند جهت صداها را بخوبی احساس کند بنابراین واقعیت مجازی از نظر سمعی و بصری هیچ نقصی ندارد اما یکی از دیگر مولفه‌های واقعیت مجازی، حس لامسه است که با توجه به محدودیت‌هایی که در ایجاد حس لامسه در محیط‌های مجازی وجود دارد، پیشرفت در زمینه شبیه سازی حس لامسه روند کندتری داشته است.

البته در دنیای مجازی، استفاده از دستکش‌های خاص و همچنین ردیاب‌های حرکتی برای کاربر این امکان را ایجاد می‌کند که بتواند با به حرکت درآوردن اشیا و اجسام موجود در میدان دیدش، اثر آنها را در محیط شبیه‌سازی شده مشاهده کند.

واقعیت مجازی علاوه بر شبیه‌سازی محیط‌های واقعی این امکان را در اختیار کاربر قرار می‌دهد که بتواند خودش را در نقش‌ها و شکل‌های مختلفی ببیند. برای مثال می‌تواند خود را به شکل پروانه‌ای ببیند که در آسمان پرواز می‌کند.

پیش به سوی آینده

به نظر می‌رسد هیچ مرز و محدوده‌ای برای رشد و توسعه فناوری واقعیت مجازی وجود ندارد و این فناوری می‌تواند از مرزهای کنونی قدم فراتر گذاشته و شتابان پیش برود.

بسیاری از پژوهشگران بر این باورند در آینده‌ای نزدیک می‌توانند دوره‌های آموزش پزشکی و حتی جراحی را در دنیای مجازی برگزار کنند.

در این شرایط دانشجویان رشته پزشکی می‌توانند انجام عمل جراحی را روی یک بیمار مجازی تجربه کنند تا به مهارت لازم برای شروع فعالیت در دنیای واقعی دست پیدا کنند.

گرچه به تصویر کشیدن نمایی از آینده دنیای مجازی امکان‌پذیر نیست و هیچ کس نمی‌تواند پیش‌بینی کند این فناوری به طور قطع تا کجا پیش خواهد رفت، اما آنچه درست است واقعیت مجازی قدم به زندگی بشر گذاشته و با سرعت چشمگیر و خیره‌کننده‌ای در حال پیشرفت و توسعه است تا جایی که بعضی افراد بر این باورند با پیشرفت فناوری شبیه‌سازی در دنیای مجازی شاید به جایی برسیم که دیگر هیچ کس نخواهد این دنیای خیالی را ترک کرده و به دنیای واقعی بازگردد و در این صورت شاید اگر واقعیت مجازی بتواند به تمام خواسته‌ها و نیازهای انسان امروزی پاسخ گوید بتوانیم آن را آخرین
اختراع بشر بدانیم.

آموزش فضانوردی در دنیای مجازی

آموزش در دنیای مجازی با توجه به ایمن بودن و انعطاف‌پذیری عناصر موجود در محیط به مراتب آسان‌تر است.

به همین، دلیل آموزش در زمینه‌های مختلف از فضانوردی تا آموزش رانندگی، خلبانی و حتی چتربازی به عنوان یکی از کاربردهای مهم واقعیت مجازی مطرح شده و مورد توجه قرار گرفته است. یکی از کاربردهای مهم واقعیت مجازی، آموزش فضانوردان است.

در حقیقت فضانوردان می‌توانند با استفاده از عینک‌های ویژه واقعیت مجازی در حالی که تصاویری از ایستگاه فضایی را مشاهده می‌کنند در یک محیط شبیه‌سازی شده، در قسمت‌های مختلف ایستگاه قدم بزنند تا مربیان بتوانند کوچک‌ترین حرکات آنها را زیر نظر قرار دهند.

هنگامی که فضانوردان این عینک‌ها را به چشم می‌زنند، احساس می‌کنند در فضا حضور دارند و به این ترتیب بهتر آموزش می‌بینند.

استفاده از واقعیت مجازی به عنوان یک ابزار کمک آموزشی می‌تواند به فضانوردان کمک کند تا برای مواجه شدن با صحنه‌های مختلف در فضا و همچنین برقراری ارتباط با دیگران با آمادگی بیشتری عازم سفرفضایی شوند.

علاوه بر این واقعیت مجازی، امکان تمرین و افزایش توانمندی‌های فضانوردان برای بلندکردن قطعات سنگین را فراهم می‌کند.

آمادگی کامل فضانوردان و آشنایی آنها با محیط فضا و ایستگاه‌های فضایی از مهم ترین شرایط اعزام فضانوردان است و این در حالی است که فضانوردان نمی‌توانند زمانی که در فضا هستند، راهپیمایی در فضا را تمرین کنند و واقعیت مجازی این امکان را فراهم می‌کند تا آنها در یک محیط شبیه‌سازی شده راهپیمایی کرده و مهارت‌های لازم را کسب کنند.

واقعیت مجازی، از گردشگری تا معماری

یکی از دیگر حوزه‌هایی که واقعیت مجازی در آن قدم گذاشته، حوزه معماری است. شبیه‌سازی در دنیای معماری به مشتریان و طراحان این حوزه امکان می‌دهد بتوانند پیش از ساخته شدن ساختمان‌های اداری یا مسکونی از داخل آن دیدن کنند و هر گونه اصلاح لازم را انجام داده یا پیشنهاد دهند.

در حقیقت، در اینجا واقعیت مجازی شما را به آینده می‌برد و شما می‌توانید ساختمانی را که قرار است در آینده ساخته شود ببینید، در قسمت‌ها مختلف آن قدم بزنید و خلاصه این‌که در دنیای مجازی آنچه را که قرار است، ساخته شود از نزدیک ببینید.

به این ترتیب می‌توانید در یک شهر مجازی قدم بزنید و از دیدنی‌های آن لذت ببرید و به نوعی گردشگری مجازی را در یک محیط شبیه‌سازی شده تجربه کنید.

در گردشگری مجازی می‌توان از آثار طبیعی و باستانی که از نظر موقعیت مکانی در دسترس نیستند یا به دلیل وقوع حوادث طبیعی از بین رفته یا آسیب دیده به شیوه مجازی دیدن کنید.

درمان بیماری‌های روحی به کمک واقعیتی از نوع مجازی

غلبه بر ترس از طریق مواجه شدن با شرایط وحشتناک طبیعی و همچنین درمان بیماری‌های روحی و روانی از دیگر حوزه‌هایی است که واقعیت مجازی در آن وارد شده و با نتایج موفقیت‌آمیزی روبه‌رو شده است.

به گفته پژوهشگران شاید یکی از کاربردی‌ترین کاربردهای واقعیت مجازی، استفاده از این فناوری در درمان بیماری‌های روحی و روانی باشد.

یکی از این بیماری‌ها ترس یا به عبارتی فوبیاست. فوبیا، احساس ترس شدید از یک موقعیت یا جسم است. ترس از ارتفاع، فضای باز، تاریک یا حتی ترس از دیدن خون از جمله شایع‌ترین این بیماری‌هاست.

فردی که به این بیماری مبتلا شده با یک احساس ترس و اضطراب دائم مواجه است که می‌تواند روند طبیعی زندگی‌اش را مختل کند اما شبیه‌سازی این موقعیت در دنیای مجازی می‌تواند تمرین موثری برای غلبه بر ترس از این موقعیت باشد.

استفاده از این روش برای درمان بیماری‌های روحی و روانی مانند اوتیسم نیز از دیگر موضوعاتی است که مورد توجه روان‌شناسان قرار گرفته است.

برای داشتن یک حس واقعی نسبت به محیط اطرافمان باید مولفه‌های محیطی اعم از صوت و تصویر را ببینیم، بشنویم یا حتی چیزی را لمس کنیم تا بتوانیم آن را به عنوان یک واقعیت بپذیریم؛ بنابراین اگر همه این مولفه‌ها در یک محیط مجازی وجود داشته باشد باز هم می‌توان یک حس واقعی را تجربه کرد که شبیه به واقعیت طبیعی است.

فرانک فراهانی‌جم - ‌گروه دانش