مردی که انگلیسی‌ها هنوز هم از نامش می‌ترسند

در تاریخ ایران زمین نام های پرآوازه ای هستند که با رشادت و جانفشانی های فراوان همیشه در مقابل ظلم و بیداد داخلی و خارجی ایستادگی کرده و تا آخرین قطره جانشان از کیان و ناموس و وطن دفاع کرده اند.
این بزرگ مردان تاریخ که همیشه چون ستاره ای تابناک در سپهر این مرز و بوم می درخشند مظهر عشق، ایمان و ایثار به سرزمین آباء و اجدادیشان هستند.
دریک قرن اخیر هرگاه سخن از مبارزه دلیر مردان ایرانی بر علیه جور و ستم به میان آمده، نام رییس علی دلواری سردار سرافراز جنوب در کنار نام آواران مبارز دیگری همچون ستارخان، باقرخان، میرزا کوچک خان جنگلی در تارک تاریخ ایران می درخشد.
علی دلواری فرزند زایر محمد دلواری (دلباری) و خانم شاهی در سال ۱۲۹۹ هجری قمری در روستای دلوارشهرستان تنگستان متولد شد و از آنجایی که رییس این روستا بود به رییسعلی معروف شد.
وی بعد از این که قوای اشغالگر انگلیس بوشهر را به تصرف خود درآوردند، با شجاعتی کم نظیر به مقابله با تجاوزگران پرداخت و شکست‏های سنگینی بر آنان وارد کرد.
پس از اشغال بوشهر در رمضان سال ۱۳۳۳ قمری نیروهای انگلیسی قصد تصرف دلوار را می‏کنند؛ محلی که پیش از آن، چند بار سربازان انگلیسی به آنجا یورش برده و هر بار طعم تلخ شکست را چشیده بودند.
رییسعلی همراه با یاران خود، علیه اشغالگران وارد نبرد شده و نیروهای متجاوز را که قریب به پنج هزار نفر بودند را تار و مار می ‏کند.
قیام مردم تنگستان بیش از ۶ سال به طول انجامید و در این مدت، دلیران تنگستان، دو هدف پاسداری از بوشهر، دشتستان و تنگستان به عنوان منطقه سکونت خود و جلوگیری از نفوذ قوای بیگانه به درون سرزمین ایران و دفاع از استقلال وطن دنبال می کردند.
بسیاری از مردم ایران رییسعلی دلواری، این دلیر مرد بوشهری را فردی می پندارند که فقط به مبارزه با استعمار انگلیس پرداخت اما این در حالی است که این شیرمرد جنوب ایران زمین در راستای شکست وحذف استبداد و استقرار مشروطیت در کنار مشروطه خواهانی چون آیت الله سیدمرتضی مجتهد اهرمی معروف به علم الهدی نبردهای شجاعانه ای داشته است.
شاید نقش تاثیرگذار رییسعلی دلواری در مبارزات ضد استعماری جنوب ایران عیله استعمارگران انگلیسی سبب شده است تا نقش بالنده وی در مبارزات ضد استبدادی مغفول بماند هر چند که باید اذعان کرد که مبارزات وی درتغییر مشی سیاسی انگلیسی ها در ایران نقشی کلیدی و اساسی داشته است.
رییس علی دلواری زمانی که شهرهای مختلف کشور به مبارزه بر علیه استبداد محمدعلی شاه قاجار برخواستند، به در خواست آیت الله مجتهد اهرمی به بوشهر آمد و با عمل به فتوای مرحوم آخوند خراسانی شهر را به تصرف مشروطه خواهان درآورد.
رییسعلی دلواری شخصیتی ضد استبدادی و ضد استعماری بود که با بصیرت، وطن خواهی، اتکا به نفس و استقلال عمل و اسلام خواهی، علیه استبداد و استعمار جنگید.
مبارزات ضداستبدادی و ضداستعماری شهیدرییسعلی دلواری بیش از ۶ سال به طول انجامید و سرانجام این دلیرمرد تنگسیری در ۱۱ شهریور ۱۲۹۴ هجری شمسی ( ۱۳۳۳ هجری قمری) توسط یکی از همرزمان خائنش که از عوامل انگلیسی ها بود،به شهادت رسید.
مبارزات رییسعلی دلواری باعث شد که انگلیسی ها در کمتر از چند ماه بار دیگر به حاکمیت یک فرماندار ایرانی تن در دهند و پرچم ایران بار دیگر بر بام بندر بوشهر به اهتزاز درآید.
پیکر رییسعلی دلواری مدتی در روستای کله بند در نزدیکی امامزاده‌ای دفن شد اما چندی بعد بنا بر وصیتش، به نجف اشرف انتقال یافت و در قبرستان وادی‌السلام مجددا دفن شد. (ایرنا)