و اینچنین بود که...

 شاید باید قبل‌تر را دید و افزایش تعداد داوطلبان کنکور را. هر چه بود، جرقه تاسیس یک دانشگاه خصوصی در همان سال‌ها در ذهن آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی خورد و به پشتوانه حمایت‌های امام‌ خمینی (ره)‌، دانشگاه آزاد اسلامی تاسیس شد؛ دانشگاهی که الان جزو بزرگ‌ترین دانشگاه‌های جهان در زمینه تعداد دانشجوست البته شاید جستجو برای اولین جرقه‌های تاسیس، ما را به پیش از انقلاب و سال‌های منتهی به انقلاب برساند؛ جایی که نهادی تحت عنوان دانشگاه آزاد و با مدیریت فردی به نامه شاهرخ مسکوب تشکیل شد و البته با وقوع انقلاب به محاق رفت، اما ریشه‌ های شکل‌گیری دانشگاه آزادی که امروز در سرتاسر کشور وجود دارد به چند سال بعد و اوایل دهه 60 برمی‌گردد.

آیت‌الله هاشمی در مصاحبه‌ای گفته است: «من خطبه‌ای در نماز جمعه خواندم و توضیح دادم چه اتفاقی می‌افتد که بچه‌هایمان الان در حد دیپلم بیرون می‌آیند و بعد هم بیکار می‌مانند و استعدادها زنده به‌گور می‌شود.

گفتم این جریان فقری که در جامعه وجود دارد و تبعیضی که هست، هر سال عمیق‌تر می‌شود، چون یک عده ممتاز ـ چه در داخل و چه خارج ـ تحصیل می‌کنند و بعد هم کارهای اساسی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی را به دست می‌گیرند و خانواده‌های مردم عادی هم باید در حد عملگی یا کارمند یا کاسب بمانند.

این تبعیض را هیچ وقت نمی‌توانیم به هم بزنیم. مگر این که به بچه‌ها میدان بدهیم که درس بخوانند و این بچه‌ها بعدا در قشر بالای کشور حضور داشته باشند...».

همین خطبه شروع یک اتفاق در ایران بود. همانجا بود که آیت‌الله هاشمی می‌گوید می‌خواهد یک دانشگاه غیردولتی تاسیس کند که حتی کلاس‌های درسش هم در حسینیه‌ها، مساجد و جاهایی که مردم هدیه می‌کنند، برگزار شود.

استادان این کلاس‌ها هم افراد باسواد جامعه باشند و مردم هم خودشان خرج تحصیلشان را بدهند. امام خوشش می‌آید و حتی یک میلیون تومان برای شروع کار به عنوان هدیه به آیت‌الله می‌دهد! نطفه دانشگاه آزاد با همان یک میلیون تومان بسته می‌شود.

روند تشکیل؛ از خطبه معروف تا اولین آزمون

خطبه تاریخی هاشمی در سی و یکم اردیبهشت ۱۳۶۱ ایراد می‌شود. در آذر ماه همان سال اساسنامه دانشگاه نوشته شد که براساس آن، دانشگاه، موسسه عام‌المنفعه‌ای معرفی شد که همه هزینه‌های آن صرف امور مربوط به دانشگاه می‌شود.

سه ماه بعد یعنی در چهارم اسفند ۱۳۶۱ در گوشه‌ای از روزنامه رسمی ایران آگهی‌ای کار شد که در آن موجودیت دانشگاه آزاد اسلامی را اعلام می‌کرد.

اولین آزمون ورودی دانشگاه هم در همان اسفند با شرکت ۳۲ هزار داوطلب در شاهرود، اهواز، تبریز، تهران، رشت، زاهدان، کرمان، مشهد و یزد برگزار شد و حدود 3000 نفر در رشته‌های راه و ساختمان، برق، مکانیک، فیزیک، ریاضی، شیمی، صنایع فلزی، نساجی و حسابداری پذیرفته شدند.

ساز و کار اداره دانشگاه

در همان زمان تاسیس، اکبر هاشمی رفسنجانی به‌عنوان رئیس شورای موقت دانشگاه آزاد اسلامی انتخاب شد.

پس از آن نیز طی حکمی با سربرگ مجلس وقت عبدالله جاسبی به ریاست موقت دانشگاه منصوب می‌شود، ریاستی که تا 30 سال ادامه داشت و سرانجام با تلاش‌های دامنه‌دار محمود احمدی‌نژاد، به فرهاد دانشجو رسید.

اعضای هیات موسس دانشگاه، علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی (رئیس)، عبدالله جاسبی، عبدالکریم موسوی اردبیلی، میرحسین موسوی و احمد خمینی بودند.

پس از درگذشت احمد خمینی، حسن خمینی جانشین وی در هیات موسس شد. اوایل دوره ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد، در پی فشار شورای عالی انقلاب فرهنگی برای تغییر اساسنامه، هیات موسس پیش‌دستی کرد و با تغییر اساسنامه افراد سرشناسی همچون حسن حبیبی، علی‌اکبر ولایتی، محسن قمی و حمید میرزاده را به هیات موسس افزود تا کمی فشارها به این نهاد کم شود. بعدها اما بالاخره اساسنامه دانشگاه آزاد توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی مورد بازبینی قرار گرفت و مواردی در آن اصلاح شد.

از جمله موارد تغییریافته ترکیب هیات امنا بود که سرانجام به کناره‌گیری عبدالله جاسبی پس از 30 سال از ریاست این دانشگاه انجامید. طبق اساسنامه، هیات امنا که عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری در مورد این دانشگاه است تشکیل شده از سه نفر از اعضای هیات مؤسس که حتما یک نفر از آنها روحانی باشد (در حال حاضر اکبر هاشمی رفسنجانی، سیدحسن خمینی و حمید میرزاده)، رئیس دانشگاه (حمید میرزاده)، وزرای علوم و بهداشت (هم‌اکنون جعفر توفیقی و سیدحسن قاضی‌زاده هاشمی)، رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها (محمد محمدیان)، سه نفر از اعضای هیات علمی تمام‎وقت دانشگاه‌ها در مرتبه دانشیاری یا بالاتر که هیچ‎گونه سمت مدیریتی و حکومتی غیر از تدریس و پژوهش نداشته باشند به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی (بهمن یزدی، فریدون عزیزی و فرهاد دانشجو)‌.

مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی توسط ریاست عالیه آن انجام می‌شود. ریاست عالیه دانشگاه آزاد اسلامی توسط هیات امناء تعیین می‌شود. دانشگاه آزاد اسلامی همانند دیگر موسسات آموزشی در ایران، زیر نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت می‌کند.

نوع مدرک اعطایی به فارغ‌التحصیلان این دانشگاه، به صورت مستقل و از طرف دانشگاه آزاد اسلامی اعطا می‌شود.

آمار و ارقام به سبک دانشگاه آزاد!

از میان 10 دانشگاه اول جهان از لحاظ شمار دانشجو، دانشگاه آزاد در رتبه سوم قرار دارد. رتبه اول برای دانشگاه ایندیرا گاندی در هندوستان است و دانشگاه علامه اقبال پاکستان نیز در رتبه دوم قرار دارد.

در رتبه هشتم این فهرست، دانشگاه ایالتی اوهایوی آمریکاست. دانشگاه آزاد در طول ۲۹ سال فعالیت حدود چهار میلیون فارغ‌التحصیل را در مقاطع مختلف آموزش عالی تربیت کرده است.

این دانشگاه هم‌اکنون حدود یک میلیون و 700 هزار دانشجو دارد. بیش از 3000 عضو هیات علمی و ۳۵ هزار پرسنل در سراسر کشور در این دانشگاه مشغول کار هستند.

این تعداد افراد در بیش از ۴۴۰ واحد دانشگاهی و مراکز آموزشی فعال هستند. علاوه بر این، نزدیک به ۳۵۷ واحد و مرکزآموزشی در داخل و خارج از کشور دارد.

محبوبه شعاعی - جام‌جم