وارثان سربلند عاشورا

می‌بینیم که اندکی بعد شور و شیون و اعتراض و مقاومت است و راه کوفه تا شام برای حاملان و قاتلان، راهی ناهموار، خطرخیز و دشوار. بی‌شک در این میانه مقاومت و روشنگری اهل بیت بسیار موثر و راهگشا بوده است.

2ـ قیام شهرها و جنبش مردمی در برابر ستمگران بویژه آن‌که عمده معترضان مسیحی و یهودی هستند، قابل توجه است. بر این باید افزود که این شهرها در سیطره حکومت اموی بوده‌اند و کمتر با تعالیم و آموزه‌های اسلامی آشنا هستند.

در آیه 82 سوره مائده «نصاری» اقربهم موده‌للذین امنوا معرفی شده‌اند؛ یعنی مهربان‌ترین مردم نسبت به مسلمانان، مسیحیان هستند. گرایش راهبان و گاه یهودیان قابل توجه است.

3ـ در اعتراض مردم و راهبان و یهودیان، زشت‌ترین عمل کشتن فرزند پیامبر(ص) و اسارت خانواده اوست. معلوم است که مردم عمق جنایت اموی را بخوبی ادارک می‌کردند.

4ـ صبر ، تحمل و حلم اهل بیت در این راه شگفت‌انگیز است. این همه راه با سختی و تنگنا، همراه با سر شهدا و گاه مشاهده شادی و سرور و پایکوبی مردم و آراستن شهرها بسیار سخت و سنگین است و تنها اراده‌های پولادین متکی به توکل و اعتماد پروردگار می‌توانند چنین شرایطی را تاب آورند.

5ـ اهل بیت در هر موقعیتی با بهره‌گیری از شعر ـ رسانه غالب و مسلط جامعه ـ می‌کوشیدند مظلومیت خویش را نشان دهند. پشت ترسیم مظلومیت، طرح ظلم و بیداد ستمگران است. سروده‌های ام‌کلثوم، امام سجاد(ع) و حضرت زینب(س)، سه ضلع مثلث تبلیغ در راه هستند.

شام، گواه اراده‌هایی است که اراده دشمن‌شکنی دارند؛ هرچند باران هزار حادثه تلخ و غمبار بر آنان باریده باشد.

6ـ هرچند برخی حوادث در منازل راه چنان شبیه هم هستند که معلوم می‌سازد حادثه یک منزل، احتمالا به منازل دیگر نسبت داده شده است. با این همه، راهی سخت و پرمخاطره از کوفه تا شام طی شده است. کرامات ، مکاشفات و مشاهدات در طول راه قابل تامل است.

7ـ همان‌گونه که خداوند در آغاز سوره عنکبوت به مستمر بودن آزمون الهی اشاره دارد، در سفر بزرگ و سترگ کاروان اسیران، آزمون‌ها به کربلا و کوفه ختم نشده است. در راه غل‌وزنجیر، محرومیت از آب و خواب و غذای کافی و مناسب، فقدان لباس‌های مناسب و زجرها و شکنجه‌های متوالی، نشانه تداوم آزمون است، حتی شهید متولد نشده ـ سقط شده ـ در این راه هست. مجموعه حادثه کربلا از شهید سقط شده یا شهید یک‌روزه، تا سه روزه و تا شهید نود ساله داشته است.

8ـ شاید تلاش فرماندهان و سربازان حامل سر، آن بوده است تا با این رنج‌ها و سختی‌ها، آخرین مقاومت اسیران را درهم بشکنند و بازماندگان کربلا دیگر نای سخن گفتن و توان ایستادن و فریاد کشیدن نداشته باشند، اما برخلاف انگاره و باور آنان، خواهیم دید که ایمان چگونه از همین تلخی‌ها و رنج‌ها پل موفقیت می‌سازد.

ایمان، خستگی، ترس و یاس نمی‌شناسد. مومنان کوه‌های استوار ایستاده در مقابل تندبادها و دشواری‌ها هستند.

شام، گواه اراده‌هایی است که اراده دشمن‌شکنی دارند؛ هرچند باران هزار حادثه تلخ و غمبار بر آنان باریده باشد.

9ـ کاروان رنج دیده، هجران چشیده و سختی کشیده اسیران، با اتکا به ایمان و اعتقاد به وعده الهی که ان‌الله یدافع عن‌الذین آمنوا و فهم پوکی و حباب گونگی ستم، هر موقعیتی را برای روشنگری، هدایت و شستن زنگار تبلیغات دشمن مغتنم می‌شمردند. این اقدام آموزش و آزمونی است برای ما تا دریابیم مسئولیت و ماموریت در هیچ شرایط و موقعیتی تعطیل‌پذیر نیست.

10ـ صبوری و استقامت اهل بیت را در طعنه‌ها، تمسخرها و توهین‌های شام بهتر می‌توان یافت. روح‌های بزرگ و سترگ اهل بیت، وارثان سربلند عاشورا در این صحنه‌ها که کمتر از داغ‌های عاشورا نبود، ایستادند و موقعیت‌های منفی را تبدیل به فرصت کردند. هنر تغییر موقعیت‌های منفی به مثبت را در اینجا باید آموخت.

دکتر محمدرضا سنگری - پژوهشگر و استاد دانشگاه