مدرسه‌هایی که بایگانی می‌شود

جرقه حرکت به سمت کاهش تنوع مدارس را علی‌اصغر فانی، وزیر آموزش و پرورش زمانی که هنوز سرپرست بود، زد؛ آن روز که در میانه شهریور، کاهش تنوع مدارس را عامل بازگشت انگیزه به دانش‌آموزان مدارس دولتی دانست و از رشد بی‌رویه مدارس استعدادهای درخشان به نرمی انتقاد کرد.

فانی به 500 هزار صندلی خالی در مدارس غیرانتفاعی نیز دیدی انتقادی داشت و مدارس هیات امنایی را که با شهریه‌هایی کمتر از غیرانتفاعی‌ها، دانش‌آموزان بیشتری را به سمت خود جلب می‌کنند، مقصر اصلی این وضع می‌دانست.

رشد بی‌ضابطه مدارس تیزهوشان نیز از انتقاد او در امان نبود چون فانی که معتقد بود استانداردهای جهانی فقط یک نفر در ازای هر ده هزار نفر را دانش‌آموزی تیزهوش می‌داند، شک داشت که رشد فزاینده مدارس سمپاد در کشور با نیاز واقعی جامعه تناسب داشته باشد.

آن روز البته این انتقادها در لفافه‌ای نرم پیچیده شد و در لفافه نیز باقی ماند، تا چند روز قبل که علی‌اصغر فانی در کسوت وزیر آموزش و پرورش، کاهش تنوع مدارس را برای سال تحصیلی آینده حتمی دانست البته این کاهش اکنون فقط در حد یک ایده است، ولی آنچه قطعی است این که ماه مهر 93 در حالی آغاز می‌شود که انواع مدارس موجود در کشور از هیات امنایی‌ها گرفته تا نمونه دولتی‌ها، سمپادها و مدارس شاهد با قالبی نو ظاهر خواهند شد.

تلاش برای برداشتن اختلاف طبقاتی

برای پی بردن به جزئیات طرحی که هدفش کاهش تنوع مدارس در کشور یا حذف مدارسی است که کارکردشان را از دست داده‌اند یا بودنشان دیگر ضرورتی ندارد، با چند مسئول تماس گرفتیم اما نتیجه‌ای عایدمان نشد. اما شاپور محمدزاده، دبیر کمیسیون اساسنامه و مقررات شورای عالی آموزش و پرورش در گفت‌وگو با جام‌جم از برخی گمانه‌زنی‌ها آن هم در سطح کارشناسان خبر داد که به نظر می‌رسد طرح کاهش تنوع مدارس قصد دارد روی گروهی خاص از مدارس تمرکز کند.

محمدزاده با این حال تاکید کرد که تاکنون هیچ طرحی به شورای عالی آموزش و پرورش نرسیده که بتوان با قاطعیت درباره آنچه که رخ خواهد داد، ابراز نظر کرد اما چون همواره این ایراد به آموزش و پرورش گرفته می‌شود که با ایجاد انواع مختلف مدارس، بانی ایجاد نظام آموزشی طبقاتی شده است و با زبان بی‌زبانی به مردم اعلام کرده که مدارس دولتی کارآمد و قابل اعتنا نیستند، به نظر می‌رسد وزارتخانه به دنبال اصلاح این روند است.

جلسات کارشناسی که دبیر کمیسیون اساسنامه و مقررات شورای عالی آموزش و پرورش به بحث‌های آن استناد و پیش‌بینی می‌کند که طرح کاهش تنوع مدارس نیز حول همین محورها بچرخد، روی چند نوع مدرسه خاص دست گذاشته‌اند از جمله مدارس استعدادهای درخشان.

محمدزاده می‌گوید حرف کارشناسان این است که وجود این مدارس ضرورتی ندارد، چون همه دانش‌آموزان باید در کنار یکدیگر درس بخوانند، چون ایزوله شدن عده‌ای دانش‌آموز که خود را بالاتر از دیگران می‌دانند و دچار غرور کاذب می‌شوند به نفع هیچ کس نیست.

مدارس شاهد نیز دومین مدرسه پربحث است، چون کارشناسان می‌گویند تعداد فرزندان شاهد بویژه در دوره ابتدایی آن‌قدر کم است که ظرفیت مدارس شاهد حالا با دانش‌آموزان عادی پر می‌شود که این وضع خلاف فلسفه این مدارس است.

هیات‌امنایی‌ها نیز در تیررس انتقادها قرار دارد، چون به گفته محمدزاده این مدارس تفاوت چندانی با مدارس نمونه دولتی ندارد و ادامه فعالیتشان نیاز به بررسی‌های کارشناسی دارد.

غیرانتفاعی‌ها می‌مانند

ادامه حیات مدارس هیات امنایی، شاهد، سمپاد و نمونه دولتی در حالی با تردید همراه است و توسعه و افزایش آنها در کشور به صلاح دانسته نمی‌شود که به نظر می‌رسد وضع مدارس غیرانتفاعی بهتر از اینها و راه این مدارس از بقیه جداست. شاپور محمدزاده می‌گوید، طرح کاهش تنوع مدارس نمی‌تواند بر کاهش مدارس غیرانتفاعی تمرکز کند چون تشکیل این مدارس قانون مصوب مجلس را دارد و تا زمانی که این قانون معتبر است، نمی‌توان مدارس غیرانتفاعی را جمع کرد. البته چون هنوز جزئیات کاهش تنوع مدارس مشخص نیست، هیچ موضوعی را نمی‌توان با قطعیت بیان کرد، اما چون علی‌اصغر فانی، وزیر آموزش و پرورش تاکنون چند بار اعلام کرده که برای پر کردن 500 هزار صندلی خالی در مدارس غیرانتفاعی باید راهی جست (او این وضع را ناشی از توسعه بی‌رویه مدارس هیات‌امنایی و سمپاد می‌داند) می‌توان پیش‌بینی کرد که حریم امن مدارس غیرانتفاعی همچنان پابرجا خواهد ماند.

 چند پیشنهاد کارشناسانه

آن 13 نوع مدرسه‌ای که در کشور فعالیت می‌کند (دولتی، شاهد، هیات‌امنایی، نمونه‌دولتی، غیرانتفاعی، بزرگسالان، مجتمع‌های آموزشی، آموزش از راه دور، سمپاد، سما، ورزش، قرآنی و مدارس خارج کشور) و به گمان وزیر آموزش و پرورش مصداق بارز تنوع ناکارآمد است از دید تعدادی از کارشناسان نیز نیازمند بازنگری است.

حسین احمدی، کارشناس آموزش و پرورش به جام‌جم می‌گوید مدارس شاهد، تیزهوشان و غیرانتفاعی را نمی‌توان مشمول حذف یا کاهش مدارس کرد، چون مدارس تیزهوشان مسئول نخبه‌پروری است، مدارس شاهد نیاز فرزندان شهدا و ایثارگران است و مدارس غیرانتفاعی با گرفتن شهریه از والدین، باری از دوش آموزش و پرورش برمی‌دارد.

اما از دید او مجتمع‌های آموزشی قابلیت حذف تدریجی را دارد، همچنین مدارس هیات امنایی که می‌تواند زیرمجموعه مدارس غیرانتفاعی قرار بگیرد یا مدارس نمونه دولتی که بهتر است به مدارس تیزهوشان ملحق شود.

البته محمد الهی معادله کاهش تنوع مدارس را طور دیگری حل می‌کند. این کارشناس آموزش و پرورش در گفت‌وگو با جام‌جم به نحوه اداره مدارس سمپاد، نمونه دولتی و شاهد انتقاد دارد و توضیح می‌دهد اگر در سال‌های گذشته این مدارس کیفیت آموزشی بالایی داشت و دبیران زبده در آن حضور داشتند، امروز با رشد بی‌رویه به روزی افتاده‌اند که فقط تابلوی آنها عوض شده و آن طور که انتظار می‌رود، خروجی ندارد.

او به همین علت معتقد است که اگر این مدارس سر و سامان پیدا کند، نتایج بهتری عاید نظام آموزشی خواهد شد. با این حال الهی می‌گوید اگر مدارس به دو دسته دولتی و غیردولتی آن هم با تنوع کم تقسیم شود و دیگر مدارس بینابینی مثل هیات امنایی‌ها و غیردولتی‌ها وجود نداشته باشد، بهترین تصمیم گرفته شده است.

با وجود این اظهارنظرها که همگی بر ضرورت کاهش تنوع مدارس تاکید دارد، عده‌ای هستند که همچنان متنوع بودن مدارس را می‌پسندند و معتقدند وجود مدارس متنوع، دست خانواده‌ها را برای انتخاب باز می‌گذارد تا فرزندانشان را در باکیفیت‌ترین مدارس ثبت‌نام کنند. اما واقعیت این است که این تنوع، نخستین ضربه‌اش را به مدارس عادی دولتی وارد می‌کند، مدارسی که ظرفیت ارائه آموزش‌های باکیفیت را دارد و با رایگان بودن تحصیل در آن، اجرای اصل سی‌ام قانون اساسی محقق می‌شود؛ ضمن این که تحصیل در مدارسی که شهریه دریافت می‌کنند یا وقت بیشتری را به آموزش دانش‌آموزان اختصاص می‌دهند، لزوما به معنی تحصیل در بهترین و باکیفیت‌ترین مدارس نیست.

مریم خباز ‌-‌ گروه جامعه