روزهای بد برای پلنگ ایرانی

پنجشنبه‌ای که گذشت این پلنگ که به احتمال زیاد در سرمای استخوان‌سوز این روزهای خراسان گرسنه بوده است، راه را به سمت روستای سوران کج می‌کند که ناگهان سگ‌های گله غافلگیرش می‌کنند. سگ‌ها راه فرار پلنگ را می‌بندند که چهار چوپان نیز از راه می‌رسند و با چوب و سنگ به جانش می‌افتند.

این چهارمین پلنگی است که در دو هفته اخیر به‌دست انسان کشته شده است، انسان‌هایی که یا از روی ترس، یا برای تفریح یا از روی ناآگاهی دست به کشتار پلنگ زده‌اند.

پلنگی که این بار در ارتفاعات روستای سوران به طرز هولناکی کشته شده به احتمال زیاد قربانی ناآگاهی شده است چون دو نفر از چوپانانی که تحت بازجویی پلیس قرار‌گرفته‌اند، اعتراف کرده‌اند که پلنگ نه به گله حمله کرده و نه به آن نزدیک شده و دو چوپان دیگر هم قسم یاد کرده‌اند که فقط تماشاچی این کشتار بوده‌اند.

جمعیت پلنگ در ایران آن‌قدر کم است که اگر کشتار آنها به روال امسال (که در 9 ماه، 9 پلنگ را به کام مرگ کشیده ) پیش برود، در آینده‌ای که خیلی نزدیک است، اثری از پلنگ در این سرزمین باقی نخواهد ماند؛ درست مثل شیر ایرانی که شکار بی‌رویه، یال و کوپالش را ریخت و نسلش را منقرض کرد و نیز مثل ببر مازندران که حالا رد پای او جز در افسانه‌ها یافت نمی‌شود.

با این حال اسماعیل کهرم، مشاور رئیس سازمان محیط‌زیست هر چند در گفت‌وگو با جام‌جم، کم بودن جمعیت پلنگ را تائید نمی‌کند و می‌گوید آماری از تعداد این گربه‌سان در دست نیست که بشود کم بودن را از آن استنباط کرد، اما آماری ارائه می‌دهد که به اندازه کافی تامل‌بر‌انگیز است.او از مرگ سالانه 15 پلنگ به‌طور متوسط در ایران حرف می‌زند که به‌دلیل حوادث طبیعی یا شکار و حمله انسان‌ها رخ می‌دهد.

مدیرکل دفتر حیات وحش سازمان محیط‌زیست در گفت‌وگو با ایسنا آمار می‌دهد که در شش سال اخیر هزار حیوان گوشتخوار یا علفخوار بزرگ ‌جثه بر اثر حادثه، تصادف یا بیماری تلف شده‌اند که این تعداد جدا از آمار حیواناتی است که به دست شکارچیان از بین رفته‌اند.

انسان برای حیوانات خطری بزرگ است، بیشتر جاده‌های ایران که انسان‌ها در آن می‌رانند به مکانی برای مرگ جانوران تبدیل شده است، مثل سناریوی مرگ پرتکرار یوزپلنگ‌ها در جاده‌های تاریک، بدون حفاظ و بی‌تابلوی هشداردهنده.

البته رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست بتازگی دستور داده تا نقاط حادثه‌خیز کشور شناسایی شده و راهکارهایی برای کاهش این اتفاقات ارائه شود تا دست‌کم از تعداد جانورانی که جاده جانشان را می‌گیرد، کاسته شود (راهکارهایی مثل هماهنگی با وزارت راه و شهرسازی برای احداث زیرگذر یا روگذر در جاده‌ها و هماهنگی با پلیس راه برای نصب سیستم‌های کاهنده سرعت در مسیرها و نصب تابلوهای هشدار و اطلاع‌رسانی برای راننده‌ها). اما این فقط جاده نیست که خطر دارد، بلکه آنها که برای کسب لذت، داشتن درآمد یا از روی ناآگاهی حیوانات را می‌کشند، خطرشان به مراتب از جاده‌ها بیشتر است.

آموزش‌های اندک، مردم وحشت‌زده

بیشتر مردم، تفاوت بین پلنگ و یوزپلنگ را نمی‌دانند، حتی تفاوت این دو با شیر و ببر را؛ برای همین وقتی در روستایی مثل سوران، پلنگی پیدا می‌شود چوپانان به گمان این‌که گله‌شان در خطر دریده شدن است، به جان پلنگ می‌افتند، در حالی که خطر حمله این حیوانات را می‌شود به طرق دیگر نیز رفع کرد؛ مثل ترساندن و دور کردنشان از محل بدون آن‌که آسیبی به حیوان برسد.

دلیل اصلی نزدیک شدن حیوانات درنده به محل زندگی انسان‌ها، گرسنه بودن آنهاست. اگر شکارهای غیرمجاز و بی‌رویه کنترل شود، هیچ حیوان گوشتخواری به انسان نزدیک نمی‌شود، بویژه پلنگ که حیوانی بسیار گوشه‌گیر است و بندرت در انظار عمومی ظاهر می‌شود.

شاید بشود به مردم برای ندانستن این موضوعات حق داد، چون تاکنون هیچ نهادی به طور مستمر و موثر برای آموزش افراد بویژه مردم جوامع محلی تلاش نکرده و نکوشیده تا با بالا بردن سطح آگاهی‌های عمومی از حیوانات حمایت کند.

البته کهرم، مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌گوید، تلاش‌های زیادی برای آموزش مسائل زیست‌محیطی انجام می‌شود که ما خبرنگاران از آن بی‌اطلاعیم.

او در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند که مسئولان این سازمان در مورد حیات‌وحش، بی‌خیال و سهل‌انگار نیستند، اما کمی بودجه مربوط به آموزش است که نمود بیرونی تلاش‌ها را ضعیف جلوه می‌دهد.

مجازات‌های کم‌اثر

آموزش‌های ضعیف و مجازات‌های ضعیف‌تر؛ این عصاره مشکلات زیست‌محیطی ایران است. در کشور ما حتی اگر یک حیوان کمیاب و باارزش مثل پلنگ به بدترین شکل کشته شود، مجازاتش به گفته کهرم، 20 میلیون تومان است که وقتی بین مسببان یک کشتار تقسیم شود، رقمی نیست که پرداختش از عهده فرد خاطی خارج باشد. این در حالی است که بیشتر این متخلفان در فرآیند دادرسی مشمول تخفیف می‌شوند.

پس تشدید مجازات‌ها می‌تواند راهکاری برای جلوگیری از تکرار این حوادث باشد؛ هرچند افزایش مجازات بدون آموزش راه به جایی نمی‌برد.در هر صورت باید به روستایی‌ای که از چگونگی مواجهه با پلنگ چیزی نمی‌داند و فقط می‌ترسد، هم حق داد.

عاملان مرگ پلنگ بازداشت شدند

رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان تایباد از دستگیری عاملان کشتن یک قلاده پلنگ در این شهرستان خبر داد.

به گزارش خبرگزاری فارس و به نقل از روابط‌عمومی اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست خراسان رضوی، محمد مظلوم‌پناه در تشریح این خبر گفت: برابر گزارش موثق مردمی مبنی بر این‌که فردی اقدام به کشتن یک قلاده گونه شاخص و حمایت شده پلنگ کرده است؛ مأموران یگان حفاظت تایباد بلافاصله با تحقیقات نامحسوس نسبت به ردیابی متخلفان وارد عمل شدند.

وی افزود: عاملان کشتن این‌گونه ارزشمند با همراهی و مساعدت نیروی انتظامی در کمتر از 48 ساعت دستگیر و به مراجع قضایی معرفی شدند.

مظلوم‌پناه افزود: هر چند متخلفان ابتدا منکر این تخلف شدند ولی در برابر مستندات موجود و ارائه‌شده به کشتن پلنگ با چوب و سنگ و دخالت سگ‌ها اعتراف کردند.

وی گفت: پس از تحویل متهمان به بازداشتگاه از بافت حیوان برای تکمیل آرشیو بانک ژن نمونه‌برداری شد و لاشه حیوان برای بررسی‌های بیشتر به اداره‌کل متبوع انتقال یافت.

مریم خباز - گروه جامعه